Viðreisn, Sjálfstæðisflokkurinn og fátæka fólkið Yngvi Ómar Sighvatsson og Jón Ferdínand Estherarson skrifa 20. janúar 2025 16:00 Eins og flestir vita var Viðreisn stofnuð þegar evrópusinnaðir Sjálfstæðismenn yfirgáfu flokkinn sökum einarðar andstöðu hans við ESB – og auðvitað þá staðreynd að sá flokkur hefur aldrei og mun aldrei hlusta á þjóðarvilja, hvað þá taka mark á þjóðaratkvæðisgreiðslum. Sökum hruns „móðurflokksins“ hlaut Viðreisn góða kosningu til þings þess sem sett verður í næsta mánuði. En hver er munurinn á þessum tveimur flokkum? Er það bara Evrópustefnan, sem var lítið áberandi í kosningabaráttunni? Frekar var talað um efnahags- og húsnæðismál, þar sem Viðreisn talaði – eins og sumir aðrir flokkar – um húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta, og aðhald í ríkisrekstri. Þá voru geðheilbrigðismál og loforð um að setja hagsmuni almennings ofar sérhagsmunum áberandi í tali allra þriggja flokkanna sem nú mynda ríkisstjórn. Skipulögð aðför að fátæku fólki Á lengri tíma litið má sjá hvernig stjórnvöld hafa svipt fátæka húsnæðisöryggi og framselt það í hendur leigufélaga. Þessi félög hafa keypt upp húsnæði með það eitt að markmiði að hækka leiguverð, og með því þrýst ungu fólki niður í fátækragildru. Þar borgar það sérstakan skatt fyrir það eitt að eiga ekki íbúð. Þetta gerist í kerfi þar sem húsnæðisbótakerfið refsar fólki fyrir að byrja að safna fyrir eigin eign. Að sama skapi renna 9,6 milljarðar króna af skattfé árlega til leigusala. Það er eins og samfélagið sjálft hafi verið hannað til að halda fátæku fólki niðri og styðja við ríkt fólk. Hrunið á félagslegum lausnum Um aldamót voru félagslegar húsnæðislausnir um 11% af húsnæði í boði, en í dag er það undir 3% – og það má rökstyðja að í raun sé ekkert félagslegt húsnæði á Íslandi lengur. Tekjumörk skipta ekki höfuðmáli heldur saga áfalla. Leigan miðast við markaðsverð á misnotuðum húsnæðismarkaði, og því má segja með sanni: þetta er ekki félagslegt húsnæði. Flest fátækt fólk á Íslandi er leigjendur. Þetta er fólkið sem stendur í biðröðum eftir mataraðstoð, leitar til kirkjunnar og annarra hjálparstofnana og reynir að veita börnum sínum það félagslega öryggi sem öll börn þurfa – sem er nánast ómögulegt vegna húsnæðisóöryggis. Þessir leigjendur flytja að meðaltali á 16 mánaða fresti. Hvernig er hægt að ætlast til þess að börn þessa fólks upplifi öryggi og stöðugleika við þessar aðstæður? Húsnæðisóöryggi, stöðugar flutningar og skaðlegt bótakerfi mynda vítahring sem hefur ómæld áhrif á andlega og félagslega velferð fólksins sem stendur verst. Þetta er ómannúðleg staða sem við getum ekki sætt okkur við lengur. Hver ber ábyrgð? Sjálfstæðisflokkurinn, með dyggum stuðningi Framsóknar, ber meginábyrgðina á þessu ástandi. Þeir hafa framkvæmt vilja viðskiptaráðs og sérhagsmunahópa sem hafa ásælst framfærslufé þeirra sem minnst mega sín. Þessi illmennska er falin á bak við lagasetningu sem framselur ábyrgð til sveitarfélaga, þrátt fyrir alþjóðasamninga sem binda íslensk stjórnvöld til að tryggja húsnæðisöryggi. Viðreisn stendur nú á tímamótum. Verður flokkurinn eitthvað meira en bara afsprengi Sjálfstæðisflokksins? Velferð ungs fólks og þeirra sem minnst mega sín hangir á því að Viðreisn sjái húsnæði sem það sem það raunverulega er: takmörkuð auðlind sem öll eigum rétt á aðgengi að. Er betra fólk í Viðreisn? Það er ekkert leyndarmál hvers vegna verðbólgan rauk upp. Þetta tengist beint hækkun leigu og fasteignaverðs. Þróunin hófst árið 2018, þegar verktakar fóru að leggja tvöfalt ofan á hverja íbúð, og hefur síðan þá skapað vítahring sem við búum við í dag. Þetta verður að stöðva áður en vaxtalækkanir skapa frekari vandræði. Það er enginn tími til að bíða. En spurningin er: Hvað ætlar Viðreisn að gera? Flokkurinn hefur talað um að setja hagsmuni fólksins ofar fjárfestanna. Það hljómar vel á pappír, en það verður að breyta húsnæðisbótakerfinu í grundvallaratriðum og koma skikki á verðlagningu húsnæðis til leigu. Slíkar breytingar munu ekki aðeins gagnast fátæka fólkinu – heldur okkur öllum. Leiguverð er lykilatriði í hækkun húsnæðisverðs. Það sést glöggt í þeirri staðreynd að þrátt fyrir að Ísland hafi lengi verið þekkt fyrir séreignastefnu, þá er fjórða hvert heimili á leigumarkaði í dag. Þetta er langur vegur frá fyrri tíð, þegar allt að 91% landsmanna bjuggu í eigin húsnæði. Fjölgun eignaríbúða frá árinu 2000 til dagsins í dag: úr 92.971 í 117.063 – 25,9% aukning. Fjölgun leiguíbúða frá árinu 2000 til dagsins í dag: úr 9.195 í 39.021 – 324,4% aukning. Í þessum samanburði má klárlega sjá að þrátt fyrir séreignarstefnu síðustu áratuga fjölgar leigjendum gríðarlega – en samt virðast fáir láta þennan risastóra hóp fólks á Íslandi sig varða. Síðustu kjarasamningar snérust sem dæmi eingöngu um það fólk sem er að borga háa vexti, og fréttafólk er alfarið á móti því að fjalla um þennan hóp – sem er þó stærsti einstaki hagsmunahópur landsins. Ef Viðreisn er með fólk sem er reiðubúið til að fara gegn sérhagsmunum og taka á þessum vandamálum með raunverulegum kerfisbreytingum, þá gæti flokkurinn staðið undir loforðum sínum. En ef ekki, þá verður það ljóst mjög fljótlega – og næsta kynslóð borgar fyrir það. Höfundar eru í stjórn leigjendasamtakanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Evrópusambandið Leigumarkaður Viðreisn Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Sjá meira
Eins og flestir vita var Viðreisn stofnuð þegar evrópusinnaðir Sjálfstæðismenn yfirgáfu flokkinn sökum einarðar andstöðu hans við ESB – og auðvitað þá staðreynd að sá flokkur hefur aldrei og mun aldrei hlusta á þjóðarvilja, hvað þá taka mark á þjóðaratkvæðisgreiðslum. Sökum hruns „móðurflokksins“ hlaut Viðreisn góða kosningu til þings þess sem sett verður í næsta mánuði. En hver er munurinn á þessum tveimur flokkum? Er það bara Evrópustefnan, sem var lítið áberandi í kosningabaráttunni? Frekar var talað um efnahags- og húsnæðismál, þar sem Viðreisn talaði – eins og sumir aðrir flokkar – um húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta, og aðhald í ríkisrekstri. Þá voru geðheilbrigðismál og loforð um að setja hagsmuni almennings ofar sérhagsmunum áberandi í tali allra þriggja flokkanna sem nú mynda ríkisstjórn. Skipulögð aðför að fátæku fólki Á lengri tíma litið má sjá hvernig stjórnvöld hafa svipt fátæka húsnæðisöryggi og framselt það í hendur leigufélaga. Þessi félög hafa keypt upp húsnæði með það eitt að markmiði að hækka leiguverð, og með því þrýst ungu fólki niður í fátækragildru. Þar borgar það sérstakan skatt fyrir það eitt að eiga ekki íbúð. Þetta gerist í kerfi þar sem húsnæðisbótakerfið refsar fólki fyrir að byrja að safna fyrir eigin eign. Að sama skapi renna 9,6 milljarðar króna af skattfé árlega til leigusala. Það er eins og samfélagið sjálft hafi verið hannað til að halda fátæku fólki niðri og styðja við ríkt fólk. Hrunið á félagslegum lausnum Um aldamót voru félagslegar húsnæðislausnir um 11% af húsnæði í boði, en í dag er það undir 3% – og það má rökstyðja að í raun sé ekkert félagslegt húsnæði á Íslandi lengur. Tekjumörk skipta ekki höfuðmáli heldur saga áfalla. Leigan miðast við markaðsverð á misnotuðum húsnæðismarkaði, og því má segja með sanni: þetta er ekki félagslegt húsnæði. Flest fátækt fólk á Íslandi er leigjendur. Þetta er fólkið sem stendur í biðröðum eftir mataraðstoð, leitar til kirkjunnar og annarra hjálparstofnana og reynir að veita börnum sínum það félagslega öryggi sem öll börn þurfa – sem er nánast ómögulegt vegna húsnæðisóöryggis. Þessir leigjendur flytja að meðaltali á 16 mánaða fresti. Hvernig er hægt að ætlast til þess að börn þessa fólks upplifi öryggi og stöðugleika við þessar aðstæður? Húsnæðisóöryggi, stöðugar flutningar og skaðlegt bótakerfi mynda vítahring sem hefur ómæld áhrif á andlega og félagslega velferð fólksins sem stendur verst. Þetta er ómannúðleg staða sem við getum ekki sætt okkur við lengur. Hver ber ábyrgð? Sjálfstæðisflokkurinn, með dyggum stuðningi Framsóknar, ber meginábyrgðina á þessu ástandi. Þeir hafa framkvæmt vilja viðskiptaráðs og sérhagsmunahópa sem hafa ásælst framfærslufé þeirra sem minnst mega sín. Þessi illmennska er falin á bak við lagasetningu sem framselur ábyrgð til sveitarfélaga, þrátt fyrir alþjóðasamninga sem binda íslensk stjórnvöld til að tryggja húsnæðisöryggi. Viðreisn stendur nú á tímamótum. Verður flokkurinn eitthvað meira en bara afsprengi Sjálfstæðisflokksins? Velferð ungs fólks og þeirra sem minnst mega sín hangir á því að Viðreisn sjái húsnæði sem það sem það raunverulega er: takmörkuð auðlind sem öll eigum rétt á aðgengi að. Er betra fólk í Viðreisn? Það er ekkert leyndarmál hvers vegna verðbólgan rauk upp. Þetta tengist beint hækkun leigu og fasteignaverðs. Þróunin hófst árið 2018, þegar verktakar fóru að leggja tvöfalt ofan á hverja íbúð, og hefur síðan þá skapað vítahring sem við búum við í dag. Þetta verður að stöðva áður en vaxtalækkanir skapa frekari vandræði. Það er enginn tími til að bíða. En spurningin er: Hvað ætlar Viðreisn að gera? Flokkurinn hefur talað um að setja hagsmuni fólksins ofar fjárfestanna. Það hljómar vel á pappír, en það verður að breyta húsnæðisbótakerfinu í grundvallaratriðum og koma skikki á verðlagningu húsnæðis til leigu. Slíkar breytingar munu ekki aðeins gagnast fátæka fólkinu – heldur okkur öllum. Leiguverð er lykilatriði í hækkun húsnæðisverðs. Það sést glöggt í þeirri staðreynd að þrátt fyrir að Ísland hafi lengi verið þekkt fyrir séreignastefnu, þá er fjórða hvert heimili á leigumarkaði í dag. Þetta er langur vegur frá fyrri tíð, þegar allt að 91% landsmanna bjuggu í eigin húsnæði. Fjölgun eignaríbúða frá árinu 2000 til dagsins í dag: úr 92.971 í 117.063 – 25,9% aukning. Fjölgun leiguíbúða frá árinu 2000 til dagsins í dag: úr 9.195 í 39.021 – 324,4% aukning. Í þessum samanburði má klárlega sjá að þrátt fyrir séreignarstefnu síðustu áratuga fjölgar leigjendum gríðarlega – en samt virðast fáir láta þennan risastóra hóp fólks á Íslandi sig varða. Síðustu kjarasamningar snérust sem dæmi eingöngu um það fólk sem er að borga háa vexti, og fréttafólk er alfarið á móti því að fjalla um þennan hóp – sem er þó stærsti einstaki hagsmunahópur landsins. Ef Viðreisn er með fólk sem er reiðubúið til að fara gegn sérhagsmunum og taka á þessum vandamálum með raunverulegum kerfisbreytingum, þá gæti flokkurinn staðið undir loforðum sínum. En ef ekki, þá verður það ljóst mjög fljótlega – og næsta kynslóð borgar fyrir það. Höfundar eru í stjórn leigjendasamtakanna.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun