Ekkert samráð – ekkert traust Björg Eva Erlendsdóttir skrifar 20. janúar 2025 17:01 Samtök stórfyrirtækja, fara daglega í fjölmiðla með sína svarthvítu mynd um að samfélagið fari á neyðarstig, fái fjárfestar ekki fullt svigrúm til auðlindanýtingar án endurgjalds og helst með ríkisstyrkjum. Þeim er ekki trúað. Og þótt samtök náttúruverndar bendi á móti á hættur og staðreyndir er þeim ekki heldur trúað. Harðvítugar deilur um stórframkvæmdir og réttmæti þeirra einkenna upphaf ársins 2025. Tekist er á í öllum landshlutum um stórframkvæmdir sem í augum auðlindafjárfesta og Samtaka iðnaðarins skila miklum hagnaði og bjarga í leiðinni loftslaginu, orkuskiptunum, heimilunum og framtíðinni. Sömu verkefni og íbúar á framkvæmdasvæðum og náttúruverndin sjá að valda tjóni á umhverfi, náttúru, loftslagi, lífríkinu og framtíðinni og jafnvel efnahagnum líka. Sjókvíaeldi, hvalveiðar, virkjanir, niðurdæling koltvísýrings, fjallasala í sement, rafeldsneyti, iðnaðarskógrækt, stórframkvæmdir í ferðaþjónustu. Um allt er deilt. Því traust er lítið og samráð skortir. Hávaðinn heldur áfram, án raunverulegs samtals. Er náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja? Tólf þúsund manns hafa á nokkrum dögum skrifað undir mótmæli gegn sjókvíaeldi í Seyðisfirði, sem 75 prósent heimamanna vilja ekki og benda á að eldinu fylgi mengun, sýkingar, ill meðferð dýra og það setji villta laxinn í útrýmingarhættu. Viðurkennt er að sjókvíaeldi á Íslandi byggðist upp hratt og stefnulaust og fæstir vilja það áfram í óbreyttri mynd. Samt færist sjókvíaeldi í Seyðisfirði nær eins og það sé náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja. Og af hverju þarf að taka afstöðu til áforma um fjörutíu vindorkuver út um allt land, þegar flestir landsmenn vilja fá eða engin? Horfum við fram á að vindorkuuppbygging fari á sömu leið og sjókvíaeldið og byggist upp stefnulaust í andstöðu við almenning? En það liggur alltaf svo mikið á, að vinna við stefnumótun og jafnvel landslög teljast til óþurftar. Samráði er líkt við tafaleiki og það heitir slönguspil ef eitthvað þarf að hefja að nýju vegna ónógs undirbúnings. Hættuleg viðbrögð við dómi Í vikunni féll Héraðsdómur um árfarveg Þjórsár þar sem reisa á virkjun í byggð. Hann var áfellisdómur yfir stjórnsýslunni. Lítið heyrist um að stjórnvöld eða stofnanir sem fara með orkumál ræði eigin vinnubrögð og axli ábyrgð á niðurstöðunni, hvað þá að þau ræði verndargildi farvegs Þjórsár. Í staðinn er deilt við dómarann. Það þurfi að bregðast hratt við og setja lög til að liðka fyrir hinni dæmdu framkvæmd. Sérlög ef ekki bráðabirgðalög af því að ríkisstjórn og ríkisfyrirtæki fóru ekki að lögum! Dómsúrskurður er talaður niður eins og hann sé pólitísk hneisa í boði náttúruverndarsinna. Ráðherra umhverfismála segist ekki geta þolað hann og boðar sérlög og forstjóri Landsvirkjunar telur dóminn í meginatriðum rangan. Raforkuframleiðendur einblíndu svo lengi á stóriðju, að í dag er talað um orkuskort fyrir heimili og venjulegan atvinnurekstur, þótt við séum heimsmethafar í framleiðslu rafmagns. Við getum ekki haldið áfram á sömu braut. Að stjórnvöld séu til í hvaða fórnir sem er til halda óbreyttri stóriðjustefnu og fóðra nýja stórnotendur rafmagns. Aukum samráð og áhrif almennings Nú getur ríkisstjórn, sem lofaði að vinna að almannahagsmunum, opnað augun fyrir því að í þessu landi búa fleiri en kvótaeigendur, fjárfestar og stórfyrirtæki. Nú er tækifærið til að auka lýðræðislegt samráð, en ekki að einfalda ferla til þess eins að flýta fyrir framkvæmdum. Ísland á að vera lýðræðissamfélag og lögin eiga að verja þegna landsins, samfélagið og auðlindirnar. Meðal annars gegn rányrkju. Hér er einstæð náttúra, stórkostleg víðerni, lítil og spennandi fyrirtæki, ferðaþjónusta, fjölbreytt tækni og nýsköpun, í bland við hefðbundinn búskap og garðyrkju og hér eru enn bæði menning og landslag. En allt er þetta á hættustigi ef æðsta markmið ríkisstjórnarinnar er að þjónusta auðlindasækna fjárfesta og stórfyrirtæki á sem mestum hraða. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björg Eva Erlendsdóttir Umhverfismál Deilur um Hvammsvirkjun Landsvirkjun Stóriðja Orkumál Mest lesið Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Sjá meira
Samtök stórfyrirtækja, fara daglega í fjölmiðla með sína svarthvítu mynd um að samfélagið fari á neyðarstig, fái fjárfestar ekki fullt svigrúm til auðlindanýtingar án endurgjalds og helst með ríkisstyrkjum. Þeim er ekki trúað. Og þótt samtök náttúruverndar bendi á móti á hættur og staðreyndir er þeim ekki heldur trúað. Harðvítugar deilur um stórframkvæmdir og réttmæti þeirra einkenna upphaf ársins 2025. Tekist er á í öllum landshlutum um stórframkvæmdir sem í augum auðlindafjárfesta og Samtaka iðnaðarins skila miklum hagnaði og bjarga í leiðinni loftslaginu, orkuskiptunum, heimilunum og framtíðinni. Sömu verkefni og íbúar á framkvæmdasvæðum og náttúruverndin sjá að valda tjóni á umhverfi, náttúru, loftslagi, lífríkinu og framtíðinni og jafnvel efnahagnum líka. Sjókvíaeldi, hvalveiðar, virkjanir, niðurdæling koltvísýrings, fjallasala í sement, rafeldsneyti, iðnaðarskógrækt, stórframkvæmdir í ferðaþjónustu. Um allt er deilt. Því traust er lítið og samráð skortir. Hávaðinn heldur áfram, án raunverulegs samtals. Er náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja? Tólf þúsund manns hafa á nokkrum dögum skrifað undir mótmæli gegn sjókvíaeldi í Seyðisfirði, sem 75 prósent heimamanna vilja ekki og benda á að eldinu fylgi mengun, sýkingar, ill meðferð dýra og það setji villta laxinn í útrýmingarhættu. Viðurkennt er að sjókvíaeldi á Íslandi byggðist upp hratt og stefnulaust og fæstir vilja það áfram í óbreyttri mynd. Samt færist sjókvíaeldi í Seyðisfirði nær eins og það sé náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja. Og af hverju þarf að taka afstöðu til áforma um fjörutíu vindorkuver út um allt land, þegar flestir landsmenn vilja fá eða engin? Horfum við fram á að vindorkuuppbygging fari á sömu leið og sjókvíaeldið og byggist upp stefnulaust í andstöðu við almenning? En það liggur alltaf svo mikið á, að vinna við stefnumótun og jafnvel landslög teljast til óþurftar. Samráði er líkt við tafaleiki og það heitir slönguspil ef eitthvað þarf að hefja að nýju vegna ónógs undirbúnings. Hættuleg viðbrögð við dómi Í vikunni féll Héraðsdómur um árfarveg Þjórsár þar sem reisa á virkjun í byggð. Hann var áfellisdómur yfir stjórnsýslunni. Lítið heyrist um að stjórnvöld eða stofnanir sem fara með orkumál ræði eigin vinnubrögð og axli ábyrgð á niðurstöðunni, hvað þá að þau ræði verndargildi farvegs Þjórsár. Í staðinn er deilt við dómarann. Það þurfi að bregðast hratt við og setja lög til að liðka fyrir hinni dæmdu framkvæmd. Sérlög ef ekki bráðabirgðalög af því að ríkisstjórn og ríkisfyrirtæki fóru ekki að lögum! Dómsúrskurður er talaður niður eins og hann sé pólitísk hneisa í boði náttúruverndarsinna. Ráðherra umhverfismála segist ekki geta þolað hann og boðar sérlög og forstjóri Landsvirkjunar telur dóminn í meginatriðum rangan. Raforkuframleiðendur einblíndu svo lengi á stóriðju, að í dag er talað um orkuskort fyrir heimili og venjulegan atvinnurekstur, þótt við séum heimsmethafar í framleiðslu rafmagns. Við getum ekki haldið áfram á sömu braut. Að stjórnvöld séu til í hvaða fórnir sem er til halda óbreyttri stóriðjustefnu og fóðra nýja stórnotendur rafmagns. Aukum samráð og áhrif almennings Nú getur ríkisstjórn, sem lofaði að vinna að almannahagsmunum, opnað augun fyrir því að í þessu landi búa fleiri en kvótaeigendur, fjárfestar og stórfyrirtæki. Nú er tækifærið til að auka lýðræðislegt samráð, en ekki að einfalda ferla til þess eins að flýta fyrir framkvæmdum. Ísland á að vera lýðræðissamfélag og lögin eiga að verja þegna landsins, samfélagið og auðlindirnar. Meðal annars gegn rányrkju. Hér er einstæð náttúra, stórkostleg víðerni, lítil og spennandi fyrirtæki, ferðaþjónusta, fjölbreytt tækni og nýsköpun, í bland við hefðbundinn búskap og garðyrkju og hér eru enn bæði menning og landslag. En allt er þetta á hættustigi ef æðsta markmið ríkisstjórnarinnar er að þjónusta auðlindasækna fjárfesta og stórfyrirtæki á sem mestum hraða. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar.
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun