Er Ísland tilbúið fyrir gervigreindarbyltinguna? Sigvaldi Einarsson skrifar 1. febrúar 2025 15:04 Á undanförnum dögum hefur mikið verið rætt um kínverska fyrirtækið DeepSeek og áhrif þess á alþjóðlega gervigreindarkeppni. DeepSeek, sem stefnir á að verða leiðandi í þróun gervigreindar, hefur vakið spurningar um stöðu annarra fyrirtækja, þar á meðal OpenAI. Markaðsviðbrögð voru sterk – hlutabréf Oklo Inc., annars fyrirtækis sem Sam Altman, forstjóri OpenAI, er tengdur við, féllu um 26%. Þessi viðbrögð sýna að gervigreind er ekki lengur jaðarfyrirbæri heldur lykilbreyta í þróun efnahagsmála, atvinnulífs og samfélags. Ísland stendur á tímamótum: Hvort ætlum við að vera neytendur erlendra lausna eða leiðandi í nýtingu gervigreindar á okkar forsendum? Þörfin fyrir stefnumótandi sýn á gervigreind Eins og staðan er í dag skortir heildstæða stefnu um innleiðingu gervigreindar á Íslandi. Þó að einstakir aðilar, fyrirtæki og stofnanir séu að innleiða tæknina í sínum rekstri, þá vantar samræmda stefnu sem tryggir að við nýtum möguleika gervigreindar til fulls og á ábyrgan hátt. Á síðasta ári var kynnt fyrsta aðgerðaáætlun Íslands um gervigreind til ársins 2026, þar sem áhersla er lögð á fimm grunnstoðir: Gervigreind í allra þágu Samkeppnishæft atvinnulíf Menntun í takt við tímann Notkun gervigreindar hjá hinu opinbera Innleiðing gervigreindar í heilbrigðiskerfinu Þetta er án efa mikilvægt skref í átt að skýrari stefnu í þessum málum. Hins vegar skiptir öllu máli að áætlunin verði ekki einungis sett fram á blaði, heldur að aðgerðir fylgi orðum. Að innleiða gervigreind krefst vandaðrar vinnu Gervigreind er ekki tæknileg nýjung sem má innleiða á sama hátt og hefðbundin stafrænar lausnir. Hún hefur áhrif á siðferðileg viðmið, vinnumarkað, stjórnsýslu og jafnvel lýðræði. Bandarísk stjórnvöld hafa þegar gert sér grein fyrir þessum áskorunum og hafa kallað OpenAI og önnur stór gervigreindarfyrirtæki að borðinu til að móta stefnu um notkun tækninnar innan opinberrar stjórnsýslu. Þessi nálgun sýnir að ekki er nóg að leyfa markaðnum einum að þróa tæknina – stjórnvöld verða að stýra ferlinu með ábyrgri stefnumótun og tryggja að hagsmunir samfélagsins séu í forgrunni. Ísland ætti að fylgja þessu fordæmi og tryggja að innleiðing gervigreindar sé byggð á skýrri sýn, vönduðum undirbúningi og siðferðilegri ábyrgð. Tækifærin og áskoranirnar Að innleiða gervigreind er ekki einföld ákvörðun. Með aukinni sjálfvirkni koma nýjar áskoranir í tengslum við vinnumarkaðinn, persónuvernd og siðferðileg álitamál. En með skýrri stefnu getum við tryggt að tæknin verði nýtt til að styrkja íslenskt samfélag í stað þess að skapa óöryggi. Helstu þættir sem stefna um gervigreind ætti að taka á: Hvernig gervigreind getur aukið framleiðni og skilvirkni í íslenskum fyrirtækjum og stofnunum. Hvernig tryggja má að innleiðing gervigreindar verði gerð á ábyrgan og siðferðislegan hátt. Hvernig Ísland getur skapað sér sérstöðu á sviði gervigreindar og nýtt hana til efnahagslegrar uppbyggingar. Hvernig við tryggjum að vinnumarkaðurinn aðlagist tækninni þannig að hún styrki störf í stað þess að ógna þeim. Hvernig menntakerfið getur undirbúið komandi kynslóðir fyrir heim þar sem gervigreind er hluti af daglegu lífi. Gervigreind sem hluti af lausn í kjarabaráttu kennara? Í þessari umræðu má ekki gleymast að gervigreind getur einnig skipt sköpum fyrir starfsfólk í opinberri þjónustu, sérstaklega í menntakerfinu. Kennarar glíma við aukið álag, vaxandi fjölbreytileika í nemendahópum og mikla skrifræðisvinnu sem tekur frá þeim tíma sem gæti nýst í kennslu. Ef rétt er staðið að innleiðingu gervigreindar gæti tæknin orðið mikilvægur stuðningur í kennslu með því að: Aðlaga námsefni að þörfum hvers og eins nemanda og auðvelda einstaklingsmiðað nám. Sjálfvirknivæða skýrslugerð og námsmat, sem myndi draga úr skrifræðisálagi á kennara. Veita innsýn í framfarir nemenda og styðja við ákvarðanatöku í kennslu. Að innleiða gervigreind í menntakerfið gæti því verið hluti af kjarasamningaviðræðum kennara, þar sem slíkar lausnir gætu dregið úr álagi og gert störf þeirra markvissari. Með slíkri stefnumótun væri hægt að bæta bæði vinnuaðstæður kennara og gæði menntunar. Tíminn til aðgerða er núna Aðgerðaáætlunin sem sett var fram í fyrra er mikilvægt skref, en nú þarf að fylgja henni eftir með markvissum aðgerðum og fjárfestingu. Þróunin erlendis, þar á meðal þátttaka OpenAI í stefnumótun bandarískra stjórnvalda, sýnir að vönduð stefnumótun og raunverulegar aðgerðir skipta sköpum. Ísland má ekki verða eftirbátur í þessari þróun. Nú er rétti tíminn fyrir íslensk stjórnvöld og atvinnulífið að taka höndum saman og skilgreina framtíðarsýn Íslands í nýtingu gervigreindar. Með vandaðri framkvæmd og ábyrgri stefnu tryggjum við að tæknin verði okkur til framdráttar, en ekki hindrunar. Erum við tilbúin fyrir þessa byltingu? Það er undir okkur sjálfum komið. Höfundur er MBA nemandi og gervigreindarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Sigvaldi Einarsson Mest lesið Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Á undanförnum dögum hefur mikið verið rætt um kínverska fyrirtækið DeepSeek og áhrif þess á alþjóðlega gervigreindarkeppni. DeepSeek, sem stefnir á að verða leiðandi í þróun gervigreindar, hefur vakið spurningar um stöðu annarra fyrirtækja, þar á meðal OpenAI. Markaðsviðbrögð voru sterk – hlutabréf Oklo Inc., annars fyrirtækis sem Sam Altman, forstjóri OpenAI, er tengdur við, féllu um 26%. Þessi viðbrögð sýna að gervigreind er ekki lengur jaðarfyrirbæri heldur lykilbreyta í þróun efnahagsmála, atvinnulífs og samfélags. Ísland stendur á tímamótum: Hvort ætlum við að vera neytendur erlendra lausna eða leiðandi í nýtingu gervigreindar á okkar forsendum? Þörfin fyrir stefnumótandi sýn á gervigreind Eins og staðan er í dag skortir heildstæða stefnu um innleiðingu gervigreindar á Íslandi. Þó að einstakir aðilar, fyrirtæki og stofnanir séu að innleiða tæknina í sínum rekstri, þá vantar samræmda stefnu sem tryggir að við nýtum möguleika gervigreindar til fulls og á ábyrgan hátt. Á síðasta ári var kynnt fyrsta aðgerðaáætlun Íslands um gervigreind til ársins 2026, þar sem áhersla er lögð á fimm grunnstoðir: Gervigreind í allra þágu Samkeppnishæft atvinnulíf Menntun í takt við tímann Notkun gervigreindar hjá hinu opinbera Innleiðing gervigreindar í heilbrigðiskerfinu Þetta er án efa mikilvægt skref í átt að skýrari stefnu í þessum málum. Hins vegar skiptir öllu máli að áætlunin verði ekki einungis sett fram á blaði, heldur að aðgerðir fylgi orðum. Að innleiða gervigreind krefst vandaðrar vinnu Gervigreind er ekki tæknileg nýjung sem má innleiða á sama hátt og hefðbundin stafrænar lausnir. Hún hefur áhrif á siðferðileg viðmið, vinnumarkað, stjórnsýslu og jafnvel lýðræði. Bandarísk stjórnvöld hafa þegar gert sér grein fyrir þessum áskorunum og hafa kallað OpenAI og önnur stór gervigreindarfyrirtæki að borðinu til að móta stefnu um notkun tækninnar innan opinberrar stjórnsýslu. Þessi nálgun sýnir að ekki er nóg að leyfa markaðnum einum að þróa tæknina – stjórnvöld verða að stýra ferlinu með ábyrgri stefnumótun og tryggja að hagsmunir samfélagsins séu í forgrunni. Ísland ætti að fylgja þessu fordæmi og tryggja að innleiðing gervigreindar sé byggð á skýrri sýn, vönduðum undirbúningi og siðferðilegri ábyrgð. Tækifærin og áskoranirnar Að innleiða gervigreind er ekki einföld ákvörðun. Með aukinni sjálfvirkni koma nýjar áskoranir í tengslum við vinnumarkaðinn, persónuvernd og siðferðileg álitamál. En með skýrri stefnu getum við tryggt að tæknin verði nýtt til að styrkja íslenskt samfélag í stað þess að skapa óöryggi. Helstu þættir sem stefna um gervigreind ætti að taka á: Hvernig gervigreind getur aukið framleiðni og skilvirkni í íslenskum fyrirtækjum og stofnunum. Hvernig tryggja má að innleiðing gervigreindar verði gerð á ábyrgan og siðferðislegan hátt. Hvernig Ísland getur skapað sér sérstöðu á sviði gervigreindar og nýtt hana til efnahagslegrar uppbyggingar. Hvernig við tryggjum að vinnumarkaðurinn aðlagist tækninni þannig að hún styrki störf í stað þess að ógna þeim. Hvernig menntakerfið getur undirbúið komandi kynslóðir fyrir heim þar sem gervigreind er hluti af daglegu lífi. Gervigreind sem hluti af lausn í kjarabaráttu kennara? Í þessari umræðu má ekki gleymast að gervigreind getur einnig skipt sköpum fyrir starfsfólk í opinberri þjónustu, sérstaklega í menntakerfinu. Kennarar glíma við aukið álag, vaxandi fjölbreytileika í nemendahópum og mikla skrifræðisvinnu sem tekur frá þeim tíma sem gæti nýst í kennslu. Ef rétt er staðið að innleiðingu gervigreindar gæti tæknin orðið mikilvægur stuðningur í kennslu með því að: Aðlaga námsefni að þörfum hvers og eins nemanda og auðvelda einstaklingsmiðað nám. Sjálfvirknivæða skýrslugerð og námsmat, sem myndi draga úr skrifræðisálagi á kennara. Veita innsýn í framfarir nemenda og styðja við ákvarðanatöku í kennslu. Að innleiða gervigreind í menntakerfið gæti því verið hluti af kjarasamningaviðræðum kennara, þar sem slíkar lausnir gætu dregið úr álagi og gert störf þeirra markvissari. Með slíkri stefnumótun væri hægt að bæta bæði vinnuaðstæður kennara og gæði menntunar. Tíminn til aðgerða er núna Aðgerðaáætlunin sem sett var fram í fyrra er mikilvægt skref, en nú þarf að fylgja henni eftir með markvissum aðgerðum og fjárfestingu. Þróunin erlendis, þar á meðal þátttaka OpenAI í stefnumótun bandarískra stjórnvalda, sýnir að vönduð stefnumótun og raunverulegar aðgerðir skipta sköpum. Ísland má ekki verða eftirbátur í þessari þróun. Nú er rétti tíminn fyrir íslensk stjórnvöld og atvinnulífið að taka höndum saman og skilgreina framtíðarsýn Íslands í nýtingu gervigreindar. Með vandaðri framkvæmd og ábyrgri stefnu tryggjum við að tæknin verði okkur til framdráttar, en ekki hindrunar. Erum við tilbúin fyrir þessa byltingu? Það er undir okkur sjálfum komið. Höfundur er MBA nemandi og gervigreindarfræðingur.
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun