Ekkert samráð – ekkert traust Björg Eva Erlendsdóttir skrifar 20. janúar 2025 17:01 Samtök stórfyrirtækja, fara daglega í fjölmiðla með sína svarthvítu mynd um að samfélagið fari á neyðarstig, fái fjárfestar ekki fullt svigrúm til auðlindanýtingar án endurgjalds og helst með ríkisstyrkjum. Þeim er ekki trúað. Og þótt samtök náttúruverndar bendi á móti á hættur og staðreyndir er þeim ekki heldur trúað. Harðvítugar deilur um stórframkvæmdir og réttmæti þeirra einkenna upphaf ársins 2025. Tekist er á í öllum landshlutum um stórframkvæmdir sem í augum auðlindafjárfesta og Samtaka iðnaðarins skila miklum hagnaði og bjarga í leiðinni loftslaginu, orkuskiptunum, heimilunum og framtíðinni. Sömu verkefni og íbúar á framkvæmdasvæðum og náttúruverndin sjá að valda tjóni á umhverfi, náttúru, loftslagi, lífríkinu og framtíðinni og jafnvel efnahagnum líka. Sjókvíaeldi, hvalveiðar, virkjanir, niðurdæling koltvísýrings, fjallasala í sement, rafeldsneyti, iðnaðarskógrækt, stórframkvæmdir í ferðaþjónustu. Um allt er deilt. Því traust er lítið og samráð skortir. Hávaðinn heldur áfram, án raunverulegs samtals. Er náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja? Tólf þúsund manns hafa á nokkrum dögum skrifað undir mótmæli gegn sjókvíaeldi í Seyðisfirði, sem 75 prósent heimamanna vilja ekki og benda á að eldinu fylgi mengun, sýkingar, ill meðferð dýra og það setji villta laxinn í útrýmingarhættu. Viðurkennt er að sjókvíaeldi á Íslandi byggðist upp hratt og stefnulaust og fæstir vilja það áfram í óbreyttri mynd. Samt færist sjókvíaeldi í Seyðisfirði nær eins og það sé náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja. Og af hverju þarf að taka afstöðu til áforma um fjörutíu vindorkuver út um allt land, þegar flestir landsmenn vilja fá eða engin? Horfum við fram á að vindorkuuppbygging fari á sömu leið og sjókvíaeldið og byggist upp stefnulaust í andstöðu við almenning? En það liggur alltaf svo mikið á, að vinna við stefnumótun og jafnvel landslög teljast til óþurftar. Samráði er líkt við tafaleiki og það heitir slönguspil ef eitthvað þarf að hefja að nýju vegna ónógs undirbúnings. Hættuleg viðbrögð við dómi Í vikunni féll Héraðsdómur um árfarveg Þjórsár þar sem reisa á virkjun í byggð. Hann var áfellisdómur yfir stjórnsýslunni. Lítið heyrist um að stjórnvöld eða stofnanir sem fara með orkumál ræði eigin vinnubrögð og axli ábyrgð á niðurstöðunni, hvað þá að þau ræði verndargildi farvegs Þjórsár. Í staðinn er deilt við dómarann. Það þurfi að bregðast hratt við og setja lög til að liðka fyrir hinni dæmdu framkvæmd. Sérlög ef ekki bráðabirgðalög af því að ríkisstjórn og ríkisfyrirtæki fóru ekki að lögum! Dómsúrskurður er talaður niður eins og hann sé pólitísk hneisa í boði náttúruverndarsinna. Ráðherra umhverfismála segist ekki geta þolað hann og boðar sérlög og forstjóri Landsvirkjunar telur dóminn í meginatriðum rangan. Raforkuframleiðendur einblíndu svo lengi á stóriðju, að í dag er talað um orkuskort fyrir heimili og venjulegan atvinnurekstur, þótt við séum heimsmethafar í framleiðslu rafmagns. Við getum ekki haldið áfram á sömu braut. Að stjórnvöld séu til í hvaða fórnir sem er til halda óbreyttri stóriðjustefnu og fóðra nýja stórnotendur rafmagns. Aukum samráð og áhrif almennings Nú getur ríkisstjórn, sem lofaði að vinna að almannahagsmunum, opnað augun fyrir því að í þessu landi búa fleiri en kvótaeigendur, fjárfestar og stórfyrirtæki. Nú er tækifærið til að auka lýðræðislegt samráð, en ekki að einfalda ferla til þess eins að flýta fyrir framkvæmdum. Ísland á að vera lýðræðissamfélag og lögin eiga að verja þegna landsins, samfélagið og auðlindirnar. Meðal annars gegn rányrkju. Hér er einstæð náttúra, stórkostleg víðerni, lítil og spennandi fyrirtæki, ferðaþjónusta, fjölbreytt tækni og nýsköpun, í bland við hefðbundinn búskap og garðyrkju og hér eru enn bæði menning og landslag. En allt er þetta á hættustigi ef æðsta markmið ríkisstjórnarinnar er að þjónusta auðlindasækna fjárfesta og stórfyrirtæki á sem mestum hraða. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björg Eva Erlendsdóttir Umhverfismál Deilur um Hvammsvirkjun Landsvirkjun Stóriðja Orkumál Mest lesið Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley Skoðun Skoðun Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Sjá meira
Samtök stórfyrirtækja, fara daglega í fjölmiðla með sína svarthvítu mynd um að samfélagið fari á neyðarstig, fái fjárfestar ekki fullt svigrúm til auðlindanýtingar án endurgjalds og helst með ríkisstyrkjum. Þeim er ekki trúað. Og þótt samtök náttúruverndar bendi á móti á hættur og staðreyndir er þeim ekki heldur trúað. Harðvítugar deilur um stórframkvæmdir og réttmæti þeirra einkenna upphaf ársins 2025. Tekist er á í öllum landshlutum um stórframkvæmdir sem í augum auðlindafjárfesta og Samtaka iðnaðarins skila miklum hagnaði og bjarga í leiðinni loftslaginu, orkuskiptunum, heimilunum og framtíðinni. Sömu verkefni og íbúar á framkvæmdasvæðum og náttúruverndin sjá að valda tjóni á umhverfi, náttúru, loftslagi, lífríkinu og framtíðinni og jafnvel efnahagnum líka. Sjókvíaeldi, hvalveiðar, virkjanir, niðurdæling koltvísýrings, fjallasala í sement, rafeldsneyti, iðnaðarskógrækt, stórframkvæmdir í ferðaþjónustu. Um allt er deilt. Því traust er lítið og samráð skortir. Hávaðinn heldur áfram, án raunverulegs samtals. Er náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja? Tólf þúsund manns hafa á nokkrum dögum skrifað undir mótmæli gegn sjókvíaeldi í Seyðisfirði, sem 75 prósent heimamanna vilja ekki og benda á að eldinu fylgi mengun, sýkingar, ill meðferð dýra og það setji villta laxinn í útrýmingarhættu. Viðurkennt er að sjókvíaeldi á Íslandi byggðist upp hratt og stefnulaust og fæstir vilja það áfram í óbreyttri mynd. Samt færist sjókvíaeldi í Seyðisfirði nær eins og það sé náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja. Og af hverju þarf að taka afstöðu til áforma um fjörutíu vindorkuver út um allt land, þegar flestir landsmenn vilja fá eða engin? Horfum við fram á að vindorkuuppbygging fari á sömu leið og sjókvíaeldið og byggist upp stefnulaust í andstöðu við almenning? En það liggur alltaf svo mikið á, að vinna við stefnumótun og jafnvel landslög teljast til óþurftar. Samráði er líkt við tafaleiki og það heitir slönguspil ef eitthvað þarf að hefja að nýju vegna ónógs undirbúnings. Hættuleg viðbrögð við dómi Í vikunni féll Héraðsdómur um árfarveg Þjórsár þar sem reisa á virkjun í byggð. Hann var áfellisdómur yfir stjórnsýslunni. Lítið heyrist um að stjórnvöld eða stofnanir sem fara með orkumál ræði eigin vinnubrögð og axli ábyrgð á niðurstöðunni, hvað þá að þau ræði verndargildi farvegs Þjórsár. Í staðinn er deilt við dómarann. Það þurfi að bregðast hratt við og setja lög til að liðka fyrir hinni dæmdu framkvæmd. Sérlög ef ekki bráðabirgðalög af því að ríkisstjórn og ríkisfyrirtæki fóru ekki að lögum! Dómsúrskurður er talaður niður eins og hann sé pólitísk hneisa í boði náttúruverndarsinna. Ráðherra umhverfismála segist ekki geta þolað hann og boðar sérlög og forstjóri Landsvirkjunar telur dóminn í meginatriðum rangan. Raforkuframleiðendur einblíndu svo lengi á stóriðju, að í dag er talað um orkuskort fyrir heimili og venjulegan atvinnurekstur, þótt við séum heimsmethafar í framleiðslu rafmagns. Við getum ekki haldið áfram á sömu braut. Að stjórnvöld séu til í hvaða fórnir sem er til halda óbreyttri stóriðjustefnu og fóðra nýja stórnotendur rafmagns. Aukum samráð og áhrif almennings Nú getur ríkisstjórn, sem lofaði að vinna að almannahagsmunum, opnað augun fyrir því að í þessu landi búa fleiri en kvótaeigendur, fjárfestar og stórfyrirtæki. Nú er tækifærið til að auka lýðræðislegt samráð, en ekki að einfalda ferla til þess eins að flýta fyrir framkvæmdum. Ísland á að vera lýðræðissamfélag og lögin eiga að verja þegna landsins, samfélagið og auðlindirnar. Meðal annars gegn rányrkju. Hér er einstæð náttúra, stórkostleg víðerni, lítil og spennandi fyrirtæki, ferðaþjónusta, fjölbreytt tækni og nýsköpun, í bland við hefðbundinn búskap og garðyrkju og hér eru enn bæði menning og landslag. En allt er þetta á hættustigi ef æðsta markmið ríkisstjórnarinnar er að þjónusta auðlindasækna fjárfesta og stórfyrirtæki á sem mestum hraða. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar.
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun