ESB jók framlög til landbúnaðar um 430 milljónir evra í sumar Erna Bjarnadóttir skrifar 20. september 2023 09:31 Þann 26. júní sl. samþykkti framkvæmdastjórn ESB að auka framlög til landbúnaðar í aðildarríkjunum til að koma til móts við áhrif af óhagstæðu veðurfari, hækkun framleiðslukostnaðar og fjölbreyttum markaðs- og viðskiptatengdum áskorunum. Nýi stuðningspakkinn samanstendur af 330 milljónum evra sem renna til bænda í 22 aðildarríkjum. Að auki hefur verið veitt samþykki fyrir 100 milljóna evra stuðningspakka fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu, sem kynntur var framkvæmdastjórninni í maí. Samanlagt er því um að ræða viðbótarstuðning við landbúnaðinn að upphæð 430 milljónir evra eða sem nemur 62,5 milljörðum íslenskra króna. Af hverju aukinn stuðningur til bænda? Í umfjöllun um málið og fréttatilkynningu framkvæmdastjórnarinnar er bent á að landbúnaður hefur þurft að taka á sig þungar klyfjar undanfarin ár, fyrst í Covid-19 heimsfaraldrinum og síðan hækkun á orkuverði og ýmsum landbúnaðaraðföngum í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu. Framkvæmdastjórn ESB samþykkti fyrst 500 milljón evra stuðningspakka fyrir landbúnaðinn í mars 2022, auk þess sem hún taldi upp margvíslegar aðgerðir til að tryggja aðgengi að áburði og möguleika bænda til kaupa á honum í nóvember 2022. Hratt lækkandi verð á landbúnaðarafurðum til bænda í ESB síðasta árið á meðan aðföng hafa lækkað hægar í verði - veldur bændum lausafjárvanda, einkum í korn- og olíufræræktun, mjólkurframleiðslu sem og annarri búfjárrækt, vínrækt og í ræktun á ávöxtum og grænmeti. Vegna matvælaverðbólgu færðist eftirspurn neytenda einnig frá ákveðnum vörum, eins og víni, ávöxtum og grænmeti og lífrænum vörum, sem olli framleiðendum enn frekari erfiðleikum. Auk þessarar almennu óhagstæðu efnahagsþróunar hafa þurrkar ollið erfiðleikum á Íberíuskaganum á meðan sum svæði á Ítalíu hafa orðið fyrir barðinu á alvarlegum flóðum sem ollu skemmdum á staðbundinni landbúnaðarframleiðslu og innviðum. Aukinn stuðningur í öllum aðildarlöndum ESB Bændur í Belgíu, Tékklandi, Danmörku, Þýskalandi, Eistlandi, Írlandi, Grikklandi, Spáni, Frakklandi, Króatíu, Ítalíu, Kýpur, Lettlandi, Litháen, Lúxemborg, Möltu, Hollandi, Austurríki, Portúgal, Slóveníu, Finnlandi og Svíþjóð munu njóta góðs af umræddum stuðningi upp á 330 milljónir evra úr sjóðum sem tilheyra CAP (e. Common Agricultural Policy). Aðildarríkin mega ennfremur bæta við þennan stuðning frá ESB sem nemur allt að 200% með sínu eigin landsfé. Sérstakur 100 milljón evra stuðningspakki var einnig samþykktur fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu. Bændur í þessum fimm aðildarríkjum standa frammi fyrir miklum erfiðleikum í kjölfar mikils innflutnings á tilteknum landbúnaðarafurðum frá Úkraínu eftir að tollar á þeim voru afnumdir vorið 2022. Sérstakar og tímabundnar fyrirbyggjandi ráðstafanir vegna innflutnings á takmörkuðum fjölda vara frá Úkraínu tóku gildi 2. maí sl. en átti síðan að afnema í áföngum fyrir 15. september 2023. Rétt er að geta þess að lagt er til að allur þessi aukni stuðningur (430 milljónir evra) verði greiddur til bænda fyrir 31. desember 2023. Því má þó bæta við að þótt innflutningsbannið til Austur-Evrópuríkjanna hafi átt að enda 15. september þá hafa nokkur Austur-Evrópuríki tekið upp einhliða innflutningsbann á vörur frá Úkraínu. Úkraína hefur sagst að það mun höfða mál á hendur Póllandi, Ungverjalandi og Slóvakíu fyrir Alþjóðaviðskiptastofnuninni í Genf út af þessum innflutningshöftum. Eiga sömu sjónarmið ekki einnig við hér á landi? Bændur hér á landi hafa þurft að takast á við hækkanir á framleiðslukostnaði líkt og kollegar þeirra í nálægum löndum. Í fyrra var komið til móts við þessa stöðu með sérstökum framlögum líkt og ESB og Noregur gerðu þá. Í ár hefur hins vegar ekkert heyrst af sambærilegum aðgerðum hér á landi. Það vekur upp ákveðnar spurningar. Ofan á háan aðfangakostnað sem hefur ekki lækkað nema að takmörkuðu leyti, hafa háir vextir komið þungt við landbúnaðinn líkt og aðra í samfélaginu. Í atvinnugrein sem býr við mikla fjárbindingu samanborið við veltu (á viðskiptamáli kallast það hægur veltuhraði fjármuna) verður hins vegar þeim mun erfiðara að takast á við sveiflur af þessu tagi. Þegar búast má við að hátt olíuverð muni áfram kynda verðbólgubálið og ekki horfur á að 12 mánaða verðbólga lækki alveg í bráð hér á landi, dregst þessi vandi á langinn. Að auki ollu þurrkar því hér t.d. á vestanverðu landinu því að margir bændur fengu mun minni heyfeng en ætlað var eða þurftu að kosta miklu til að afla nægilegs fóðurs jafnvel sækja heyskap um tuga kílómetra veg í fjarlæg héruð. Aksturskostnaðurinn einn hleypur fljótt að hundruðum þúsunda. Aukin framlög í Evrópu – en hvað með íslenska bændur? Á sama tíma er verðbólga, þar með talin „matvælaverðbólga“, tekin að ganga hraðar niður í nágrannalöndum okkar en hér á landi. Búast má við að þá taki sig enn upp gagnrýni á matvælaframleiðendur hér á landi með söngnum um að þeir ekki geti haldið aftur af verðhækkunum. Hér verður ekki bæði sleppt og haldið, bændur eru ekki kyndarar á verðbólgubálinu. Á meðan staða matvælaframleiðenda í nágrannalöndum er tekin alvarlega og auknum stuðningi beitt til að tryggja að þeir komist í gegnum brimgarðana, má þá búast við að enn verði söngurinn um sök þeirra á háu matvælaverði hér á landi sunginn hástöfum? Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Erna Bjarnadóttir Matvælaframleiðsla Landbúnaður Evrópusambandið Mest lesið 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Sjá meira
Þann 26. júní sl. samþykkti framkvæmdastjórn ESB að auka framlög til landbúnaðar í aðildarríkjunum til að koma til móts við áhrif af óhagstæðu veðurfari, hækkun framleiðslukostnaðar og fjölbreyttum markaðs- og viðskiptatengdum áskorunum. Nýi stuðningspakkinn samanstendur af 330 milljónum evra sem renna til bænda í 22 aðildarríkjum. Að auki hefur verið veitt samþykki fyrir 100 milljóna evra stuðningspakka fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu, sem kynntur var framkvæmdastjórninni í maí. Samanlagt er því um að ræða viðbótarstuðning við landbúnaðinn að upphæð 430 milljónir evra eða sem nemur 62,5 milljörðum íslenskra króna. Af hverju aukinn stuðningur til bænda? Í umfjöllun um málið og fréttatilkynningu framkvæmdastjórnarinnar er bent á að landbúnaður hefur þurft að taka á sig þungar klyfjar undanfarin ár, fyrst í Covid-19 heimsfaraldrinum og síðan hækkun á orkuverði og ýmsum landbúnaðaraðföngum í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu. Framkvæmdastjórn ESB samþykkti fyrst 500 milljón evra stuðningspakka fyrir landbúnaðinn í mars 2022, auk þess sem hún taldi upp margvíslegar aðgerðir til að tryggja aðgengi að áburði og möguleika bænda til kaupa á honum í nóvember 2022. Hratt lækkandi verð á landbúnaðarafurðum til bænda í ESB síðasta árið á meðan aðföng hafa lækkað hægar í verði - veldur bændum lausafjárvanda, einkum í korn- og olíufræræktun, mjólkurframleiðslu sem og annarri búfjárrækt, vínrækt og í ræktun á ávöxtum og grænmeti. Vegna matvælaverðbólgu færðist eftirspurn neytenda einnig frá ákveðnum vörum, eins og víni, ávöxtum og grænmeti og lífrænum vörum, sem olli framleiðendum enn frekari erfiðleikum. Auk þessarar almennu óhagstæðu efnahagsþróunar hafa þurrkar ollið erfiðleikum á Íberíuskaganum á meðan sum svæði á Ítalíu hafa orðið fyrir barðinu á alvarlegum flóðum sem ollu skemmdum á staðbundinni landbúnaðarframleiðslu og innviðum. Aukinn stuðningur í öllum aðildarlöndum ESB Bændur í Belgíu, Tékklandi, Danmörku, Þýskalandi, Eistlandi, Írlandi, Grikklandi, Spáni, Frakklandi, Króatíu, Ítalíu, Kýpur, Lettlandi, Litháen, Lúxemborg, Möltu, Hollandi, Austurríki, Portúgal, Slóveníu, Finnlandi og Svíþjóð munu njóta góðs af umræddum stuðningi upp á 330 milljónir evra úr sjóðum sem tilheyra CAP (e. Common Agricultural Policy). Aðildarríkin mega ennfremur bæta við þennan stuðning frá ESB sem nemur allt að 200% með sínu eigin landsfé. Sérstakur 100 milljón evra stuðningspakki var einnig samþykktur fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu. Bændur í þessum fimm aðildarríkjum standa frammi fyrir miklum erfiðleikum í kjölfar mikils innflutnings á tilteknum landbúnaðarafurðum frá Úkraínu eftir að tollar á þeim voru afnumdir vorið 2022. Sérstakar og tímabundnar fyrirbyggjandi ráðstafanir vegna innflutnings á takmörkuðum fjölda vara frá Úkraínu tóku gildi 2. maí sl. en átti síðan að afnema í áföngum fyrir 15. september 2023. Rétt er að geta þess að lagt er til að allur þessi aukni stuðningur (430 milljónir evra) verði greiddur til bænda fyrir 31. desember 2023. Því má þó bæta við að þótt innflutningsbannið til Austur-Evrópuríkjanna hafi átt að enda 15. september þá hafa nokkur Austur-Evrópuríki tekið upp einhliða innflutningsbann á vörur frá Úkraínu. Úkraína hefur sagst að það mun höfða mál á hendur Póllandi, Ungverjalandi og Slóvakíu fyrir Alþjóðaviðskiptastofnuninni í Genf út af þessum innflutningshöftum. Eiga sömu sjónarmið ekki einnig við hér á landi? Bændur hér á landi hafa þurft að takast á við hækkanir á framleiðslukostnaði líkt og kollegar þeirra í nálægum löndum. Í fyrra var komið til móts við þessa stöðu með sérstökum framlögum líkt og ESB og Noregur gerðu þá. Í ár hefur hins vegar ekkert heyrst af sambærilegum aðgerðum hér á landi. Það vekur upp ákveðnar spurningar. Ofan á háan aðfangakostnað sem hefur ekki lækkað nema að takmörkuðu leyti, hafa háir vextir komið þungt við landbúnaðinn líkt og aðra í samfélaginu. Í atvinnugrein sem býr við mikla fjárbindingu samanborið við veltu (á viðskiptamáli kallast það hægur veltuhraði fjármuna) verður hins vegar þeim mun erfiðara að takast á við sveiflur af þessu tagi. Þegar búast má við að hátt olíuverð muni áfram kynda verðbólgubálið og ekki horfur á að 12 mánaða verðbólga lækki alveg í bráð hér á landi, dregst þessi vandi á langinn. Að auki ollu þurrkar því hér t.d. á vestanverðu landinu því að margir bændur fengu mun minni heyfeng en ætlað var eða þurftu að kosta miklu til að afla nægilegs fóðurs jafnvel sækja heyskap um tuga kílómetra veg í fjarlæg héruð. Aksturskostnaðurinn einn hleypur fljótt að hundruðum þúsunda. Aukin framlög í Evrópu – en hvað með íslenska bændur? Á sama tíma er verðbólga, þar með talin „matvælaverðbólga“, tekin að ganga hraðar niður í nágrannalöndum okkar en hér á landi. Búast má við að þá taki sig enn upp gagnrýni á matvælaframleiðendur hér á landi með söngnum um að þeir ekki geti haldið aftur af verðhækkunum. Hér verður ekki bæði sleppt og haldið, bændur eru ekki kyndarar á verðbólgubálinu. Á meðan staða matvælaframleiðenda í nágrannalöndum er tekin alvarlega og auknum stuðningi beitt til að tryggja að þeir komist í gegnum brimgarðana, má þá búast við að enn verði söngurinn um sök þeirra á háu matvælaverði hér á landi sunginn hástöfum? Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun