Leiðréttingar á staðhæfingum um mjólkurmarkaðinn og tollflokkun Erna Bjarnadóttir skrifar 2. mars 2025 11:00 Í frétt Viðskiptablaðsins, sem birtist 28. febrúar 2025, er því haldið fram að tollflokkun rifins pítsaosts með jurtaolíu geri innflutning nánast ómögulegan og tryggi þannig Mjólkursamsölunni (MS) markaðsráðandi stöðu. MS er vissulega markaðsráðandi aðili, en það þýðir ekki að fyrirtækið hafi óskorað vald yfir verðlagningu eins og látið er í veðri vaka. Þvert á móti er MS bundið af tveimur þáttum sem önnur fyrirtæki búa ekki við: Hráefnisverði til bænda, sem er ákveðið af lögbundinni verðlagsnefnd. Opinberri verðlagningu á um það bil helmingi afurða sinna, sem takmarkar svigrúm fyrirtækisins til verðlagningar og hefur bein áhrif á starfsemi þess. Tollflokkunin er í samræmi við lög Héraðsdómur Reykjavíkur, Landsréttur og Endurupptökudómur hafa staðfest að tollflokkun rifins pítsaosts sé rétt og í samræmi við íslensk tollalög. Álit Alþjóðatollastofnunarinnar (WCO) um tollflokkun þessa osts hefur verið tekið til umfjöllunar fyrir íslenskum dómstólum, og þar hefur verið staðfest að íslensk lög ganga framar í þessum efnum. Fullyrðingar framkvæmdastjóra Félags atvinnurekenda um pólitískan þrýsting fulltrúa kúabænda til að fá fjármálaráðuneytið til að hnekkja þessari löglega dæmdu tollflokkun með pennastriki standast því ekki skoðun. Þvert á móti er það Félag atvinnurekenda sjálft sem nú beitir pólitískum þrýstingi til að knýja á um að stjórnvöld haldi sig við áformin um breytingu á tollflokkun, sem kynnt var í samráðsgátt. MS er ekki einokunarfyrirtæki MS vinnur í lögbundnu kerfi þar sem öllum mjólkurvinnslum á Íslandi stendur til boða að kaupa hráefni á sömu kjörum og MS. Auk þess eru innfluttar mjólkurvörur hluti af þessum markaði. Samkvæmt búvörulögum nr. 99/1993 hefur markaðsráðandi aðili einnig skyldu til að selja óunna mjólk til allra sem vilja vera í mjólkurvinnslu, sem tryggir að aðrir aðilar geti starfað á markaðnum. Í ljósi þessara staðreynda standast ekki staðhæfingar um einokun. EES-samningurinn og tollvernd landbúnaðarvara EES-samningurinn byggir á tveimur meginþáttum þegar kemur að viðskiptum með landbúnaðarvörur. Viðkvæmar landbúnaðarvörur, þar á meðal ostur, falla undir 19. grein samningsins og um viðskipti með þær er sérstaklega samið milli Íslands og ESB. Undir bókun 3 við EES samninginn falla blönduð matvæli, þar sem verðjöfnunargjöld koma einnig til sögunnar til að jafna samkeppnisstöðu innlendra búvöruframleiðenda gagnvart innfluttum vörum. EES-samningurinn heimilar því tolla og verðjöfnunargjöld á landbúnaðarvörur þar sem ekki hefur verið samið um gagnkvæma lækkun tolla í sérstökum samningum. Verðjöfnunargjöld eru í raun órjúfanlegur hluti af EES-samningnum og eru notuð bæði í ESB og Noregi, á meðan Ísland hefur ekki nýtt sér þetta úrræði. Afleiðingar afnáms tollverndar Afnám tollverndar og undanþága frá samkeppnislögum myndi hafa djúpstæð áhrif á íslenska mjólkurframleiðslu. Íslenskir bændur keppa nú þegar við innfluttar landbúnaðarvörur. Ef þessar verndaraðgerðir væru afnumdar myndi það veikja íslenskan mjólkuriðnað, draga úr framleiðslu innanlands og auka háð landsins á innflutningi. Slík þróun myndi ekki aðeins rýra tekjur bænda heldur einnig hafa áhrif á fæðuöryggi landsins. Er það stefna stjórnvalda að veikja íslenskan landbúnað svo að innfluttar vörur verði ráðandi? Leikreglur réttarríkisins Það væri áhugavert að fá skýra afstöðu framkvæmdastjóra Félags atvinnurekenda í þessari umræðu. Er hann að tala fyrir því að lækka eða afnema tolla á mjólkurvörur? Eða leggur hann til að vörur séu tollflokkaðar gegn gildandi tollalögum og skýringum við tollskrá, einungis til að tryggja tollfrjálsan innflutning fárra innflutningsfyrirtækja í trássi við niðurstöður íslenskra dómstóla á íslenskri löggjöf? Áhugavert væri að sjá hver svör hans eru við þessum spurningum sem og að fá sjónarmið hans til tollahækkana Noregs á osta og aðrar vörur frá 2012, svo og afstöðu hans til tollahækkana Noregs á kartöflur og aðrar vörur frá 2024. Í báðum tilvikum voru tollar hækkaðir um 100-300% undir forsæti vinstri stjórna í Noregi. Þar sem framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda er sérstakur áhugamaður um frjáls vöruviðskipti og það hvernig nágrannaþjóðir Íslands haga sínum viðskiptum, þá hlýtur hann að vilja skoða með ígrunduðum hætti hvort íslensk landbúnaðarstefna hafi fram til þessa verið að skera sig með áberandi hætti frá t.d. fordæmi Norðmanna sem hafa sett sér skýra stefnu í þessum málaflokki. Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Matur Matvælaframleiðsla Skattar og tollar Erna Bjarnadóttir Mest lesið Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Skoðun Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Í frétt Viðskiptablaðsins, sem birtist 28. febrúar 2025, er því haldið fram að tollflokkun rifins pítsaosts með jurtaolíu geri innflutning nánast ómögulegan og tryggi þannig Mjólkursamsölunni (MS) markaðsráðandi stöðu. MS er vissulega markaðsráðandi aðili, en það þýðir ekki að fyrirtækið hafi óskorað vald yfir verðlagningu eins og látið er í veðri vaka. Þvert á móti er MS bundið af tveimur þáttum sem önnur fyrirtæki búa ekki við: Hráefnisverði til bænda, sem er ákveðið af lögbundinni verðlagsnefnd. Opinberri verðlagningu á um það bil helmingi afurða sinna, sem takmarkar svigrúm fyrirtækisins til verðlagningar og hefur bein áhrif á starfsemi þess. Tollflokkunin er í samræmi við lög Héraðsdómur Reykjavíkur, Landsréttur og Endurupptökudómur hafa staðfest að tollflokkun rifins pítsaosts sé rétt og í samræmi við íslensk tollalög. Álit Alþjóðatollastofnunarinnar (WCO) um tollflokkun þessa osts hefur verið tekið til umfjöllunar fyrir íslenskum dómstólum, og þar hefur verið staðfest að íslensk lög ganga framar í þessum efnum. Fullyrðingar framkvæmdastjóra Félags atvinnurekenda um pólitískan þrýsting fulltrúa kúabænda til að fá fjármálaráðuneytið til að hnekkja þessari löglega dæmdu tollflokkun með pennastriki standast því ekki skoðun. Þvert á móti er það Félag atvinnurekenda sjálft sem nú beitir pólitískum þrýstingi til að knýja á um að stjórnvöld haldi sig við áformin um breytingu á tollflokkun, sem kynnt var í samráðsgátt. MS er ekki einokunarfyrirtæki MS vinnur í lögbundnu kerfi þar sem öllum mjólkurvinnslum á Íslandi stendur til boða að kaupa hráefni á sömu kjörum og MS. Auk þess eru innfluttar mjólkurvörur hluti af þessum markaði. Samkvæmt búvörulögum nr. 99/1993 hefur markaðsráðandi aðili einnig skyldu til að selja óunna mjólk til allra sem vilja vera í mjólkurvinnslu, sem tryggir að aðrir aðilar geti starfað á markaðnum. Í ljósi þessara staðreynda standast ekki staðhæfingar um einokun. EES-samningurinn og tollvernd landbúnaðarvara EES-samningurinn byggir á tveimur meginþáttum þegar kemur að viðskiptum með landbúnaðarvörur. Viðkvæmar landbúnaðarvörur, þar á meðal ostur, falla undir 19. grein samningsins og um viðskipti með þær er sérstaklega samið milli Íslands og ESB. Undir bókun 3 við EES samninginn falla blönduð matvæli, þar sem verðjöfnunargjöld koma einnig til sögunnar til að jafna samkeppnisstöðu innlendra búvöruframleiðenda gagnvart innfluttum vörum. EES-samningurinn heimilar því tolla og verðjöfnunargjöld á landbúnaðarvörur þar sem ekki hefur verið samið um gagnkvæma lækkun tolla í sérstökum samningum. Verðjöfnunargjöld eru í raun órjúfanlegur hluti af EES-samningnum og eru notuð bæði í ESB og Noregi, á meðan Ísland hefur ekki nýtt sér þetta úrræði. Afleiðingar afnáms tollverndar Afnám tollverndar og undanþága frá samkeppnislögum myndi hafa djúpstæð áhrif á íslenska mjólkurframleiðslu. Íslenskir bændur keppa nú þegar við innfluttar landbúnaðarvörur. Ef þessar verndaraðgerðir væru afnumdar myndi það veikja íslenskan mjólkuriðnað, draga úr framleiðslu innanlands og auka háð landsins á innflutningi. Slík þróun myndi ekki aðeins rýra tekjur bænda heldur einnig hafa áhrif á fæðuöryggi landsins. Er það stefna stjórnvalda að veikja íslenskan landbúnað svo að innfluttar vörur verði ráðandi? Leikreglur réttarríkisins Það væri áhugavert að fá skýra afstöðu framkvæmdastjóra Félags atvinnurekenda í þessari umræðu. Er hann að tala fyrir því að lækka eða afnema tolla á mjólkurvörur? Eða leggur hann til að vörur séu tollflokkaðar gegn gildandi tollalögum og skýringum við tollskrá, einungis til að tryggja tollfrjálsan innflutning fárra innflutningsfyrirtækja í trássi við niðurstöður íslenskra dómstóla á íslenskri löggjöf? Áhugavert væri að sjá hver svör hans eru við þessum spurningum sem og að fá sjónarmið hans til tollahækkana Noregs á osta og aðrar vörur frá 2012, svo og afstöðu hans til tollahækkana Noregs á kartöflur og aðrar vörur frá 2024. Í báðum tilvikum voru tollar hækkaðir um 100-300% undir forsæti vinstri stjórna í Noregi. Þar sem framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda er sérstakur áhugamaður um frjáls vöruviðskipti og það hvernig nágrannaþjóðir Íslands haga sínum viðskiptum, þá hlýtur hann að vilja skoða með ígrunduðum hætti hvort íslensk landbúnaðarstefna hafi fram til þessa verið að skera sig með áberandi hætti frá t.d. fordæmi Norðmanna sem hafa sett sér skýra stefnu í þessum málaflokki. Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni.
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun