Vextir án vaxtar Þorsteinn Sæmundsson skrifar 2. september 2024 15:00 Stýrivaxtastefna Seðlabankans (hávaxtastefnan) hefur reynst heimilum landsins og fyrirtækjum erfiður ljár í þúfu. Hávaxtastefnan kyndir undir og viðheldur hárri verðbólgu. Hávaxtastefnan hækkar verð á vörum og þjónustu ekki einungis á markaði heldur einnig hjá opinberum aðilum. Hávaxtastefnan veldur minna framboði á þegar sveltum húsnæðismarkaði auk þess að hækka mjög byggingakostnað og þar með húsnæðisverð. Fasteignamarkaðurinn er við frostmark vegna vaxtaáþjánarinnar þrátt fyrir mikla húsnæðisþörf. Hávaxtastefnan virðist ekki byggja á aðstæðum í hagkerfinu á hverjum tíma heldur virðast ákvarðanir vera teknar á pólitískum forsendum eða af löngun seðlabankastjóra til að sýna mátt sinn og megin. Fyrir nokkru kom í fram í dagsljósið að ekki er einhugur innan S.Í. um hávaxtastefnuna. Lét einn aðstoðarseðlabanki af störfum vegna ágreiningsins. Hávaxtastefnan er byggð á misskilningi um að háir vextir vinni gegn verðbólgu. Þeir sem reka heimili og fyrirtæki vita betur. Einnig tók Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði sem var á landinu fyrir nokkru síðan í sama streng. Taldi hann hjarðhegðun margra seðlabankastjóra heimsins hafa leitt þá á villigötur í vaxtaákvörðunum. Varaformaður Sjálfstæðisflokksins gerði reyndar lítið úr málflutningi Nóbelsverðlaunahafans án þess að vilja senda hann í endurmenntun eins og stalla hennar forðum. Fleiri marktækir einstaklingar hafa viðrað svipaðar skoðanir. Þrátt fyrir þessi varnaðarorð heldur tilraun Seðlabankans áfram og heimili og fyrirtæki landsins engjast eins og skordýr á prjóni. Munur milli stýrivaxta, 9,25%, og verðbólgu, 6%, er óvíða meiri. Forsendur til vaxtalækkana hafa legið fyrir alllengi en ákvarðanir virðast ekki hafa verið teknar af ástæðum sem skýrast af hagtölum eða ástandi efnahagsmála. Talað var um í véfréttastíl að fyrst að afloknum kjarasamningum sé hægt að lækka vexti. Nú er þó nokkur tími liðinn síðan hóflegir kjarasamningar voru gerðir við þorra launafólks. Enn bólar ekki á vaxtalækkunum. Seðlabankastjóri hefur m.a. vísað til kjarasamninganna sem ástæðu fyrir að ekki er hægt að lækka vexti. Vaxtastigið kemur í veg fyrir lækkun verðbólgu og þeir sem helst nærast á verðbólgunni skirrast við að lækka vöruverð. Meðvirkir hagfræðingar hafa stungið upp kollinum og sagt að verðbólga án húsnæðiskostnaðar hafi lækkað nokkuð. Út af fyrir sig rétt en við búum við kerfi sem mælir húsnæðiskostnað sem neyslu. Við núverandi ástand á húsnæðismarkaði og uppsafnaða þörf á byggingum tekur u.þ.b. tíu ár að ná jafnvægi. Við erum því ofurseld hárri verðbólgu næstu árin ef ekki verður stefnubreyting í Seðlabankanum. Skuldsettir húsnæðiseigendur hafa hrakist í gamla farið sem eru verðtryggð lán og munu þar með greiða húseignir sínar þrem sinnum á lánstímanum. Um leið og verðtryggðum lánum stórfjölgar sljóvgast stýrivextir sem vopn gegn verðbólgu. Seðlabankastjórinn og hirðin hafa því skapað vítahring fyrir bankann með háum stýrivöxtum. Óvíst er hvernig sá vítahringur verður rofinn. Seðlabankastjóri hefur fallið í sömu gryfju og forveri hans að persónugera baráttuna gegn verðbólgu og detta í fimmaurabrandara skýringar þegar illa gengur. Það er skiljanlegt að bankastjórinn fari sjaldan út að borða eins og fram kom í orðum hans nýlega þegar hann er búinn að endurnýja mötuneyti seðlabankans fyrir milljónahundruð. Yfirlýsing hans og ummæli um veitingageirann eru dæmi um mann sem er ekki í tengslum við veruleikann. Ummæli seðlabankastjóra um byggingariðnaðinn hafa skiljanlega einnig fallið í grýttan jarðveg. Fáir embættismenn ef nokkrir hafa sömu áhrif og seðlabankastjóri. Enginn hefur kosið hann til verka en hann situr í skjóli ríkisstjórnar. Hugsanlega þarf að skerpa á lögum um Seðlabankann og auka jarðtengingu hans og stjórnenda hans. Virða ber seðlabankastjóranum og hirðinni til vorkunnar að búa eins og aðrir landsmenn við grútmáttlausa og verklitla ríkisstjórn sem hefur ekki burði og þor til að taka til í ríkisrekstri. Fjáraustur ríkisstjórnarinnar er fáheyrður en verra er að hann er stefnulaus og fer einkum í að efla og seðja sístækkandi ríkisbákn. Við slíkar aðstæður er öllum vandlifað einnig seðlabankastjóra. Það breytir ekki því að Seðlabankinn hefur ákveðnar skyldur til að sýna frumkvæði og veita fjármálaöflum nauðsynlegt aðhald. Það kemur ekki á óvart að þeir sem ganga harðast fram í stuðningi við hávaxtastefnuna eru fulltrúar fjármagnsins sem nærast á háu vaxtastigi eins og púkar á fjósbita. (Sviðin) jörð kallar því Ásgeir Jónsson seðlabankastjóra og spyr að eftirtöldu: Hversu lítill þarf hagvöxtur að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mikð þarf atvinnuleysi að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mörg heimili þurfa að lenda í vanskilum áður en stýrivextir verða leiðréttir? Höfundur er um sinn fyrrverandi þingmaður og situr í stjórn Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Sæmundsson Miðflokkurinn Seðlabankinn Mest lesið Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann Skoðun Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Stormurinn gegn stóðhryssunni Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson skrifar Skoðun Til varnar Eyjafjöllum - og Íslandi öllu Pétur Jónasson skrifar Skoðun Réttlætið sem refsar Jóni Hjálmar Vilhjálmsson skrifar Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár Katrín Matthíasdóttir skrifar Sjá meira
Stýrivaxtastefna Seðlabankans (hávaxtastefnan) hefur reynst heimilum landsins og fyrirtækjum erfiður ljár í þúfu. Hávaxtastefnan kyndir undir og viðheldur hárri verðbólgu. Hávaxtastefnan hækkar verð á vörum og þjónustu ekki einungis á markaði heldur einnig hjá opinberum aðilum. Hávaxtastefnan veldur minna framboði á þegar sveltum húsnæðismarkaði auk þess að hækka mjög byggingakostnað og þar með húsnæðisverð. Fasteignamarkaðurinn er við frostmark vegna vaxtaáþjánarinnar þrátt fyrir mikla húsnæðisþörf. Hávaxtastefnan virðist ekki byggja á aðstæðum í hagkerfinu á hverjum tíma heldur virðast ákvarðanir vera teknar á pólitískum forsendum eða af löngun seðlabankastjóra til að sýna mátt sinn og megin. Fyrir nokkru kom í fram í dagsljósið að ekki er einhugur innan S.Í. um hávaxtastefnuna. Lét einn aðstoðarseðlabanki af störfum vegna ágreiningsins. Hávaxtastefnan er byggð á misskilningi um að háir vextir vinni gegn verðbólgu. Þeir sem reka heimili og fyrirtæki vita betur. Einnig tók Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði sem var á landinu fyrir nokkru síðan í sama streng. Taldi hann hjarðhegðun margra seðlabankastjóra heimsins hafa leitt þá á villigötur í vaxtaákvörðunum. Varaformaður Sjálfstæðisflokksins gerði reyndar lítið úr málflutningi Nóbelsverðlaunahafans án þess að vilja senda hann í endurmenntun eins og stalla hennar forðum. Fleiri marktækir einstaklingar hafa viðrað svipaðar skoðanir. Þrátt fyrir þessi varnaðarorð heldur tilraun Seðlabankans áfram og heimili og fyrirtæki landsins engjast eins og skordýr á prjóni. Munur milli stýrivaxta, 9,25%, og verðbólgu, 6%, er óvíða meiri. Forsendur til vaxtalækkana hafa legið fyrir alllengi en ákvarðanir virðast ekki hafa verið teknar af ástæðum sem skýrast af hagtölum eða ástandi efnahagsmála. Talað var um í véfréttastíl að fyrst að afloknum kjarasamningum sé hægt að lækka vexti. Nú er þó nokkur tími liðinn síðan hóflegir kjarasamningar voru gerðir við þorra launafólks. Enn bólar ekki á vaxtalækkunum. Seðlabankastjóri hefur m.a. vísað til kjarasamninganna sem ástæðu fyrir að ekki er hægt að lækka vexti. Vaxtastigið kemur í veg fyrir lækkun verðbólgu og þeir sem helst nærast á verðbólgunni skirrast við að lækka vöruverð. Meðvirkir hagfræðingar hafa stungið upp kollinum og sagt að verðbólga án húsnæðiskostnaðar hafi lækkað nokkuð. Út af fyrir sig rétt en við búum við kerfi sem mælir húsnæðiskostnað sem neyslu. Við núverandi ástand á húsnæðismarkaði og uppsafnaða þörf á byggingum tekur u.þ.b. tíu ár að ná jafnvægi. Við erum því ofurseld hárri verðbólgu næstu árin ef ekki verður stefnubreyting í Seðlabankanum. Skuldsettir húsnæðiseigendur hafa hrakist í gamla farið sem eru verðtryggð lán og munu þar með greiða húseignir sínar þrem sinnum á lánstímanum. Um leið og verðtryggðum lánum stórfjölgar sljóvgast stýrivextir sem vopn gegn verðbólgu. Seðlabankastjórinn og hirðin hafa því skapað vítahring fyrir bankann með háum stýrivöxtum. Óvíst er hvernig sá vítahringur verður rofinn. Seðlabankastjóri hefur fallið í sömu gryfju og forveri hans að persónugera baráttuna gegn verðbólgu og detta í fimmaurabrandara skýringar þegar illa gengur. Það er skiljanlegt að bankastjórinn fari sjaldan út að borða eins og fram kom í orðum hans nýlega þegar hann er búinn að endurnýja mötuneyti seðlabankans fyrir milljónahundruð. Yfirlýsing hans og ummæli um veitingageirann eru dæmi um mann sem er ekki í tengslum við veruleikann. Ummæli seðlabankastjóra um byggingariðnaðinn hafa skiljanlega einnig fallið í grýttan jarðveg. Fáir embættismenn ef nokkrir hafa sömu áhrif og seðlabankastjóri. Enginn hefur kosið hann til verka en hann situr í skjóli ríkisstjórnar. Hugsanlega þarf að skerpa á lögum um Seðlabankann og auka jarðtengingu hans og stjórnenda hans. Virða ber seðlabankastjóranum og hirðinni til vorkunnar að búa eins og aðrir landsmenn við grútmáttlausa og verklitla ríkisstjórn sem hefur ekki burði og þor til að taka til í ríkisrekstri. Fjáraustur ríkisstjórnarinnar er fáheyrður en verra er að hann er stefnulaus og fer einkum í að efla og seðja sístækkandi ríkisbákn. Við slíkar aðstæður er öllum vandlifað einnig seðlabankastjóra. Það breytir ekki því að Seðlabankinn hefur ákveðnar skyldur til að sýna frumkvæði og veita fjármálaöflum nauðsynlegt aðhald. Það kemur ekki á óvart að þeir sem ganga harðast fram í stuðningi við hávaxtastefnuna eru fulltrúar fjármagnsins sem nærast á háu vaxtastigi eins og púkar á fjósbita. (Sviðin) jörð kallar því Ásgeir Jónsson seðlabankastjóra og spyr að eftirtöldu: Hversu lítill þarf hagvöxtur að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mikð þarf atvinnuleysi að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mörg heimili þurfa að lenda í vanskilum áður en stýrivextir verða leiðréttir? Höfundur er um sinn fyrrverandi þingmaður og situr í stjórn Miðflokksins.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar
Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun