Fagleg rök fjarverandi við opinbera styrkveitingu Bogi Ragnarsson skrifar 13. júní 2025 13:31 Í nýlegri úthlutun Þróunarsjóðs námsgagna fékk verkefni höfundar synjun. Verkefnið byggist á þróun kennslubóka í félagsvísindum fyrir framhaldsskólanemendur, bæði almenna áfanga og starfsbrautir. Efnið hefur verið í notkun í fjórum skólum, er byggt á fjölbreyttri kennslufræði, nýtir dægurmenningu og kvikmyndir og aðgengilegt bæði rafrænt og prentað. Samt var umsókninni hafnað: Svar við ákvörðunartextanum – mat á hverju atriði Ákvörðunartextinn sem fylgdi synjuninni hljóðar svo: „Umsókn snýr að ritrýni efnis sem þegar er til. Lagt var mat á umsótta vinnu. Ekki þykir ljóst hver eða hverjir muni koma að ritrýni. Ekki er lýst hvernig ritrýni færi fram eða eftir hvaða viðmiðum. Erfitt var leggja mat á fagleg gæði við ritrýni. Umsókn hafnað.“ Þar sem þessi texti er allur rökstuðningurinn í heild, er mikilvægt að fara yfir hann lið fyrir lið og meta hvort hann eigi við, í ljósi þeirra gagna sem komu fram í umsókninni sjálfri og matskvarða sjóðsins. „Umsókn snýr að ritrýni efnis sem þegar er til“ Þetta er einfaldlega rangt. Sótt var um fyrir nýjar bækur í heilsufélagsfræði (ekki til), félagsfræði umhverfis og loftslagsbreytinga (ekki til), Nútímafélagsfræði og tvær einfaldaðar bækur fyrir nemendur á starfsbraut (ekki til). Til eru eldri bækur sem fjalla um félagsfræðigrunn, kenningar og afbrotafræði – en ekki með þeirri kennslufræðilegu nálgun sem einkenna bækur höfundar, sem hafa sýnt góðan árangur í kennslu. Það má því fullyrða að það efni sem sótt var um fyrir, og sú aðferðafræði sem notuð er, sé ný af nálinni og ekki „efni sem þegar er til“. „Ekki þykir ljóst hver eða hverjir muni koma að ritrýni“ Þetta atriði var tekið fyrir í umsókninni: Þar segir orðrétt að „valdir sérfræðingar á sviði félagsvísinda og kennslufræða“ muni koma að ritrýni, og að það sé meginmarkmið styrksins að standa straum af slíkri vinnu. Auk þess má nefna að í fyrri umsókn árið 2018 var vísað beint til tveggja prófessora við félagsvísindadeild sem höfðu samþykkt að koma að verkefninu. Sú umsókn fékk þó ekki styrk, sem bendir til þess að nákvæm útlistun á nöfnum og stöðum sé í reynd ekki það sem vegur mest. Það kemur raunar hvergi skýrt fram í matskvarðanum að slíkt sé áskilið – aðeins að tryggt sé að ritrýni fari fram. „Ekki er lýst hvernig ritrýni færi fram eða eftir hvaða viðmiðum“ Þetta var einnig tilgreint í umsókninni. Þar kemur fram að ritrýni muni ná bæði til fræðilegra og kennslufræðilegra þátta og að athugasemdir verði teknar til greina við endanlega útgáfu. Lagt er upp með að tryggja að efnið uppfylli hæstu gæðastaðla í samræmi við viðmið í námsgagnaþróun, með útgáfu bæði í stafrænu og prentuðu formi og með innleiðingarstuðningi til kennara. Það ætti að teljast fullnægjandi lýsing á verklagi og viðmiðum ritrýni. „Erfitt var að leggja mat á fagleg gæði við ritrýni“ Þetta er síðasta atriðið – og það byggir í raun á túlkun þeirra sem lesa umsóknina. En þegar allt það sem fram kemur í umsókninni er skoðað má halda því fram að þessi fullyrðing sé ómálefnaleg. Umsækjandi óskar eftir fjármagni einmitt til að efla fagleg gæði með sjálfstæðri ritrýni. Þess vegna verður mat á „faglegum gæðum ritrýni“ að byggjast á fyrirætlunum verkefnisins. Ekki bara spurning um synjun – heldur um rökstuðning sem stenst ekki fagleg viðmið Þegar opinber sjóður hafnar umsókn þarf rökstuðningurinn að vera skýr, málefnalegur og í samræmi við skilgreind matsviðmið. Þrátt fyrir að styrkumsóknin byggði á ítarlegri verkáætlun og faglegum forsendum, var henni hafnað með stuttum staðhæfingum sem hvorki vísa í matskvarða sjóðsins né greina þau atriði sem metin voru. Slíkur rökstuðningur stenst varla kröfur um faglegt mat opinbers sjóðs. Það eitt ætti að vekja spurningar innan menntakerfisins – og hjá stjórnvöldum sem nú eru að móta ný lög um námsgögn. Því ef verkefni sem hefur verið í þróun í áratug, hefur verið notað víða, fær aðeins svona yfirborðslegan rökstuðning – hvað segir það um umhverfið sem við bjóðum kennurum og höfundum? Þetta er ekki bara spurning um þessa tilteknu umsókn. Þetta er spurning um traust, fagmennsku og gæði í opinberri stjórnsýslu. Í næstu grein, sem birtist á mánudag, fjalla ég um hvernig slíkur skortur á gagnsæi og beitingu matskvarða getur grafið undan faglegri nýsköpun í námsgagnagerð – og hvers vegna það skiptir máli að úthlutanir opinberra styrkja byggist á rýni. Höfundur er kennari við Fjölbrautaskóla Suðurnesja og stofnandi stafbok.is. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bogi Ragnarsson Mest lesið Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun 50 þúsund nýir íbúar – Hvernig tryggjum við samheldni? Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í fyrsta sæti í Kópavogi Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að setjast í fyrsta sinn á skólabekk Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ferðalag úr fangelsi hugans Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hraðahindranir fyrir strætó Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun Íslenzkir sambandsríkissinnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Garðurinn okkar fyllist af illgresi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Nýtt landsframlag – og hvað svo? Hrafnhildur Bragadóttir,Birna Sigrún Hallsdóttir skrifar Skoðun Fágætir dýrgripir í Vestmannaeyjum Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Gjaldskyldulandið Ísland - Viltu hafa bílastæðagjald við hverja lækjarsprænu? Hermann Helguson skrifar Sjá meira
Í nýlegri úthlutun Þróunarsjóðs námsgagna fékk verkefni höfundar synjun. Verkefnið byggist á þróun kennslubóka í félagsvísindum fyrir framhaldsskólanemendur, bæði almenna áfanga og starfsbrautir. Efnið hefur verið í notkun í fjórum skólum, er byggt á fjölbreyttri kennslufræði, nýtir dægurmenningu og kvikmyndir og aðgengilegt bæði rafrænt og prentað. Samt var umsókninni hafnað: Svar við ákvörðunartextanum – mat á hverju atriði Ákvörðunartextinn sem fylgdi synjuninni hljóðar svo: „Umsókn snýr að ritrýni efnis sem þegar er til. Lagt var mat á umsótta vinnu. Ekki þykir ljóst hver eða hverjir muni koma að ritrýni. Ekki er lýst hvernig ritrýni færi fram eða eftir hvaða viðmiðum. Erfitt var leggja mat á fagleg gæði við ritrýni. Umsókn hafnað.“ Þar sem þessi texti er allur rökstuðningurinn í heild, er mikilvægt að fara yfir hann lið fyrir lið og meta hvort hann eigi við, í ljósi þeirra gagna sem komu fram í umsókninni sjálfri og matskvarða sjóðsins. „Umsókn snýr að ritrýni efnis sem þegar er til“ Þetta er einfaldlega rangt. Sótt var um fyrir nýjar bækur í heilsufélagsfræði (ekki til), félagsfræði umhverfis og loftslagsbreytinga (ekki til), Nútímafélagsfræði og tvær einfaldaðar bækur fyrir nemendur á starfsbraut (ekki til). Til eru eldri bækur sem fjalla um félagsfræðigrunn, kenningar og afbrotafræði – en ekki með þeirri kennslufræðilegu nálgun sem einkenna bækur höfundar, sem hafa sýnt góðan árangur í kennslu. Það má því fullyrða að það efni sem sótt var um fyrir, og sú aðferðafræði sem notuð er, sé ný af nálinni og ekki „efni sem þegar er til“. „Ekki þykir ljóst hver eða hverjir muni koma að ritrýni“ Þetta atriði var tekið fyrir í umsókninni: Þar segir orðrétt að „valdir sérfræðingar á sviði félagsvísinda og kennslufræða“ muni koma að ritrýni, og að það sé meginmarkmið styrksins að standa straum af slíkri vinnu. Auk þess má nefna að í fyrri umsókn árið 2018 var vísað beint til tveggja prófessora við félagsvísindadeild sem höfðu samþykkt að koma að verkefninu. Sú umsókn fékk þó ekki styrk, sem bendir til þess að nákvæm útlistun á nöfnum og stöðum sé í reynd ekki það sem vegur mest. Það kemur raunar hvergi skýrt fram í matskvarðanum að slíkt sé áskilið – aðeins að tryggt sé að ritrýni fari fram. „Ekki er lýst hvernig ritrýni færi fram eða eftir hvaða viðmiðum“ Þetta var einnig tilgreint í umsókninni. Þar kemur fram að ritrýni muni ná bæði til fræðilegra og kennslufræðilegra þátta og að athugasemdir verði teknar til greina við endanlega útgáfu. Lagt er upp með að tryggja að efnið uppfylli hæstu gæðastaðla í samræmi við viðmið í námsgagnaþróun, með útgáfu bæði í stafrænu og prentuðu formi og með innleiðingarstuðningi til kennara. Það ætti að teljast fullnægjandi lýsing á verklagi og viðmiðum ritrýni. „Erfitt var að leggja mat á fagleg gæði við ritrýni“ Þetta er síðasta atriðið – og það byggir í raun á túlkun þeirra sem lesa umsóknina. En þegar allt það sem fram kemur í umsókninni er skoðað má halda því fram að þessi fullyrðing sé ómálefnaleg. Umsækjandi óskar eftir fjármagni einmitt til að efla fagleg gæði með sjálfstæðri ritrýni. Þess vegna verður mat á „faglegum gæðum ritrýni“ að byggjast á fyrirætlunum verkefnisins. Ekki bara spurning um synjun – heldur um rökstuðning sem stenst ekki fagleg viðmið Þegar opinber sjóður hafnar umsókn þarf rökstuðningurinn að vera skýr, málefnalegur og í samræmi við skilgreind matsviðmið. Þrátt fyrir að styrkumsóknin byggði á ítarlegri verkáætlun og faglegum forsendum, var henni hafnað með stuttum staðhæfingum sem hvorki vísa í matskvarða sjóðsins né greina þau atriði sem metin voru. Slíkur rökstuðningur stenst varla kröfur um faglegt mat opinbers sjóðs. Það eitt ætti að vekja spurningar innan menntakerfisins – og hjá stjórnvöldum sem nú eru að móta ný lög um námsgögn. Því ef verkefni sem hefur verið í þróun í áratug, hefur verið notað víða, fær aðeins svona yfirborðslegan rökstuðning – hvað segir það um umhverfið sem við bjóðum kennurum og höfundum? Þetta er ekki bara spurning um þessa tilteknu umsókn. Þetta er spurning um traust, fagmennsku og gæði í opinberri stjórnsýslu. Í næstu grein, sem birtist á mánudag, fjalla ég um hvernig slíkur skortur á gagnsæi og beitingu matskvarða getur grafið undan faglegri nýsköpun í námsgagnagerð – og hvers vegna það skiptir máli að úthlutanir opinberra styrkja byggist á rýni. Höfundur er kennari við Fjölbrautaskóla Suðurnesja og stofnandi stafbok.is.
Skoðun Gjaldskyldulandið Ísland - Viltu hafa bílastæðagjald við hverja lækjarsprænu? Hermann Helguson skrifar