Til varnar leiðindum Skúli S. Ólafsson skrifar 23. janúar 2025 13:02 „Þetta [var] leiðinleg messa og veitti manni ekki innblástur. Hún og kirkjan hennar skulda almenningi afsökunarbeiðni.” Leiðindi og skemmtun Leiðindi þykja sjaldnast af hinu góða. Nútíminn þekkir fátt verra en einmitt það þegar við finnum hvernig andartökin líða, sekúndur verða eins og mínútur. Svo við gröfum aðeins niður í orðin þá er skyldleiki á milli nafnorðsins „leiðindi“ og sagnarinnar „að líða”. Andstæðan er skemmtunin, þá er eins og allt taki skemmri tíma. Sennilega hefur krafan aldrei verið sterkari en nú að stytta okkur stundirnar með þessu hætti. Upp úr þeim jarðvegi kemur yfirlýsingin um messuna leiðinlegu sem sótt er í örskilaboð nýkjörins forseta Bandaríkjanna. Sumir fréttaskýrendur tengja kjör hans við það einkenni á samtíma okkar, að við erum hætt að gefa okkur tíma til að skoða, meta og skilja. Nei, skilningarvitin svo kölluðu, eru útsett fyrir áreiti svo raunveruleg ígrundun mætir afgangi. Þar kemur einmitt tíminn við sögu. Andartökin sem við gefum okkur til að rýna og greina verða alltaf færri og færri, sekúndurnar sem við festum athygli á hlutunum. Allt þarf að vera skemmtilegt. Tímar sleggjudóma Þetta kann að vera ein ástæða þess að nú virðist skrumið tröllríða allri umræðu. Heimsmyndin verður svört, hvít. Dregnar eru upp línur sem eru svo einfaldar að veruleikinn í öllum sínum blæbrigðum fangar hana ekki. Okkur hefur verið gefin næm skynjun, við eigum að geta greint litbrigði og skuggaskil. En á þessum „skemmtilegu“ tímum okkar er næðið naumt skammtað og þá vaða uppi hleypidómar og sleggjudómar og kaffæra allri vitræna umræðu. Skólastjórinn Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir finnst mér tala á sömu nótum í pistli sem hún sendi frá sér í liðinni viku. Hún talar um að erfitt sé að halda uppi aga í grunnskólum landsins. „Þarf samfélagið ekki að fara í smá naflaskoðun?“ spyr hún. Hún heldur því fram að vandinn sé dýpri en svo að skólarnir einir geti leyst hann. Þetta sé nokkuð sem við þurfum öll að skoða. Meinið snúi að menningunni og lausnin felist ekki í fleiri stöðugildum, við þurfum öll að líta í eigin barm. Og þá kemur aftur upp í hugann setninginn sem nýkjörinn forsetinn hafði uppi um þessa leiðinlegu messu sem hefur verið mörgum hugleikin undanfarna daga. Tilefnið var jú að biskupinn í Washington, Mariann Edgar Budde, bar upp þá einlægu ósk í predikun við Donald Trump, að hann virti réttindi allra borgara þessa stóra og fjölbreytilega lands. Hún lýsti því hversu óttaslegið fólk væri, einkum þeir sem tilheyrðu minnihlutahópum við hótanir hans um að takmarka réttindi þeirra. Innflytjendur og hinsegin fólk væru upp til hópa löghlýðnir borgarar og nú væri fólk uggandi um hag sinn og framtíð. Þetta voru nú leiðindin sem forsetinn kvartaði undan. „Þið voruð sjálfir aðkomumenn“ Þráin eftir því að tilheyra, vera samþykkt er sammannleg og skiptir þá engu hvar við erum stödd í heiminum. Læknavísindin flytja okkur þær fregnir að einsemdin sé álíka skaðleg og reykingar. Bretar hafa meira að segja sérstakt ráðuneyti helgað því að vinna gegn einmanaleika. Þetta er líka eitt einkenni frásagnanna af Jesú þar sem sjónarhornið er jafnan á þeim sömu og biskupinn í Washington talaði um. Það eru þau sem standa höllum fæti af einhverjum ástæðum. Sá boðskapur birtist okkur reyndar víða í Biblíunni: „Hann rekur réttar munaðarleysingjast og ekkjunnar og sýnir aðkomumaninum kærleika og gefur honum fæði og klæði. Þið skulið því sjálfir elska aðkomumanninn því að þið voruð sjálfir aðkomumenn í Egyptalandi.“ (5Mós. 10.18) Takið eftir orðalagi hins ævaforna texta. Hlutskipti aðkomufólks er ekki öfundsvert en það er eitt að reyna að skilja hvernig öðrum kann að líða, hitt er annað að greina hvernig okkur sjálfum hugnast það að vera sett til hliðar. Með þeim hætti má skilja niðurlag þessara orða. Sjálfur gaf Jesús ekki aðeins hinum fátæku og veiku athygli sína og gaum. Hann fann líka til með herforingjanum sem gat með bendingu sent undirsáta sína á milli staða. (Matt. 8.3–13) Hér vakna hugrenningartengsl við messuna leiðinlegu í höfuðborginni Vestanhafs. Hvað vildi biskupinn segja? Jú, hún flutti engan reiðilestur yfir valdhafanum, nei hún bað þeim griða sem eru nú þjökuð af áhyggjum yfir óvissri framtíð. Hún rétti út sáttarhönd í auðmýkt og hvatti forsetann til að hugsa málin betur, já íhuga hvernig öðrum kann að líða. Til varnar leiðindum Til þess þurfum við íhugun. Við þurfum að gefa okkur tóm, andrúm til að skynja, hugsa, já lifa í hverju andartak. Þetta er erindi trúarinnar til mennskunnar, að fá okkur til að horfa á heiminn með öðrum hætti en tíðkast í asa hversdagsins. Í þeim skilningi er allt í lagi að vera leiðinlegur. Við megum alveg skynja það hvernig tíminn okkar líður því hann er vettvangur ævistarfs okkar og verka frá því okkur skolar í heiminn með legvatninu og til þess er ljósið slokknar í lífi okkar. Fram að því á birtan að skína í lífi okkar. Hún á að minna okkur á skyldur okkar hvert gagnvart öðru, í heimi sem þarf svo mjög á hugsjónum okkar og kröftum að halda. Þetta ljós er umhyggjan fyrir náunganum einkum þeim sem þarf að þola órétt og ranglæti af hálfu þeirra sem með völdin fara. Höfundur er prestur í Neskirkju. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli S. Ólafsson Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Refsa fyrst, spyrja svo? Jakob Frímann Magnússon Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
„Þetta [var] leiðinleg messa og veitti manni ekki innblástur. Hún og kirkjan hennar skulda almenningi afsökunarbeiðni.” Leiðindi og skemmtun Leiðindi þykja sjaldnast af hinu góða. Nútíminn þekkir fátt verra en einmitt það þegar við finnum hvernig andartökin líða, sekúndur verða eins og mínútur. Svo við gröfum aðeins niður í orðin þá er skyldleiki á milli nafnorðsins „leiðindi“ og sagnarinnar „að líða”. Andstæðan er skemmtunin, þá er eins og allt taki skemmri tíma. Sennilega hefur krafan aldrei verið sterkari en nú að stytta okkur stundirnar með þessu hætti. Upp úr þeim jarðvegi kemur yfirlýsingin um messuna leiðinlegu sem sótt er í örskilaboð nýkjörins forseta Bandaríkjanna. Sumir fréttaskýrendur tengja kjör hans við það einkenni á samtíma okkar, að við erum hætt að gefa okkur tíma til að skoða, meta og skilja. Nei, skilningarvitin svo kölluðu, eru útsett fyrir áreiti svo raunveruleg ígrundun mætir afgangi. Þar kemur einmitt tíminn við sögu. Andartökin sem við gefum okkur til að rýna og greina verða alltaf færri og færri, sekúndurnar sem við festum athygli á hlutunum. Allt þarf að vera skemmtilegt. Tímar sleggjudóma Þetta kann að vera ein ástæða þess að nú virðist skrumið tröllríða allri umræðu. Heimsmyndin verður svört, hvít. Dregnar eru upp línur sem eru svo einfaldar að veruleikinn í öllum sínum blæbrigðum fangar hana ekki. Okkur hefur verið gefin næm skynjun, við eigum að geta greint litbrigði og skuggaskil. En á þessum „skemmtilegu“ tímum okkar er næðið naumt skammtað og þá vaða uppi hleypidómar og sleggjudómar og kaffæra allri vitræna umræðu. Skólastjórinn Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir finnst mér tala á sömu nótum í pistli sem hún sendi frá sér í liðinni viku. Hún talar um að erfitt sé að halda uppi aga í grunnskólum landsins. „Þarf samfélagið ekki að fara í smá naflaskoðun?“ spyr hún. Hún heldur því fram að vandinn sé dýpri en svo að skólarnir einir geti leyst hann. Þetta sé nokkuð sem við þurfum öll að skoða. Meinið snúi að menningunni og lausnin felist ekki í fleiri stöðugildum, við þurfum öll að líta í eigin barm. Og þá kemur aftur upp í hugann setninginn sem nýkjörinn forsetinn hafði uppi um þessa leiðinlegu messu sem hefur verið mörgum hugleikin undanfarna daga. Tilefnið var jú að biskupinn í Washington, Mariann Edgar Budde, bar upp þá einlægu ósk í predikun við Donald Trump, að hann virti réttindi allra borgara þessa stóra og fjölbreytilega lands. Hún lýsti því hversu óttaslegið fólk væri, einkum þeir sem tilheyrðu minnihlutahópum við hótanir hans um að takmarka réttindi þeirra. Innflytjendur og hinsegin fólk væru upp til hópa löghlýðnir borgarar og nú væri fólk uggandi um hag sinn og framtíð. Þetta voru nú leiðindin sem forsetinn kvartaði undan. „Þið voruð sjálfir aðkomumenn“ Þráin eftir því að tilheyra, vera samþykkt er sammannleg og skiptir þá engu hvar við erum stödd í heiminum. Læknavísindin flytja okkur þær fregnir að einsemdin sé álíka skaðleg og reykingar. Bretar hafa meira að segja sérstakt ráðuneyti helgað því að vinna gegn einmanaleika. Þetta er líka eitt einkenni frásagnanna af Jesú þar sem sjónarhornið er jafnan á þeim sömu og biskupinn í Washington talaði um. Það eru þau sem standa höllum fæti af einhverjum ástæðum. Sá boðskapur birtist okkur reyndar víða í Biblíunni: „Hann rekur réttar munaðarleysingjast og ekkjunnar og sýnir aðkomumaninum kærleika og gefur honum fæði og klæði. Þið skulið því sjálfir elska aðkomumanninn því að þið voruð sjálfir aðkomumenn í Egyptalandi.“ (5Mós. 10.18) Takið eftir orðalagi hins ævaforna texta. Hlutskipti aðkomufólks er ekki öfundsvert en það er eitt að reyna að skilja hvernig öðrum kann að líða, hitt er annað að greina hvernig okkur sjálfum hugnast það að vera sett til hliðar. Með þeim hætti má skilja niðurlag þessara orða. Sjálfur gaf Jesús ekki aðeins hinum fátæku og veiku athygli sína og gaum. Hann fann líka til með herforingjanum sem gat með bendingu sent undirsáta sína á milli staða. (Matt. 8.3–13) Hér vakna hugrenningartengsl við messuna leiðinlegu í höfuðborginni Vestanhafs. Hvað vildi biskupinn segja? Jú, hún flutti engan reiðilestur yfir valdhafanum, nei hún bað þeim griða sem eru nú þjökuð af áhyggjum yfir óvissri framtíð. Hún rétti út sáttarhönd í auðmýkt og hvatti forsetann til að hugsa málin betur, já íhuga hvernig öðrum kann að líða. Til varnar leiðindum Til þess þurfum við íhugun. Við þurfum að gefa okkur tóm, andrúm til að skynja, hugsa, já lifa í hverju andartak. Þetta er erindi trúarinnar til mennskunnar, að fá okkur til að horfa á heiminn með öðrum hætti en tíðkast í asa hversdagsins. Í þeim skilningi er allt í lagi að vera leiðinlegur. Við megum alveg skynja það hvernig tíminn okkar líður því hann er vettvangur ævistarfs okkar og verka frá því okkur skolar í heiminn með legvatninu og til þess er ljósið slokknar í lífi okkar. Fram að því á birtan að skína í lífi okkar. Hún á að minna okkur á skyldur okkar hvert gagnvart öðru, í heimi sem þarf svo mjög á hugsjónum okkar og kröftum að halda. Þetta ljós er umhyggjan fyrir náunganum einkum þeim sem þarf að þola órétt og ranglæti af hálfu þeirra sem með völdin fara. Höfundur er prestur í Neskirkju.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun