RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar 5. júní 2025 10:45 Það er orðið neyðarlega augljóst að þegar kemur að erlendum fréttum þá lætur fréttastofa RÚV sér yfirleitt duga að endursegja gagnrýnis- og athugasemdalaust fréttir frá öðrum fréttamiðlum. Ágætt nýlegt dæmi er t.d. frétt sem BBC birti þann 3 júní með fyrirsögninni "Gaza worse than hell on Earth". Daginn eftir hófst síðan önnur frétt í kvöldfréttatíma RÚV á orðunum "Gaza orðið verra en helvíti á jörðu" og var efni fréttarinnar nánast orðrétt endursögn á umfjöllun BBC. Er það tilviljun að tveir fréttamiðlar nota nákvæmlega sama orðalagið þótt verið sé að fjalla um sama hlutinn? Auðvitað ekki - það sjá það allir sem vilja að metnaðarleysið hjá fréttastofu RÚV er slíkt að þar á bæ eru handvaldar fréttir úr erlendum miðlum, þeim snarað yfir á Íslensku og síðan endursagðar athugasemdalaust. Þessi "copy-paste" fréttamennska er síðan fjármögnuð af skattfé almennings, eins og allir vita, líkt og ríkið sé farið að reka ljósritunarstofu. Endrum og eins gerist það þó að erlendir fréttamiðlar - sem sumir hverjir virðast enn vera vandir að virðingu sinni og vilja láta taka sig alvarlega - draga fréttir til baka eða leiðrétta þær ef fréttin reyndist röng. Dæmi um það eru t.d. fréttir sem BBC hefur verið að birta um það sem virðist vera viðurstyggileg fjöldamorð Ísraelshers á hungruðum íbúum Gaza sem höfðu þyrpst að þar sem verið var að dreifa matvælum og öðrum nauðsynjum. Þann 1 júní birti BBC frétt um að Ísraelsher hefði skotið á fólk sem hafði safnast saman við dreifingarmiðstöð ("Israeli troops kill over 30 near US aid site near Rafah, health officials say"). Sama kvöld endursagði RÚV þessa frétt samviskusamlega ("Yfir þrjátíu drepnir við dreifingarstöð matvæla"). Fljótlega kom þó í ljós að ekki var allt með felldu, og grunsemdir fóru að vakna þegar í ljós kom að „heilbrigðisstarfsmennirnir“ sem voru hafðir fyrir fréttinni reyndust vera meðlimir Hamas hryðjuverkasamtakanna. Fór því svo að BBC Verify var falið að kanna sannleiksgildi fréttarinnar (BBC Verify er teymi blaðamanna innan BBC sem sérhæfir sig í að staðfesta og sannprófa fréttaefni, með sérstakri áherslu á myndbönd og ljósmyndir til að tryggja nákvæmni. Teymið byggir t.d. á opnum og aðgengilegum heimildum ("open-source intelligence") til að rannsaka hugsanlegar rangfærslur). Til að gera langa sögu stutta þá komst BBC Verify að því að ekki væri fótur fyrir fréttinni. Niðurstöðurnar voru birtar á vef BBC en vissulega ekki á mjög áberandi stað, og þarf að hafa svolítið fyrir því að finna þær. Beinn hlekkur er https://www.bbc.com/news/live/ceqgvwyjjg8t en samantekt á niðurstöðunum (snarað yfir á Íslensku) hljómar svo: „Sem hluti af rannsókn okkar á meintum skotárásum sem áttu sér stað í gærmorgun nærri hjálpardreifingarstöð í Rafah, suðurhluta Gaza, höfum við skoðað myndband - sem hefur verið skoðað 134.000 sinnum á X - sem sumir halda fram að sýni atvikið. Í myndefninu, sem virðist sýna beinar afleiðingarnar árásarinnar, má sjá rykmekki og lík liggja á jörðinni - sum hreyfingarlaus og blóðug. Myndbandið var birt með texta frá blaðamanni hjá Al Jazeera þar sem stóð: "Nýtt myndefni sýnir skelfilegt fjöldamorð framið af Ísraelskum hersveitum nærri Bandarískum hjálpardreifingarstað í suðurhluta Gaza." Við höfum staðsett myndefnið (geolocated) á svæði í Khan Younis, sem er um 4,5 km frá næsta hjálpardreifingarstað. Staðsetning skugga bendir til þess að myndbandið hafi verið tekið síðdegis, ekki um morguninn, sem passar ekki við frásagnir af skotárásunum í Rafah. Við staðfestingu myndbandsins sagði blaðamaður frá Palestínu, sem tók annað myndband af sama vettvangi, okkur að atburðirnir sem sýndir eru tengdust ekki neinum hjálpardreifingarstað og hafi átt sér stað í gærkvöldi eftir kl. 19:00 að staðartíma (16:00 GMT)“ Með öðrum orðum: það reyndist enginn fótur fyrir fréttinni um fjöldamorð Ísraelshers á hungruðum íbúum Gaza. Fréttin var einfaldlega uppspuni frá rótum og byggð á myndbandi sem þvert á móti virðist sýna fjöldamorð Hamas á eigin þegnum. "Fréttin" var því hluti af áróðursstríði Hamas gegn Ísrael: áróðri sem vestrænir fjölmiðlar á borð við BBC tóku sem heilögum sannleik og RÚV endursagði - að venju - orðrétt og athugasemdalaust. Í kjölfarið hafa flestir fjölmiðlar sem sögðu frá dregið fréttina til baka eða birt yfirlýsingar um að hún hafi verið röng. En ekki RÚV. Þar hefur ekki verið minnst einu orði á að búið sé að afsanna þessa falsfrétt sem var þó svo rækilega fyrirferðarmikil í fréttatíma RÚV kvöld eftir kvöld. Þetta er því miður langt í frá eina dæmið um að RÚV leiðrétti ekki "fréttir" sem búið er að afsanna og/eða leiðrétta. Þetta er einungis nýjasta dæmið. Hvað veldur því að RÚV kýs að endursegja ákveðnar fréttir úr erlendum fréttamiðlum, en lítur svo blístrandi í hina áttina og þykist ekki taka eftir neinu þegar umræddar fréttir eru leiðréttar eða dregnar til baka? Hafandi í huga að landsmenn allir er skattlagðir til að tryggja rekstur þessarar svokölluðu "fréttastofu" RÚV þá væri óneitanlega gaman að fá að heyra hvaða ritstjórnarreglur og viðmið er stuðst við þegar valið er hvaða fréttir eru endursagðar og hverjar ekki. Er það etv. háð pólitískum skoðunum þess fréttamanns sem er á vakt þann daginn? Er það stefna fréttastofu ríkisins að sleppa því að endursegja ákveðnar fréttir - og láta falsfréttir standa óleiðréttar - ef það hentar ekki lífsskoðunum fréttamanna og ritstjórnar? Höfundur er áhugamaður um vandaða fréttamennsku. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Sjá meira
Það er orðið neyðarlega augljóst að þegar kemur að erlendum fréttum þá lætur fréttastofa RÚV sér yfirleitt duga að endursegja gagnrýnis- og athugasemdalaust fréttir frá öðrum fréttamiðlum. Ágætt nýlegt dæmi er t.d. frétt sem BBC birti þann 3 júní með fyrirsögninni "Gaza worse than hell on Earth". Daginn eftir hófst síðan önnur frétt í kvöldfréttatíma RÚV á orðunum "Gaza orðið verra en helvíti á jörðu" og var efni fréttarinnar nánast orðrétt endursögn á umfjöllun BBC. Er það tilviljun að tveir fréttamiðlar nota nákvæmlega sama orðalagið þótt verið sé að fjalla um sama hlutinn? Auðvitað ekki - það sjá það allir sem vilja að metnaðarleysið hjá fréttastofu RÚV er slíkt að þar á bæ eru handvaldar fréttir úr erlendum miðlum, þeim snarað yfir á Íslensku og síðan endursagðar athugasemdalaust. Þessi "copy-paste" fréttamennska er síðan fjármögnuð af skattfé almennings, eins og allir vita, líkt og ríkið sé farið að reka ljósritunarstofu. Endrum og eins gerist það þó að erlendir fréttamiðlar - sem sumir hverjir virðast enn vera vandir að virðingu sinni og vilja láta taka sig alvarlega - draga fréttir til baka eða leiðrétta þær ef fréttin reyndist röng. Dæmi um það eru t.d. fréttir sem BBC hefur verið að birta um það sem virðist vera viðurstyggileg fjöldamorð Ísraelshers á hungruðum íbúum Gaza sem höfðu þyrpst að þar sem verið var að dreifa matvælum og öðrum nauðsynjum. Þann 1 júní birti BBC frétt um að Ísraelsher hefði skotið á fólk sem hafði safnast saman við dreifingarmiðstöð ("Israeli troops kill over 30 near US aid site near Rafah, health officials say"). Sama kvöld endursagði RÚV þessa frétt samviskusamlega ("Yfir þrjátíu drepnir við dreifingarstöð matvæla"). Fljótlega kom þó í ljós að ekki var allt með felldu, og grunsemdir fóru að vakna þegar í ljós kom að „heilbrigðisstarfsmennirnir“ sem voru hafðir fyrir fréttinni reyndust vera meðlimir Hamas hryðjuverkasamtakanna. Fór því svo að BBC Verify var falið að kanna sannleiksgildi fréttarinnar (BBC Verify er teymi blaðamanna innan BBC sem sérhæfir sig í að staðfesta og sannprófa fréttaefni, með sérstakri áherslu á myndbönd og ljósmyndir til að tryggja nákvæmni. Teymið byggir t.d. á opnum og aðgengilegum heimildum ("open-source intelligence") til að rannsaka hugsanlegar rangfærslur). Til að gera langa sögu stutta þá komst BBC Verify að því að ekki væri fótur fyrir fréttinni. Niðurstöðurnar voru birtar á vef BBC en vissulega ekki á mjög áberandi stað, og þarf að hafa svolítið fyrir því að finna þær. Beinn hlekkur er https://www.bbc.com/news/live/ceqgvwyjjg8t en samantekt á niðurstöðunum (snarað yfir á Íslensku) hljómar svo: „Sem hluti af rannsókn okkar á meintum skotárásum sem áttu sér stað í gærmorgun nærri hjálpardreifingarstöð í Rafah, suðurhluta Gaza, höfum við skoðað myndband - sem hefur verið skoðað 134.000 sinnum á X - sem sumir halda fram að sýni atvikið. Í myndefninu, sem virðist sýna beinar afleiðingarnar árásarinnar, má sjá rykmekki og lík liggja á jörðinni - sum hreyfingarlaus og blóðug. Myndbandið var birt með texta frá blaðamanni hjá Al Jazeera þar sem stóð: "Nýtt myndefni sýnir skelfilegt fjöldamorð framið af Ísraelskum hersveitum nærri Bandarískum hjálpardreifingarstað í suðurhluta Gaza." Við höfum staðsett myndefnið (geolocated) á svæði í Khan Younis, sem er um 4,5 km frá næsta hjálpardreifingarstað. Staðsetning skugga bendir til þess að myndbandið hafi verið tekið síðdegis, ekki um morguninn, sem passar ekki við frásagnir af skotárásunum í Rafah. Við staðfestingu myndbandsins sagði blaðamaður frá Palestínu, sem tók annað myndband af sama vettvangi, okkur að atburðirnir sem sýndir eru tengdust ekki neinum hjálpardreifingarstað og hafi átt sér stað í gærkvöldi eftir kl. 19:00 að staðartíma (16:00 GMT)“ Með öðrum orðum: það reyndist enginn fótur fyrir fréttinni um fjöldamorð Ísraelshers á hungruðum íbúum Gaza. Fréttin var einfaldlega uppspuni frá rótum og byggð á myndbandi sem þvert á móti virðist sýna fjöldamorð Hamas á eigin þegnum. "Fréttin" var því hluti af áróðursstríði Hamas gegn Ísrael: áróðri sem vestrænir fjölmiðlar á borð við BBC tóku sem heilögum sannleik og RÚV endursagði - að venju - orðrétt og athugasemdalaust. Í kjölfarið hafa flestir fjölmiðlar sem sögðu frá dregið fréttina til baka eða birt yfirlýsingar um að hún hafi verið röng. En ekki RÚV. Þar hefur ekki verið minnst einu orði á að búið sé að afsanna þessa falsfrétt sem var þó svo rækilega fyrirferðarmikil í fréttatíma RÚV kvöld eftir kvöld. Þetta er því miður langt í frá eina dæmið um að RÚV leiðrétti ekki "fréttir" sem búið er að afsanna og/eða leiðrétta. Þetta er einungis nýjasta dæmið. Hvað veldur því að RÚV kýs að endursegja ákveðnar fréttir úr erlendum fréttamiðlum, en lítur svo blístrandi í hina áttina og þykist ekki taka eftir neinu þegar umræddar fréttir eru leiðréttar eða dregnar til baka? Hafandi í huga að landsmenn allir er skattlagðir til að tryggja rekstur þessarar svokölluðu "fréttastofu" RÚV þá væri óneitanlega gaman að fá að heyra hvaða ritstjórnarreglur og viðmið er stuðst við þegar valið er hvaða fréttir eru endursagðar og hverjar ekki. Er það etv. háð pólitískum skoðunum þess fréttamanns sem er á vakt þann daginn? Er það stefna fréttastofu ríkisins að sleppa því að endursegja ákveðnar fréttir - og láta falsfréttir standa óleiðréttar - ef það hentar ekki lífsskoðunum fréttamanna og ritstjórnar? Höfundur er áhugamaður um vandaða fréttamennsku.
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun