Styðjum breytingar með samfélagslegri nýsköpun Helgi Viborg og Ólafur Grétar Gunnarsson skrifa 14. nóvember 2023 13:31 „Helstu umönnunaraðilar ungra barna á Íslandi, foreldrar þeirra en ekki síður starfsfólk leikskóla, eru undir miklu álagi og alltof algengt er að heyra um viðvarandi streitu meðal þessara hópa. Sjaldnar er talað um þau skaðlegu áhrif sem álag á umönnunaraðila hefur á börnin sjálf. Ung börn eru viðkvæm og þurfa mikla og einstaklingsmiðaða umönnun en samfélagsgerðin, eins og hún hefur þróast og er í dag, tekur alls ekki tillit til þessara þarfa.” Svona orðaði Anna Mjöll Guðmundsdóttir formaður félagsins Fyrstu fimm um stöðu leikskólamála í grein frá árinu 2021 Til foreldra leikskólabarna – versta staða leikskóla í 30 ár – hvernig náum við jafnvægi? Þessu hefur fylgt að það hefur verið erfitt að manna leikskóla undanfarin ár, meðal annars af áðurnefndum ástæðum. Hreyfing komst á málin á þessu ári með tilraunaverkefni í Kópavogsbæ og fleiri sveitarfélög eru að gera eða íhuga breytingar. Hugmyndir í átt að betri leikskóla Ljóst er að skipulag leikskóla þarf að endurhugsa og endurbæta. Eftirfarandi atriði er okkar innlegg í þá umræðu: Auka þarf þjónustu við foreldra með aukinni fræðslu frá meðgöngu, virkri foreldraráðgjöf og stuðningi m.a. með opnum leikskóla. Foreldrum í fæðingaorlofi verði einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt. Greiðsluþátttaka foreldra verði aukin í 25% af rekstrarkostnaði þó með tekjutengingu eða afsláttarkerfi. Sveitarfélög óski eftir endurskoðun á menntunarkröfum leikskólakennara og uppeldismenntun til ófaglærðra starfsmanna verði virkari og efld. Fleiri einmana og utanveltu Margir foreldrar eru einir heima á hverjum degi með börn undir tveggja ára aldri. Í breyttu samfélagi nútímans er það mögulega alvarlegra en áður var talið, ekki síst fyrir foreldra af erlendum uppruna sem hafa oft lítinn aðgang að íslensku samfélagi og hafa lítið stuðningsnet. Meðal annars þess vegna þarf öfluga forvarnar- og jafnréttisfræðslu sem hefst á meðgöngu fyrir báða foreldra. Eftir það þarf áframhaldandi fræðslu og stuðning með m.a. opnum leikskóla í öllum skólahverfum þar til barnið hefur leikskólagöngu sína. Opinn leikskóli, góð systkinatengsl og jafnréttisfræðsla Opinn leikskóli er athvarf fyrir foreldra og börn þeirra, staðsett í félagsmiðstöð eða í tengslum við leikskóla. Þar er rólegt og öruggt umhverfi til leiks og tengslamyndunar en einnig kjörinn staður til þess að hitta vini sína með börnin eða kynnast foreldrum með börn á sama aldri. Í Svíþjóð er foreldrum í fæðingaorlofi einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt en hafa í staðinn aðgang að opnum leikskóla. Í opna leikskólanum er hægt að efla tengsl systkina en góð systkinatengsl eru grunnur að vellíðan og vænlegum þroskaskilyrðum fyrir börn. Í samskiptum við hvort annað geta systkini því öðlast félagslega og vistmunalega færni sem stuðlar að meiri og heilbrigðari félagsþroska. Aldrei jafnrétti fyrr en við höfum para/hjónajafnrétti Nú hefur hagfræðin styrkt tengslakenningu Bowlby með tveimur Nóbelsverðlaunahöfum í hagfræði, James Heckman og Claudia Goldin. Heckman telur gæði uppeldis vera hinn sanna mælikvarða á allsnægtir en Goldin bendir á að forsenda jafnréttis kynjanna sé hjónajafnrétti. Bæði hafa sýnt fram á mikilvægi þess að sveitarfélög ráðstafi fjármunum með velferð barna og sambandi foreldranna að leiðarljósi. Mestum fjármunum ætti að verja á meðgöngu, því næst á fyrsta ári barnsins og svo framvegis. Árið 2002 greiddu foreldrar í Reykjavík 33,45% af rekstrarkostnaði leikskóla en greiða í dag einungis um 10% af kostnaði. Svipuð staða er í nágranna sveitarfélögunum. Í erfiðleikum sínum að sinna leikskólastarfi hafa sveitarfélög mögulega látið pólitík ráða för í stað bestu þekkingar. Eðlilegt er að spyrja sig nokkurra spurningar í þessu samhengi. Hvers vegna hefur kostnaðarþátttaka foreldra minnkað svona mikið á síðustu árum? Hver væri staða leikskóla ef hlutdeild foreldra í kostnaði hefði ekki lækkað um meira en helming frá árinu 2002? Hefði verið skynsamara að hækka hlutdeild foreldra í kostnaði árið 2002 í stað þess að lækka hlutdeild foreldra? Hugmyndafræðin á bak við þessa kostnaðarlækkun er óljós sérstaklega vegna þess að leikskólinn virðist fjárhagslega sveltur og á í verulegum mönnunarvanda. Foreldrar hafa mótmælt vegna biðlista og skorti á þjónustu fyrir börn sín. Hér skal fullyrt að foreldrar vilja gera mikið fyrir sín börn og vilja greiða sanngjarnt verð fyrir góða þjónustu. Ónýt lög Tvenn lög frá Alþingi varðandi leikskóla eru gjörsamlega óskiljanleg. Önnur eru um að til að geta orðið leikskólakennari þurfi 5 ára háskólanám. Ekkert hinna Norðurlandanna hefur slík ákvæði og reyndar bara eitt land í Evrópu. Hin eru um að eitt leyfisbréf gildi þvert á skólastigin þrjú. Bæði lögin hafa beinlínis fækkað kennurum á leikskólastigi og skapað enn meiri vanda fyrir sveitarfélögin. Leikskólakennurum hefur fækkað sl. ár og 2021 voru þeir 24% af starfsfólki leikskóla. Þetta er í engum dúr við þau ákvæði laga að á Íslandi eigi tveir þriðju þeirra sem starfa við leikskóla vera leikskólakennarar. Sjá ítarlega grein prófessoranna Amalíu Björnsdóttur og Þuríði Jónu Jóhannsdóttur (Heimildin 23.05.2023) Helgi Viborg sálfræðingurÓlafur Grétar Gunnarsson fjölskyldu-og hjónaráðgjafi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Grétar Gunnarsson Leikskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun Símafrí á skólatíma Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman Skoðun Skoðun Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson skrifar Skoðun Símafrí á skólatíma Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ömurlegur fyrri hálfleikur – en er enn von? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Vitund, virðing og von: Jafningjastuðningur í brennidepli Nína Eck skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson skrifar Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson skrifar Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson skrifar Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir skrifar Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson skrifar Skoðun Eplin í andlitshæð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Bataskólinn – fyrir þig? Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Samstarf um loftslagsmál og grænar lausnir Sigurður Hannesson,Nótt Thorberg skrifar Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Grunnstoðir sveitarfélagsins efldar til muna Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Laugarnestangi - til allrar framtíðar Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur um atburðina á Gaza Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Öryggi geðheilbrigðis Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Mjóddin og pólitík pírata Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Okkar eigin Don Kíkóti Kjartan Jónsson skrifar Skoðun Sýnum í verki að okkur er ekki sama Anna Sigga Jökuls Ragnheiðardóttir skrifar Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Drúsar og hörmungarnar í Suwayda Armando Garcia skrifar Skoðun Hjarta samfélagsins í Þorlákshöfn slær við höfnina Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Marserum fyrir jafnrétti í íþróttum Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar Sjá meira
„Helstu umönnunaraðilar ungra barna á Íslandi, foreldrar þeirra en ekki síður starfsfólk leikskóla, eru undir miklu álagi og alltof algengt er að heyra um viðvarandi streitu meðal þessara hópa. Sjaldnar er talað um þau skaðlegu áhrif sem álag á umönnunaraðila hefur á börnin sjálf. Ung börn eru viðkvæm og þurfa mikla og einstaklingsmiðaða umönnun en samfélagsgerðin, eins og hún hefur þróast og er í dag, tekur alls ekki tillit til þessara þarfa.” Svona orðaði Anna Mjöll Guðmundsdóttir formaður félagsins Fyrstu fimm um stöðu leikskólamála í grein frá árinu 2021 Til foreldra leikskólabarna – versta staða leikskóla í 30 ár – hvernig náum við jafnvægi? Þessu hefur fylgt að það hefur verið erfitt að manna leikskóla undanfarin ár, meðal annars af áðurnefndum ástæðum. Hreyfing komst á málin á þessu ári með tilraunaverkefni í Kópavogsbæ og fleiri sveitarfélög eru að gera eða íhuga breytingar. Hugmyndir í átt að betri leikskóla Ljóst er að skipulag leikskóla þarf að endurhugsa og endurbæta. Eftirfarandi atriði er okkar innlegg í þá umræðu: Auka þarf þjónustu við foreldra með aukinni fræðslu frá meðgöngu, virkri foreldraráðgjöf og stuðningi m.a. með opnum leikskóla. Foreldrum í fæðingaorlofi verði einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt. Greiðsluþátttaka foreldra verði aukin í 25% af rekstrarkostnaði þó með tekjutengingu eða afsláttarkerfi. Sveitarfélög óski eftir endurskoðun á menntunarkröfum leikskólakennara og uppeldismenntun til ófaglærðra starfsmanna verði virkari og efld. Fleiri einmana og utanveltu Margir foreldrar eru einir heima á hverjum degi með börn undir tveggja ára aldri. Í breyttu samfélagi nútímans er það mögulega alvarlegra en áður var talið, ekki síst fyrir foreldra af erlendum uppruna sem hafa oft lítinn aðgang að íslensku samfélagi og hafa lítið stuðningsnet. Meðal annars þess vegna þarf öfluga forvarnar- og jafnréttisfræðslu sem hefst á meðgöngu fyrir báða foreldra. Eftir það þarf áframhaldandi fræðslu og stuðning með m.a. opnum leikskóla í öllum skólahverfum þar til barnið hefur leikskólagöngu sína. Opinn leikskóli, góð systkinatengsl og jafnréttisfræðsla Opinn leikskóli er athvarf fyrir foreldra og börn þeirra, staðsett í félagsmiðstöð eða í tengslum við leikskóla. Þar er rólegt og öruggt umhverfi til leiks og tengslamyndunar en einnig kjörinn staður til þess að hitta vini sína með börnin eða kynnast foreldrum með börn á sama aldri. Í Svíþjóð er foreldrum í fæðingaorlofi einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt en hafa í staðinn aðgang að opnum leikskóla. Í opna leikskólanum er hægt að efla tengsl systkina en góð systkinatengsl eru grunnur að vellíðan og vænlegum þroskaskilyrðum fyrir börn. Í samskiptum við hvort annað geta systkini því öðlast félagslega og vistmunalega færni sem stuðlar að meiri og heilbrigðari félagsþroska. Aldrei jafnrétti fyrr en við höfum para/hjónajafnrétti Nú hefur hagfræðin styrkt tengslakenningu Bowlby með tveimur Nóbelsverðlaunahöfum í hagfræði, James Heckman og Claudia Goldin. Heckman telur gæði uppeldis vera hinn sanna mælikvarða á allsnægtir en Goldin bendir á að forsenda jafnréttis kynjanna sé hjónajafnrétti. Bæði hafa sýnt fram á mikilvægi þess að sveitarfélög ráðstafi fjármunum með velferð barna og sambandi foreldranna að leiðarljósi. Mestum fjármunum ætti að verja á meðgöngu, því næst á fyrsta ári barnsins og svo framvegis. Árið 2002 greiddu foreldrar í Reykjavík 33,45% af rekstrarkostnaði leikskóla en greiða í dag einungis um 10% af kostnaði. Svipuð staða er í nágranna sveitarfélögunum. Í erfiðleikum sínum að sinna leikskólastarfi hafa sveitarfélög mögulega látið pólitík ráða för í stað bestu þekkingar. Eðlilegt er að spyrja sig nokkurra spurningar í þessu samhengi. Hvers vegna hefur kostnaðarþátttaka foreldra minnkað svona mikið á síðustu árum? Hver væri staða leikskóla ef hlutdeild foreldra í kostnaði hefði ekki lækkað um meira en helming frá árinu 2002? Hefði verið skynsamara að hækka hlutdeild foreldra í kostnaði árið 2002 í stað þess að lækka hlutdeild foreldra? Hugmyndafræðin á bak við þessa kostnaðarlækkun er óljós sérstaklega vegna þess að leikskólinn virðist fjárhagslega sveltur og á í verulegum mönnunarvanda. Foreldrar hafa mótmælt vegna biðlista og skorti á þjónustu fyrir börn sín. Hér skal fullyrt að foreldrar vilja gera mikið fyrir sín börn og vilja greiða sanngjarnt verð fyrir góða þjónustu. Ónýt lög Tvenn lög frá Alþingi varðandi leikskóla eru gjörsamlega óskiljanleg. Önnur eru um að til að geta orðið leikskólakennari þurfi 5 ára háskólanám. Ekkert hinna Norðurlandanna hefur slík ákvæði og reyndar bara eitt land í Evrópu. Hin eru um að eitt leyfisbréf gildi þvert á skólastigin þrjú. Bæði lögin hafa beinlínis fækkað kennurum á leikskólastigi og skapað enn meiri vanda fyrir sveitarfélögin. Leikskólakennurum hefur fækkað sl. ár og 2021 voru þeir 24% af starfsfólki leikskóla. Þetta er í engum dúr við þau ákvæði laga að á Íslandi eigi tveir þriðju þeirra sem starfa við leikskóla vera leikskólakennarar. Sjá ítarlega grein prófessoranna Amalíu Björnsdóttur og Þuríði Jónu Jóhannsdóttur (Heimildin 23.05.2023) Helgi Viborg sálfræðingurÓlafur Grétar Gunnarsson fjölskyldu-og hjónaráðgjafi
Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun
Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar
Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar
Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun
Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman Skoðun