Orðfimi ungra menningarsinna Klara Nótt Egilson skrifar 13. nóvember 2024 09:45 Ég las áhrifamikinn pistil eftir ungan höfund á vef Vísis í vikunni þar sem höfundur lýsti yfir áhyggjum af því að stór hluti ungra drengja hér á landi gæti ekki lesið sér til gagns eða gamans. Þann sama dag sat ég ráðstefnu Rithöfundasambands Íslands um stöðu bókmennta í Eddu, húsi íslenskunnar, þar sem rætt var hvort nauðsyn væri á að setja íslensk bókalög. Drengurinn sem ritaði pistilinn „Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun“ heitir Fannar Logi Waldorff Sigurðsson og er aðeins sautján ára gamall. Hann er rúmlega ári eldri en yngri sonur minn, Guðmundur Galdur Egilson, sem komst listilega að orði í ritgerð sem hann skrifaði í íslenskuáfanga á sínu síðasta ári í gagnfræðaskóla. Í ritgerðinni skeggræddi Guðmundur Galdur einfalda en áhrifaríka aðferðafræði sem gæti hjálpað jafnöldrum hans að efla lesfimi og njóta yndislesturs betur og skrifaði meðal annars: „Besta leiðin til að byrja að lesa aftur, er að finna út hvað virkar best fyrir þig.” Lesfimi í hættu án aðgengis að samtímabókmenntum Í pistlinum lýsir Fannar Logi á áhrifaríkan hátt þeim áskorunum sem blasa við ungu kynslóðinni og snúa að skorti á aðgengi að lesþjálfun. Áhyggjum hans ber saman við orð yngri sonar míns, Guðmundar Galdurs, sem á heimleið okkar frá vel heppnuðum pólskum menningardögum á Listasafni Árnesinga í Hveragerði nú um helgina sagði mér að: „... krakkar á hans aldri yrðu að hafa meiri aðgang að áhugaverðum bókmenntum. Hvernig ættu börn og unglingar annars að efla les- og ritfimi?“ Guðmundur Galdur benti á í samtali okkar, líkt og Fannar Logi ritar um, að ungmenni þurfi aukið aðgengi að samtímabókmenntum sem höfða til þeirra. Annars geti slíkur skortur haft alvarleg áhrif á lesfimi þeirra og dregið úr getu þeirra til að þroska gagnrýna og skapandi hugsun. Skólabókasöfnin standa höllum fæti Orð þeirra Fannars Loga og Guðmundar Galdurs svifu mér fyrir hugskotum þegar ég hlustaði á Margréti Tryggvadóttur, formann Rithöfundasambands Íslands, ræða á ráðstefnunni Bókmenntir á berangri – þurfum við lög yfir bækurnar okkar? Þar greindi Margrét frá alvarlegum skorti á bókabúðum hérlendis og vakti einnig máls á fábreyttu úrvali nýútkominna barna- og unglingabókmennta á íslenskum skólabókasöfnum. Meðan á pallborðsumræðum ráðstefnunnar stóð, að lokinni framsögu mælenda, kom í ljós að sum skólabókasöfn hérlendis hafa einungis fjármagn til að kaupa þrjár nýjar bækur á ári. Margrét benti einnig á að bókaforði þeirra sömu skólabókasafna er að stórum hluta gamall og inniheldur ritsöfn sem komu á markað fyrir um tuttugu árum, löngu áður en núverandi nemendur fæddust. Með fullri virðingu fyrir útgáfulista fyrri ára þótti mér hryggilegt að heyra að skólabókasöfn búi við svo þröngan stakk að þau geti ekki fest kaup á nýútkomnum íslenskum bókum eftir frambærilega höfunda sem eiga fullt erindi við grunn- og menntaskólanemendur í dag. Íslensk tunga er lifandi eining í stöðugri þróun og því er mikilvægt að börn og unglingar hafi óskert aðgengi að bókmenntum með nútímalegu orðalagi. Úrelt orðalag í bókmenntum frá fyrri árum endurspeglar ekki málþróunina og slík skekkja getur dregið úr lesfærni og málskilningi ungs fólks. Hvernig eiga börn á skólaaldri að þroska lesfærni sína við slíkar aðstæður? Hlustum á framsæknar raddir unga fólksins Við, hinir almennu borgarar, þurfum að segja stóru orðin upphátt. Það er löngu tímabært að menningargeirinn, Alþingi Íslendinga og nýskapandi frumkvöðlar innan hug- og félagsvísinda taki stórstíg og nýskapandi framfaraskref á breiðum menningar- og samfélagslegum grunni með öflugar lausnir á sviði les- og ritfimi unga fólksins að leiðarljósi. Samhliða þurfum við að virkja og hlusta á raddir ungmenna í ákvarðanatöku um framsækna mótun íslenskrar bókmenntastefnu. Við þurfum einnig að stuðla að menningartengdri nýsköpun sem byggir á breiðvirkri félags- og hugvísindaörvun til að mæta ungu fólki á þeirra eigin forsendum og efla les- og ritfimi þeirra. Hættum að demba öllu á kennara Nýskapandi lausnir sem miða að aukinni les- og ritfimi ungu kynslóðarinnar eiga nefnilega ekki eingöngu að byggja á auknum kröfum til menntakerfisins. Við, sem samfélag, þurfum öll að tala oftar saman af festu og kærleika um vandann og beina sjónum okkar í auknum mæli að nýskapandi lausnum sem snúast um menningartengda samveru og samtölum í rauntíma – ekki síður en á stafrænum öldum nýjustu tækni og vísinda. Slíkar nýskapandi lausnir ættu einnig að tengja nám við raunverulegar aðstæður og efla mannleg tengsl, sérstaklega á strjálbýlum svæðum og í fámennum byggðarlögum. Ungt fólk hefur frá mörgu markverðu að segja, en raddir þeirra fá allt of sjaldan að heyrast. Af hverju? Þau hafa einfaldlega engan vettvang á sviði les- og ritfimi þar sem þau geta tjáð sig upphátt. Bókaklúbbar, ritsmiður og ljóðaupplestur Stóraukið framboð bókaklúbba, frjáls skráning í leshópa, gjaldfrítt aðgengi yngri kynslóða að ritsmiðjum og skapandi bókahátíðir fyrir unga fólkið þar sem íslenskumælandi ungmenni fá notið sín geta hæglega stuðlað að dýpri og áhrifameiri les- og ritfimi. Slíkar nýskapandi menningarlausnir gætu einnig létt verulega álagi af þreyttum kennurum og veitt nemendum ómetanlegt tækifæri til að þroska gagnrýna hugsun og blómstra á eigin forsendum. Það er mat mitt að brýn þörf sé á auknum fjárstuðningi við íslensk skólabókasöfn. Ég er einnig á þeirri skoðun að efla þurfi stuðning við nýskapandi frumkvöðlastarf meðal nemenda í efri bekkjum grunnskóla og menntaskóla með menningartengdum nýsköpunarlausnum og fjölbreytilegri nálgun við meðför íslenskrar tungu. Gefum unga fólkinu orðið Reglulegir menningarviðburðir á borð við ritfimiþjálfun, ljóðaupplestur menntaskólanema, skoðanaskipti og lifandi fræðslu um höfundarrétt stuðla nefnilega ekki aðeins að aukinni les- og ritfimi heldur veitir einnig ungu fólki ómetanlegt tækifæri til að þroska gagnrýna hugsun og koma sínum eigin hugmyndum á merkingarbært form. Í niðurlagi greinar sinnar bendir Fannar Logi réttilega á að nú þurfum við, sem þjóð, að koma einhverju í verk og fylgja eftir áður en verði of seint svo komandi kynslóðir þurfi ekki að gjalda fyrir mistök okkar samtíma, og koma mér þá orðin sem Guðmundur Galdur, yngri sonur minn, ritaði svo skemmtilega í síðasta bekk grunnskóla: „Settu þér raunhæf markmið. Þú þarft ekki að byrja á því að lesa 50 blaðsíður á dag. Ein eða tvær blaðsíður á dag eru góð byrjun og svo getur þú haldið áfram þaðan.“ Menningararfur morgundagsins hvílir í faðmi þingheims Hæstvirtur þingheimur, meðal verkefna á nýju þingi, að yfirstöðnum kosningum og myndun nýrrar ríkisstjórnar, hlýtur að vera umræða og vonandi þingfesting lagasetningar sem markar upphaf spánýrrar bókmenntastefnu íslensku þjóðarinnar. Það er von mín að Alþingi íslensku þjóðarinnar taki orð okkar almennra borgara til greina og hjálpi okkur að standa vörð um menningararf morgundagsins með því að tryggja ungu kynslóðinni aðgengi að frambærilegum bókmenntum á íslenskri tungu, svo efla megi les- og ritfimi allra þeirra barna sem einn dag erfa landið. Höfundur er bókelskur háskólanemi og tveggja barna móðir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Ég las áhrifamikinn pistil eftir ungan höfund á vef Vísis í vikunni þar sem höfundur lýsti yfir áhyggjum af því að stór hluti ungra drengja hér á landi gæti ekki lesið sér til gagns eða gamans. Þann sama dag sat ég ráðstefnu Rithöfundasambands Íslands um stöðu bókmennta í Eddu, húsi íslenskunnar, þar sem rætt var hvort nauðsyn væri á að setja íslensk bókalög. Drengurinn sem ritaði pistilinn „Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun“ heitir Fannar Logi Waldorff Sigurðsson og er aðeins sautján ára gamall. Hann er rúmlega ári eldri en yngri sonur minn, Guðmundur Galdur Egilson, sem komst listilega að orði í ritgerð sem hann skrifaði í íslenskuáfanga á sínu síðasta ári í gagnfræðaskóla. Í ritgerðinni skeggræddi Guðmundur Galdur einfalda en áhrifaríka aðferðafræði sem gæti hjálpað jafnöldrum hans að efla lesfimi og njóta yndislesturs betur og skrifaði meðal annars: „Besta leiðin til að byrja að lesa aftur, er að finna út hvað virkar best fyrir þig.” Lesfimi í hættu án aðgengis að samtímabókmenntum Í pistlinum lýsir Fannar Logi á áhrifaríkan hátt þeim áskorunum sem blasa við ungu kynslóðinni og snúa að skorti á aðgengi að lesþjálfun. Áhyggjum hans ber saman við orð yngri sonar míns, Guðmundar Galdurs, sem á heimleið okkar frá vel heppnuðum pólskum menningardögum á Listasafni Árnesinga í Hveragerði nú um helgina sagði mér að: „... krakkar á hans aldri yrðu að hafa meiri aðgang að áhugaverðum bókmenntum. Hvernig ættu börn og unglingar annars að efla les- og ritfimi?“ Guðmundur Galdur benti á í samtali okkar, líkt og Fannar Logi ritar um, að ungmenni þurfi aukið aðgengi að samtímabókmenntum sem höfða til þeirra. Annars geti slíkur skortur haft alvarleg áhrif á lesfimi þeirra og dregið úr getu þeirra til að þroska gagnrýna og skapandi hugsun. Skólabókasöfnin standa höllum fæti Orð þeirra Fannars Loga og Guðmundar Galdurs svifu mér fyrir hugskotum þegar ég hlustaði á Margréti Tryggvadóttur, formann Rithöfundasambands Íslands, ræða á ráðstefnunni Bókmenntir á berangri – þurfum við lög yfir bækurnar okkar? Þar greindi Margrét frá alvarlegum skorti á bókabúðum hérlendis og vakti einnig máls á fábreyttu úrvali nýútkominna barna- og unglingabókmennta á íslenskum skólabókasöfnum. Meðan á pallborðsumræðum ráðstefnunnar stóð, að lokinni framsögu mælenda, kom í ljós að sum skólabókasöfn hérlendis hafa einungis fjármagn til að kaupa þrjár nýjar bækur á ári. Margrét benti einnig á að bókaforði þeirra sömu skólabókasafna er að stórum hluta gamall og inniheldur ritsöfn sem komu á markað fyrir um tuttugu árum, löngu áður en núverandi nemendur fæddust. Með fullri virðingu fyrir útgáfulista fyrri ára þótti mér hryggilegt að heyra að skólabókasöfn búi við svo þröngan stakk að þau geti ekki fest kaup á nýútkomnum íslenskum bókum eftir frambærilega höfunda sem eiga fullt erindi við grunn- og menntaskólanemendur í dag. Íslensk tunga er lifandi eining í stöðugri þróun og því er mikilvægt að börn og unglingar hafi óskert aðgengi að bókmenntum með nútímalegu orðalagi. Úrelt orðalag í bókmenntum frá fyrri árum endurspeglar ekki málþróunina og slík skekkja getur dregið úr lesfærni og málskilningi ungs fólks. Hvernig eiga börn á skólaaldri að þroska lesfærni sína við slíkar aðstæður? Hlustum á framsæknar raddir unga fólksins Við, hinir almennu borgarar, þurfum að segja stóru orðin upphátt. Það er löngu tímabært að menningargeirinn, Alþingi Íslendinga og nýskapandi frumkvöðlar innan hug- og félagsvísinda taki stórstíg og nýskapandi framfaraskref á breiðum menningar- og samfélagslegum grunni með öflugar lausnir á sviði les- og ritfimi unga fólksins að leiðarljósi. Samhliða þurfum við að virkja og hlusta á raddir ungmenna í ákvarðanatöku um framsækna mótun íslenskrar bókmenntastefnu. Við þurfum einnig að stuðla að menningartengdri nýsköpun sem byggir á breiðvirkri félags- og hugvísindaörvun til að mæta ungu fólki á þeirra eigin forsendum og efla les- og ritfimi þeirra. Hættum að demba öllu á kennara Nýskapandi lausnir sem miða að aukinni les- og ritfimi ungu kynslóðarinnar eiga nefnilega ekki eingöngu að byggja á auknum kröfum til menntakerfisins. Við, sem samfélag, þurfum öll að tala oftar saman af festu og kærleika um vandann og beina sjónum okkar í auknum mæli að nýskapandi lausnum sem snúast um menningartengda samveru og samtölum í rauntíma – ekki síður en á stafrænum öldum nýjustu tækni og vísinda. Slíkar nýskapandi lausnir ættu einnig að tengja nám við raunverulegar aðstæður og efla mannleg tengsl, sérstaklega á strjálbýlum svæðum og í fámennum byggðarlögum. Ungt fólk hefur frá mörgu markverðu að segja, en raddir þeirra fá allt of sjaldan að heyrast. Af hverju? Þau hafa einfaldlega engan vettvang á sviði les- og ritfimi þar sem þau geta tjáð sig upphátt. Bókaklúbbar, ritsmiður og ljóðaupplestur Stóraukið framboð bókaklúbba, frjáls skráning í leshópa, gjaldfrítt aðgengi yngri kynslóða að ritsmiðjum og skapandi bókahátíðir fyrir unga fólkið þar sem íslenskumælandi ungmenni fá notið sín geta hæglega stuðlað að dýpri og áhrifameiri les- og ritfimi. Slíkar nýskapandi menningarlausnir gætu einnig létt verulega álagi af þreyttum kennurum og veitt nemendum ómetanlegt tækifæri til að þroska gagnrýna hugsun og blómstra á eigin forsendum. Það er mat mitt að brýn þörf sé á auknum fjárstuðningi við íslensk skólabókasöfn. Ég er einnig á þeirri skoðun að efla þurfi stuðning við nýskapandi frumkvöðlastarf meðal nemenda í efri bekkjum grunnskóla og menntaskóla með menningartengdum nýsköpunarlausnum og fjölbreytilegri nálgun við meðför íslenskrar tungu. Gefum unga fólkinu orðið Reglulegir menningarviðburðir á borð við ritfimiþjálfun, ljóðaupplestur menntaskólanema, skoðanaskipti og lifandi fræðslu um höfundarrétt stuðla nefnilega ekki aðeins að aukinni les- og ritfimi heldur veitir einnig ungu fólki ómetanlegt tækifæri til að þroska gagnrýna hugsun og koma sínum eigin hugmyndum á merkingarbært form. Í niðurlagi greinar sinnar bendir Fannar Logi réttilega á að nú þurfum við, sem þjóð, að koma einhverju í verk og fylgja eftir áður en verði of seint svo komandi kynslóðir þurfi ekki að gjalda fyrir mistök okkar samtíma, og koma mér þá orðin sem Guðmundur Galdur, yngri sonur minn, ritaði svo skemmtilega í síðasta bekk grunnskóla: „Settu þér raunhæf markmið. Þú þarft ekki að byrja á því að lesa 50 blaðsíður á dag. Ein eða tvær blaðsíður á dag eru góð byrjun og svo getur þú haldið áfram þaðan.“ Menningararfur morgundagsins hvílir í faðmi þingheims Hæstvirtur þingheimur, meðal verkefna á nýju þingi, að yfirstöðnum kosningum og myndun nýrrar ríkisstjórnar, hlýtur að vera umræða og vonandi þingfesting lagasetningar sem markar upphaf spánýrrar bókmenntastefnu íslensku þjóðarinnar. Það er von mín að Alþingi íslensku þjóðarinnar taki orð okkar almennra borgara til greina og hjálpi okkur að standa vörð um menningararf morgundagsins með því að tryggja ungu kynslóðinni aðgengi að frambærilegum bókmenntum á íslenskri tungu, svo efla megi les- og ritfimi allra þeirra barna sem einn dag erfa landið. Höfundur er bókelskur háskólanemi og tveggja barna móðir.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun