Yngra fólk á hjúkrunarheimilum upplifir öryggi en saknar félagslífs Hólmfríður Gísladóttir skrifar 20. júní 2024 11:06 53 prósent yngri en 60 ára sem eru búsettir á hjúkrunarheimili dvelja í geðhjúkrunarrýmum. Vísir/Vilhelm Leggja þarf áherslu á rétt einstaklingsins til að velja sjálfur hvar hann býr og með hvaða hætti þjónusta við hann er veitt, segir í nýrri skýrslu um yngra fólk á hjúkrunarheimilum. Um er að ræða afrakstur starfshóps sem heilbrigðisráðherra skipaði í byrjun árs 2022 og var ætlað að greina stöðu yngra fólks á hjúkrunarheimilum og gera tillögur um bestu leiðir til að koma til móts við hópinn. Athygli vekur að upplifun viðmælenda starfshópsins var yfirleitt ekki í takt við umræðu um yngra fólk á hjúkrunarheimilum, þar sem flestir sögðust sáttir við dvöl sína á sama tíma og búseta ungra einstaklinga á hjúkrunarheimilum hefur verið harðlega gagnrýnd af fötluðum, hagsmunasamtökum og fagfólki. 190 fengu staðfest færni- og heilsumat 2018 til 2023 Samkvæmt skýrslu starfshópsins var 51 einstaklingur yngri en 60 ára búsettur á hjúkrunarheimili í febrúar 2024. Af þeim bjó 31 prósent á höfuðborgarsvæðinu en flestir þeirra sem voru búsettir á landsbyggðinni bjuggu í skilgreindum geðhjúkrunarrýmum á tveimur hjúkrunarheimilum. „Meirihluti markhópsins 60 ára og yngri, eða 68%, var á aldursbilinu 51-60 ára, en yngsti íbúinn var á fertugsaldri. Af þeim einstaklingum 60 ára og yngri sem nú eru búsettir á hjúkrunarheimilum eru 53% í geðhjúkrunarrýmum,“ segir í skýrslunni. Færni- og heilsumat er skilyrði búsetu á hjúkrunarheimili og árið 2023 fengu 24 einstaklingar 60 ára og yngri staðfest slíkt mat. Alls fengu 190 staðfest færni- og heilsumat á árunum 2018 til 2023, þar af 177 í hjúkrunarrými. Af hópnum voru 77 prósent á aldrinum 51 til 60 ára en þrettán voru yngri en 40 ára. Af þeim sem fengu samþykkt fyrsta mat á þessum árum voru 62 prósent karlar. Flestir einstæðir og bundnir við hjólastól Eins og fyrr segir ræddi starfshópurinn við nokkra einstaklinga, ellefu talsins, en meðalaldur þeirra var 54,7 ár og meðalaldur við flutning á hjúkrunarheimili 52,3 ár. Flestir notuðu hjólastól til að komast leiða sinna og meirihluti viðmælenda var einstæður og átti ekki börn undir 18 ára. „Tvær ástæður voru algengastar fyrir flutningi á hjúkrunarheimili. Annars vegar höfðu viðmælendur lagst inn á spítala vegna veikinda eða slysa og ekki komist heim í fyrri búsetu vegna þjónustuþarfa eða heimilisaðstæðna í kjölfar endurhæfingar á Grensásdeild Landspítala,“ segir í skýrslunni. „Hins vegar höfðu viðmælendur haft aukna þörf fyrir stuðningsþjónustu heim. Tveir viðmælendur voru með samþykkta umsókn um NPA hjá sveitarfélagi en hvorugur hafði náð að manna samninginn þar sem mikla hjúkrunarþjónustu þurfti samhliða aðstoð við athafnir daglegs lífs.“ Flestir viðmælenda starfshópsins nefndu öryggi sem meginástæðu þess að þeir vildu búa áfram á hjúkrunarheimili.Getty Af viðmælendunum sögðust níu sáttir við búsetu sína á hjúkrunarheimilinu en tveir sögðust vilja flytja í sjálfstæða búsetu með viðeigandi þjónustu. Allir komu hins vegar með tillögur að úrbótum á þjónustunni þannig að hún hentaði betur yngri einstaklingum. „Almennt var óskað eftir aukinni virkni, t.a.m. sjúkra- og iðjuþjálfun. Megináherslan var á aukið félagslíf, félagsskap við hæfi, t.d. með sameiningu yngri einstaklinga á eina deild, og tækifæri til að fá að eiga félagslíf utan veggja hjúkrunarheimilisins, m.a. með nægjanlegri stuðningsþjónustu og akstursþjónustu til að komast á milli staða. Aðrir þættir sem komu fram voru að bæta þyrfti þekkingu starfsfólks á þörfum yngri einstaklinga, þ.m.t. fötlun þeirra, og þörf væri fyrir stærri rými innan hjúkrunarheimila fyrir yngri einstaklinga þar sem félagslegar þarfir og aðstæður eru aðrar en þeirra sem eldri eru.“ Skortur á félagslífi eitt stærsta vandamálið Starfshópurinn leitaði eftir tillögum frá þjónustuveitendum, sem voru samhljóma þeim tillögum sem komu frá notendunum sem rætt var við. Það var meðal annars nefnt að nauðsynlegt væri að öll úrræði hefðu verið reynd í sjálfstæðri búsetu. Einna mest var þó rætt um möguleika fólksins á félagslífi utan hjúkrunarheimilisins. Í samantekt starfshópsins segir að margt hafi áunnist í réttindum og þjónust við fatlað fólk en málin flækist þegar fatlaðir þarfnist þjónustu fleiri en eins kerfis. Ágreiningur um hugmyndafræði milli kerfa sé áberandi og mat á stuðningsþörfum sé ólíkt. „Búsetu ungra einstaklinga á hjúkrunarheimilum hefur verið mótmælt harðlega af fötluðu fólki, hagsmunasamtökum þess og fagfólki, á þeim grundvelli að hjúkrunarheimili séu ekki í stakk búin til þess að veita þá þjónustu sem einstaklingum er nauðsynleg til að lifa sjálfstæðu lífi. Þess utan feli slík búseta stundum í sér flutning viðkomandi á milli landshluta, með tilheyrandi fjarlægð frá vinum og vandamönnum,“ segir í samantektinni. Flestir viðmælenda hafi hins vegar verið sáttir en allir óskað eftir auknum réttindum, aukinni virkni í daglegu lífi og viðeigandi félagslífi. Margir hefðu upplifað öryggi eftir flutning á hjúkrunarheimili, sem þeir voru hræddir um að missa ef þeir yrðu fluttir í annað þjónustu- og búsetuform. „Upplifunin hefur almennt verið sú að verið sé að ýta ungu fólki inn á hjúkrunarheimilin því það vanti fjölbreyttari úrræði, raunverulegt val um búsetuform með þjónustu heim og fólk til að sinna þessum einstaklingum. Hjúkrunarheimilin vilja og reyna að sinna þessum einstaklingum vel en hafa ekki burðina til þess. Til þess vantar frekari fjármuni, mönnun og tækifæri til að skipuleggja þjónustuna með þennan hóp í huga,“ segir meðal annars í niðurstöðunum. Skýrslan í heild. Hjúkrunarheimili Málefni fatlaðs fólks Mannréttindi Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Innlent Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Innlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Innlent „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Innlent Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Íbúar Springfield klofnir í afstöðu sinni til heimsóknar Trump Erlent Fleiri fréttir Ákvörðun ráðherra viðurkenning á að mikil þekking sé fyrir norðan Biðin óásættanleg og vill skýr svör frá ríkinu Hinir grunuðu í mansalsmálinu ganga lausir Sveitarfélögin krefja ríkið svara um NPA Norðurlönd dýpka samvinnu í varnarmálum Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Bein útsending: Birting lýðheilsuvísa í Grindavík Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Húnninn settur í frost þar til hægt verður að stoppa hann upp „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Vinnuslys töluvert tíðari á Íslandi en í Noregi Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg „Fatlaða fólkið verður fyrir miskanum“ Sjá meira
Um er að ræða afrakstur starfshóps sem heilbrigðisráðherra skipaði í byrjun árs 2022 og var ætlað að greina stöðu yngra fólks á hjúkrunarheimilum og gera tillögur um bestu leiðir til að koma til móts við hópinn. Athygli vekur að upplifun viðmælenda starfshópsins var yfirleitt ekki í takt við umræðu um yngra fólk á hjúkrunarheimilum, þar sem flestir sögðust sáttir við dvöl sína á sama tíma og búseta ungra einstaklinga á hjúkrunarheimilum hefur verið harðlega gagnrýnd af fötluðum, hagsmunasamtökum og fagfólki. 190 fengu staðfest færni- og heilsumat 2018 til 2023 Samkvæmt skýrslu starfshópsins var 51 einstaklingur yngri en 60 ára búsettur á hjúkrunarheimili í febrúar 2024. Af þeim bjó 31 prósent á höfuðborgarsvæðinu en flestir þeirra sem voru búsettir á landsbyggðinni bjuggu í skilgreindum geðhjúkrunarrýmum á tveimur hjúkrunarheimilum. „Meirihluti markhópsins 60 ára og yngri, eða 68%, var á aldursbilinu 51-60 ára, en yngsti íbúinn var á fertugsaldri. Af þeim einstaklingum 60 ára og yngri sem nú eru búsettir á hjúkrunarheimilum eru 53% í geðhjúkrunarrýmum,“ segir í skýrslunni. Færni- og heilsumat er skilyrði búsetu á hjúkrunarheimili og árið 2023 fengu 24 einstaklingar 60 ára og yngri staðfest slíkt mat. Alls fengu 190 staðfest færni- og heilsumat á árunum 2018 til 2023, þar af 177 í hjúkrunarrými. Af hópnum voru 77 prósent á aldrinum 51 til 60 ára en þrettán voru yngri en 40 ára. Af þeim sem fengu samþykkt fyrsta mat á þessum árum voru 62 prósent karlar. Flestir einstæðir og bundnir við hjólastól Eins og fyrr segir ræddi starfshópurinn við nokkra einstaklinga, ellefu talsins, en meðalaldur þeirra var 54,7 ár og meðalaldur við flutning á hjúkrunarheimili 52,3 ár. Flestir notuðu hjólastól til að komast leiða sinna og meirihluti viðmælenda var einstæður og átti ekki börn undir 18 ára. „Tvær ástæður voru algengastar fyrir flutningi á hjúkrunarheimili. Annars vegar höfðu viðmælendur lagst inn á spítala vegna veikinda eða slysa og ekki komist heim í fyrri búsetu vegna þjónustuþarfa eða heimilisaðstæðna í kjölfar endurhæfingar á Grensásdeild Landspítala,“ segir í skýrslunni. „Hins vegar höfðu viðmælendur haft aukna þörf fyrir stuðningsþjónustu heim. Tveir viðmælendur voru með samþykkta umsókn um NPA hjá sveitarfélagi en hvorugur hafði náð að manna samninginn þar sem mikla hjúkrunarþjónustu þurfti samhliða aðstoð við athafnir daglegs lífs.“ Flestir viðmælenda starfshópsins nefndu öryggi sem meginástæðu þess að þeir vildu búa áfram á hjúkrunarheimili.Getty Af viðmælendunum sögðust níu sáttir við búsetu sína á hjúkrunarheimilinu en tveir sögðust vilja flytja í sjálfstæða búsetu með viðeigandi þjónustu. Allir komu hins vegar með tillögur að úrbótum á þjónustunni þannig að hún hentaði betur yngri einstaklingum. „Almennt var óskað eftir aukinni virkni, t.a.m. sjúkra- og iðjuþjálfun. Megináherslan var á aukið félagslíf, félagsskap við hæfi, t.d. með sameiningu yngri einstaklinga á eina deild, og tækifæri til að fá að eiga félagslíf utan veggja hjúkrunarheimilisins, m.a. með nægjanlegri stuðningsþjónustu og akstursþjónustu til að komast á milli staða. Aðrir þættir sem komu fram voru að bæta þyrfti þekkingu starfsfólks á þörfum yngri einstaklinga, þ.m.t. fötlun þeirra, og þörf væri fyrir stærri rými innan hjúkrunarheimila fyrir yngri einstaklinga þar sem félagslegar þarfir og aðstæður eru aðrar en þeirra sem eldri eru.“ Skortur á félagslífi eitt stærsta vandamálið Starfshópurinn leitaði eftir tillögum frá þjónustuveitendum, sem voru samhljóma þeim tillögum sem komu frá notendunum sem rætt var við. Það var meðal annars nefnt að nauðsynlegt væri að öll úrræði hefðu verið reynd í sjálfstæðri búsetu. Einna mest var þó rætt um möguleika fólksins á félagslífi utan hjúkrunarheimilisins. Í samantekt starfshópsins segir að margt hafi áunnist í réttindum og þjónust við fatlað fólk en málin flækist þegar fatlaðir þarfnist þjónustu fleiri en eins kerfis. Ágreiningur um hugmyndafræði milli kerfa sé áberandi og mat á stuðningsþörfum sé ólíkt. „Búsetu ungra einstaklinga á hjúkrunarheimilum hefur verið mótmælt harðlega af fötluðu fólki, hagsmunasamtökum þess og fagfólki, á þeim grundvelli að hjúkrunarheimili séu ekki í stakk búin til þess að veita þá þjónustu sem einstaklingum er nauðsynleg til að lifa sjálfstæðu lífi. Þess utan feli slík búseta stundum í sér flutning viðkomandi á milli landshluta, með tilheyrandi fjarlægð frá vinum og vandamönnum,“ segir í samantektinni. Flestir viðmælenda hafi hins vegar verið sáttir en allir óskað eftir auknum réttindum, aukinni virkni í daglegu lífi og viðeigandi félagslífi. Margir hefðu upplifað öryggi eftir flutning á hjúkrunarheimili, sem þeir voru hræddir um að missa ef þeir yrðu fluttir í annað þjónustu- og búsetuform. „Upplifunin hefur almennt verið sú að verið sé að ýta ungu fólki inn á hjúkrunarheimilin því það vanti fjölbreyttari úrræði, raunverulegt val um búsetuform með þjónustu heim og fólk til að sinna þessum einstaklingum. Hjúkrunarheimilin vilja og reyna að sinna þessum einstaklingum vel en hafa ekki burðina til þess. Til þess vantar frekari fjármuni, mönnun og tækifæri til að skipuleggja þjónustuna með þennan hóp í huga,“ segir meðal annars í niðurstöðunum. Skýrslan í heild.
Hjúkrunarheimili Málefni fatlaðs fólks Mannréttindi Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Innlent Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Innlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Innlent „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Innlent Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Íbúar Springfield klofnir í afstöðu sinni til heimsóknar Trump Erlent Fleiri fréttir Ákvörðun ráðherra viðurkenning á að mikil þekking sé fyrir norðan Biðin óásættanleg og vill skýr svör frá ríkinu Hinir grunuðu í mansalsmálinu ganga lausir Sveitarfélögin krefja ríkið svara um NPA Norðurlönd dýpka samvinnu í varnarmálum Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Bein útsending: Birting lýðheilsuvísa í Grindavík Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Húnninn settur í frost þar til hægt verður að stoppa hann upp „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Vinnuslys töluvert tíðari á Íslandi en í Noregi Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg „Fatlaða fólkið verður fyrir miskanum“ Sjá meira