Markvissar aðgerðir í rétta átt Halla Þorvaldsdóttir skrifar 19. janúar 2024 10:31 Í desember bárust afar ánægjuleg tíðindi frá heilbrigðisráðuneytinu af skipan samráðshóps sem ætlað er að vinna aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum til fimm ára. Krabbameinsfélagið hefur lengi beitt sér fyrir að komið verði á virkri krabbameinsáætlun. Á aðalfundi félagsins þann 13. maí sl. var skorað á stjórnvöld að hefjast handa þegar í stað og setja á dagskrá viðbrögð við fyrirsjáanlegri fjölgun krabbameinstilvika og lifenda, með öflugri krabbameinsáætlun sem leiði til samhæfðra og markvissra aðgerða. Krabbamein eru mjög stór áskorun fyrir einstaklingana sem veikjast, fjölskyldur þeirra og samfélagið allt. Vinna þarf að því að draga úr áhrifum þeirra, á öllum stigum, allt frá því að grunur vaknar um krabbamein. Fyrirsjáanleg er mjög mikil fjölgun krabbameina samhliða breytingum á aldurssamsetningu þjóðarinnar. Spáð er að krabbameinstilvik verði rúmlega 2.300 árið 2030 og rúmlega 2.500 árið 2035 sem er aukning um 25% og 35% frá því sem nú er. Dauðsföll af völdum krabbameina eru að meðaltali 628 á ári. Krabbamein eru algengasta dánarorsök fólks í aldurshópnum 35 - 79 en á þeim aldri missum við um 400 manns á ári. Góðu fréttirnar eru miklar framfarir í greiningu og meðferð. Fjöldi þeirra sem læknast eða lifa lengi með krabbamein eykst því stöðugt. Reiknað er með að lifendur verði tæplega 23.000 árið 2030 og tæp 27.000 árið 2035 sem er 31% og 54% aukning frá áramótunum 2022 - 2023. Þetta er auðvitað gríðarlegt fagnaðarefni. Því miður er það hins vegar svo að sjúkdómarnir og meðferð við þeim valda í mörgum tilvikum langvinnum aukaverkunum og síðbúnum fylgikvillum sem kalla á aukna heilbrigðisþjónustu sem þarf að tryggja. Samhliða þarf að auðvelda fólki á vinnualdri endurkomu til vinnu við hæfi, eftir veikindi. Um 30 - 40% krabbameina eru lífsstílstengd svo hægt er að draga úr líkum á þeim með heilsusamlegum lífsstíl. Það er krefjandi lýðheilsuáskorun en gagnvart henni má ekki gefast upp heldur byggja upp samstilltar forvarnir þar sem tvinnaðir eru saman margir þræðir, m.a. fræðsla og stjórnvaldsaðgerðir. Krabbameinsforvarnir krefjast þolinmæði, árangurinn skilar sér oft ekki fyrr en áratugum síðar. Mikill ávinningur er af að greina krabbamein snemma. Snemmgreining bætir lífslíkur og möguleika á minna íþyngjandi meðferð. Brýnt er að hér á landi sé boðið sé upp á allar skimanir fyrir krabbameinum sem alþjóðastofnanir mæla með, að þær séu ókeypis, öllum aðgengilegar og þátttaka í þeim góð. Sömuleiðis er mikilvægt að fólk þekki einkenni sem geta bent til krabbameina og eigi greitt aðgengi að þjónustu heilsugæslunnar vegna þeirra. Aukin þörf fyrir sérhæfða heilbrigðisþjónustu kallar á að notendur og aðstandendur þeirra eigi auðveldara með að bjarga sér sjálfir í kerfinu. Til að svo megi verða þurfa notendur þjónustunnar og aðstandendur þeirra að geta gengið að skýrum ferlum og góðri og öruggri upplýsingagjöf við allra hæfi, allt frá því að grunur vaknar um krabbamein. Verkefnin sem blasa við eru bæði stór og krefjandi. Til að árangur náist þarf að rýna í málin, fylgjast náið með, þróa nýja þekkingu, hagnýta hana og nýta gæðavísa. Markmið Krabbameinsfélagsins eru að færri fái krabbamein, fleiri læknist, lifi lengi og njóti lífsins – með og eftir krabbamein. Að því miðar öll starfsemi félagsins; ráðgjöf og stuðningur við sjúklinga og aðstandendur, forvarnarstarf og rannsóknir, með traust bakland hjá almenningi og fyrirtækjum í landinu sem fjármagna starfið með stuðningi sínum. Til að markmiðin náist verða margir að leggjast á árar, ekki síst stjórnvöld eins og kallað var eftir í áskorun aðalfundar félagsins í maí. Krabbameinsfélagið á fulltrúa í ofangreindum samráðshópi stjórnvalda og mun leggja sig fram um að þekking félagsins og reynsla sjúklinga og aðstandenda nýtist til að byggja framsækna og markvissa aðgerðaáætlun. Með góðri samvinnu er hægt að tryggja að árangur varðandi krabbamein hér á landi sé í fremstu röð. Höfundur er framkvæmdastjóri Krabbameinsfélagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skimun fyrir krabbameini Heilbrigðismál Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Skoðun Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Sjá meira
Í desember bárust afar ánægjuleg tíðindi frá heilbrigðisráðuneytinu af skipan samráðshóps sem ætlað er að vinna aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum til fimm ára. Krabbameinsfélagið hefur lengi beitt sér fyrir að komið verði á virkri krabbameinsáætlun. Á aðalfundi félagsins þann 13. maí sl. var skorað á stjórnvöld að hefjast handa þegar í stað og setja á dagskrá viðbrögð við fyrirsjáanlegri fjölgun krabbameinstilvika og lifenda, með öflugri krabbameinsáætlun sem leiði til samhæfðra og markvissra aðgerða. Krabbamein eru mjög stór áskorun fyrir einstaklingana sem veikjast, fjölskyldur þeirra og samfélagið allt. Vinna þarf að því að draga úr áhrifum þeirra, á öllum stigum, allt frá því að grunur vaknar um krabbamein. Fyrirsjáanleg er mjög mikil fjölgun krabbameina samhliða breytingum á aldurssamsetningu þjóðarinnar. Spáð er að krabbameinstilvik verði rúmlega 2.300 árið 2030 og rúmlega 2.500 árið 2035 sem er aukning um 25% og 35% frá því sem nú er. Dauðsföll af völdum krabbameina eru að meðaltali 628 á ári. Krabbamein eru algengasta dánarorsök fólks í aldurshópnum 35 - 79 en á þeim aldri missum við um 400 manns á ári. Góðu fréttirnar eru miklar framfarir í greiningu og meðferð. Fjöldi þeirra sem læknast eða lifa lengi með krabbamein eykst því stöðugt. Reiknað er með að lifendur verði tæplega 23.000 árið 2030 og tæp 27.000 árið 2035 sem er 31% og 54% aukning frá áramótunum 2022 - 2023. Þetta er auðvitað gríðarlegt fagnaðarefni. Því miður er það hins vegar svo að sjúkdómarnir og meðferð við þeim valda í mörgum tilvikum langvinnum aukaverkunum og síðbúnum fylgikvillum sem kalla á aukna heilbrigðisþjónustu sem þarf að tryggja. Samhliða þarf að auðvelda fólki á vinnualdri endurkomu til vinnu við hæfi, eftir veikindi. Um 30 - 40% krabbameina eru lífsstílstengd svo hægt er að draga úr líkum á þeim með heilsusamlegum lífsstíl. Það er krefjandi lýðheilsuáskorun en gagnvart henni má ekki gefast upp heldur byggja upp samstilltar forvarnir þar sem tvinnaðir eru saman margir þræðir, m.a. fræðsla og stjórnvaldsaðgerðir. Krabbameinsforvarnir krefjast þolinmæði, árangurinn skilar sér oft ekki fyrr en áratugum síðar. Mikill ávinningur er af að greina krabbamein snemma. Snemmgreining bætir lífslíkur og möguleika á minna íþyngjandi meðferð. Brýnt er að hér á landi sé boðið sé upp á allar skimanir fyrir krabbameinum sem alþjóðastofnanir mæla með, að þær séu ókeypis, öllum aðgengilegar og þátttaka í þeim góð. Sömuleiðis er mikilvægt að fólk þekki einkenni sem geta bent til krabbameina og eigi greitt aðgengi að þjónustu heilsugæslunnar vegna þeirra. Aukin þörf fyrir sérhæfða heilbrigðisþjónustu kallar á að notendur og aðstandendur þeirra eigi auðveldara með að bjarga sér sjálfir í kerfinu. Til að svo megi verða þurfa notendur þjónustunnar og aðstandendur þeirra að geta gengið að skýrum ferlum og góðri og öruggri upplýsingagjöf við allra hæfi, allt frá því að grunur vaknar um krabbamein. Verkefnin sem blasa við eru bæði stór og krefjandi. Til að árangur náist þarf að rýna í málin, fylgjast náið með, þróa nýja þekkingu, hagnýta hana og nýta gæðavísa. Markmið Krabbameinsfélagsins eru að færri fái krabbamein, fleiri læknist, lifi lengi og njóti lífsins – með og eftir krabbamein. Að því miðar öll starfsemi félagsins; ráðgjöf og stuðningur við sjúklinga og aðstandendur, forvarnarstarf og rannsóknir, með traust bakland hjá almenningi og fyrirtækjum í landinu sem fjármagna starfið með stuðningi sínum. Til að markmiðin náist verða margir að leggjast á árar, ekki síst stjórnvöld eins og kallað var eftir í áskorun aðalfundar félagsins í maí. Krabbameinsfélagið á fulltrúa í ofangreindum samráðshópi stjórnvalda og mun leggja sig fram um að þekking félagsins og reynsla sjúklinga og aðstandenda nýtist til að byggja framsækna og markvissa aðgerðaáætlun. Með góðri samvinnu er hægt að tryggja að árangur varðandi krabbamein hér á landi sé í fremstu röð. Höfundur er framkvæmdastjóri Krabbameinsfélagsins.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun