Að hafa skilning á öryggissjónarmiðum Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar 26. maí 2023 10:01 Í svari við fyrirspurn minni á þingi í vikunni var Jón Gunnarsson, dómsmálaráðherra, ómyrkur í máli um það að pöntuð hefðu verið ógrynnin öll af allskyns vopnum og vígbúnaði fyrir lögregluna í tilefni komu mikilvægra Evrópuleiðtoga til landsins í vikunni á undan. Ekki stæði til að fækka neitt í vopnabúrinu, þó fundurinn—og sú ægilega ógn sem honum fylgdi—væri yfirstaðin. Fannst honum ekki mikið koma til þessarar fyrirspurnar frá „einhverjum Pírataþingmanni“ þeir hefðu oft svo lítinn skilning á öryggissjónarmiðum. Lýðræði 101 Lýðræði er það stjórnarfyrirkomulag sem almennt er talið best til þess fallið að viðhalda friði, innan ríkja og þeirra í millum. „Í lýðræði felst að allt ríkisvald eigi uppsprettu hjá þjóðinni og að meðferð þess sæti eftirliti af hennar hálfu.“ - island.is Lýðræðið er ekki sjálfsagt. Það kom ekki til af sjálfu sér og því verður ekki viðhaldið af sjálfu sér. Dæmi eru um að lýðræðisríki breytist í alræðisríki á að því er virðist einni nóttu. Nærtækasta dæmið í hugum lesenda er eflaust umbreyting Þýskalands á árunum fyrir heimsstyrjöldina síðari. Kanslarinn þá var lýðræðislega kjörinn. Síðustu ár hefur lýðræðið einnig átt undir högg að sækja víðsvegar í Evrópu og á vesturlöndum, til dæmis í Tyrklandi, Ungverjalandi og jafnvel Bandaríkjunum. Lýðræðið er þess vegna ekki sjálfsagt. Og til þess að tryggja lýðræðið þurfum við að standa vörð um allar grundvallarreglur þess og stoðir. Það er ekki nóg að velja rétta fólkið til verka. Það skiptir máli að leikreglurnar séu skýrar, að þær séu virtar og að þeim sé viðhaldið. Það er líka viðbúið að þau sem fara með völd vilji gjarnan meiri völd. Það er eðlilegt að lögreglan kalli eftir frekari valdheimildum og jafnvel vopnum til þess að sýna vald sitt og beita því. Það er þess vegna ekki nægjanleg ástæða, ein og sér, til þess að veita henni það. Vald lögreglunnar verður að koma frá þjóðinni sjálfri, sem réði hana til starfa í sína þágu, og valdmörkin verða að vera skýr. Öryggissjónarmiðin Fjölgun lögreglumanna, aukin þjálfun þeirra og bætt starfsskilyrði almennt eru nokkuð sem þingmenn Pírata hafa margsinnis kallað eftir. Það er veruleg þörf á að styðja betur við lögregluna og hefur verið lengi. Á sama tíma hefur verið áhyggjuefni að fylgjast með því hvernig sumir ráðamenn—dómsmálaráðherra þar fremstur í flokki—hafa sýnt því mun meiri áhuga að auka vopnaburð og valdheimildir lögreglunnar og gripið til þess hverjar þær réttlætingar og afsakanir sem þeim detta í hug, sem reynst hafa mistrúverðugar og stundum tóm della. Það væri sjálfsagt einfaldast fyrir valdhafa að leyfa lögreglunni bara að gera það sem henni sýnist og hafa til þess öll þau vopn og valdbeitingartæki sem hún óskar eftir. Vandinn er sá að slíkt fyrirkomulag er ósamrýmanlegt lýðræðisfyrirkomulaginu. Öryggið og lýðræðið Það eru góðar ástæður fyrir því að lögregluvaldi eru sett skýr mörk í lýðræðisríkjum. Þær takmarkanir eru ekki settar til höfuðs öryggissjónarmiðum, heldur þvert á móti, til öryggis. Til verndar borgurunum gegn ægivaldi ríkisins. Til að draga úr hættunni á misbeitingu valds. Vopnvæðing lögreglunnar og auknar valdheimildir hennar eru þannig ákvarðanir sem eiga heima á lýðræðislegum vettvangi og ber að taka með opin augun. Vopnvæðing og valdheimildir lögreglunnar eru ekki einkamál hennar. Það er með öllu óviðeigandi að stakur viðburður sem krefst öryggisgæslu á hernaðarlegum skala, sé notaður sem afsökun fyrir því að taka U-beygju í málefnum lögreglu til langframa, án þess að eiga svo mikið sem samtal við ríkisstjórn og hvað þá Alþingi. Þar sem ráðherra hafði svörin ekki á reiðu hef ég óskað eftir upplýsingum um nákvæmlega hvað var keypt, hvers vegna, og að fengnu mati hvers. Þetta eru eðlilegar spurningar, þó ráðherra hafi brugðist ókvæða við og reynt að gera lítið úr efninu. Í lok viðtals í fjölmiðlum sagðist ráðherra „treysta lögreglunni fullkomlega“ til þess að fara varlega með allar hríðskotabyssurnar sem hann lét hana fá, og vita almennt hvað hún sé að gera. Öryggi og traust Það er ekki nema von að ráðherra treysti lögreglunni og hafi engar áhyggjur af misbeitingu valds af hennar hálfu. Nú, hvers vegna? Jú, því ráðherra tilheyrir þeim hópi sem ólíklegt er, ef ekki nánast útilokað, að valdi sé misbeitt gegn. Spurningar mínar og áhyggjur snúast því ekki um að hafa ekki skilning á öryggissjónarmiðum. Þær snúast um öryggissjónarmið. Sjónarmið um öryggi borgaranna gegn ofríki stjórnvalda, ekki bara öryggi miðaldra, hvítra valdamanna gegn óskilgreindri utanaðkomandi ógn við vald þeirra. Þetta á ráðherra ef til vill erfitt með að skilja, þar sem hann er valdhafinn í þessari mynd. Hann er ekki bara hvítur, sís-kynja karlmaður, heldur er hann hvorki meira né minna en æðsti ráðamaður þeirra stjórnvalda sem hann segist svo auðmjúkur treysta. Talandi um að skorta skilning. Höfundur er þessi Pírataþingmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir Píratar Lögreglan Skotvopn Alþingi Öryggis- og varnarmál Mest lesið Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Sjá meira
Í svari við fyrirspurn minni á þingi í vikunni var Jón Gunnarsson, dómsmálaráðherra, ómyrkur í máli um það að pöntuð hefðu verið ógrynnin öll af allskyns vopnum og vígbúnaði fyrir lögregluna í tilefni komu mikilvægra Evrópuleiðtoga til landsins í vikunni á undan. Ekki stæði til að fækka neitt í vopnabúrinu, þó fundurinn—og sú ægilega ógn sem honum fylgdi—væri yfirstaðin. Fannst honum ekki mikið koma til þessarar fyrirspurnar frá „einhverjum Pírataþingmanni“ þeir hefðu oft svo lítinn skilning á öryggissjónarmiðum. Lýðræði 101 Lýðræði er það stjórnarfyrirkomulag sem almennt er talið best til þess fallið að viðhalda friði, innan ríkja og þeirra í millum. „Í lýðræði felst að allt ríkisvald eigi uppsprettu hjá þjóðinni og að meðferð þess sæti eftirliti af hennar hálfu.“ - island.is Lýðræðið er ekki sjálfsagt. Það kom ekki til af sjálfu sér og því verður ekki viðhaldið af sjálfu sér. Dæmi eru um að lýðræðisríki breytist í alræðisríki á að því er virðist einni nóttu. Nærtækasta dæmið í hugum lesenda er eflaust umbreyting Þýskalands á árunum fyrir heimsstyrjöldina síðari. Kanslarinn þá var lýðræðislega kjörinn. Síðustu ár hefur lýðræðið einnig átt undir högg að sækja víðsvegar í Evrópu og á vesturlöndum, til dæmis í Tyrklandi, Ungverjalandi og jafnvel Bandaríkjunum. Lýðræðið er þess vegna ekki sjálfsagt. Og til þess að tryggja lýðræðið þurfum við að standa vörð um allar grundvallarreglur þess og stoðir. Það er ekki nóg að velja rétta fólkið til verka. Það skiptir máli að leikreglurnar séu skýrar, að þær séu virtar og að þeim sé viðhaldið. Það er líka viðbúið að þau sem fara með völd vilji gjarnan meiri völd. Það er eðlilegt að lögreglan kalli eftir frekari valdheimildum og jafnvel vopnum til þess að sýna vald sitt og beita því. Það er þess vegna ekki nægjanleg ástæða, ein og sér, til þess að veita henni það. Vald lögreglunnar verður að koma frá þjóðinni sjálfri, sem réði hana til starfa í sína þágu, og valdmörkin verða að vera skýr. Öryggissjónarmiðin Fjölgun lögreglumanna, aukin þjálfun þeirra og bætt starfsskilyrði almennt eru nokkuð sem þingmenn Pírata hafa margsinnis kallað eftir. Það er veruleg þörf á að styðja betur við lögregluna og hefur verið lengi. Á sama tíma hefur verið áhyggjuefni að fylgjast með því hvernig sumir ráðamenn—dómsmálaráðherra þar fremstur í flokki—hafa sýnt því mun meiri áhuga að auka vopnaburð og valdheimildir lögreglunnar og gripið til þess hverjar þær réttlætingar og afsakanir sem þeim detta í hug, sem reynst hafa mistrúverðugar og stundum tóm della. Það væri sjálfsagt einfaldast fyrir valdhafa að leyfa lögreglunni bara að gera það sem henni sýnist og hafa til þess öll þau vopn og valdbeitingartæki sem hún óskar eftir. Vandinn er sá að slíkt fyrirkomulag er ósamrýmanlegt lýðræðisfyrirkomulaginu. Öryggið og lýðræðið Það eru góðar ástæður fyrir því að lögregluvaldi eru sett skýr mörk í lýðræðisríkjum. Þær takmarkanir eru ekki settar til höfuðs öryggissjónarmiðum, heldur þvert á móti, til öryggis. Til verndar borgurunum gegn ægivaldi ríkisins. Til að draga úr hættunni á misbeitingu valds. Vopnvæðing lögreglunnar og auknar valdheimildir hennar eru þannig ákvarðanir sem eiga heima á lýðræðislegum vettvangi og ber að taka með opin augun. Vopnvæðing og valdheimildir lögreglunnar eru ekki einkamál hennar. Það er með öllu óviðeigandi að stakur viðburður sem krefst öryggisgæslu á hernaðarlegum skala, sé notaður sem afsökun fyrir því að taka U-beygju í málefnum lögreglu til langframa, án þess að eiga svo mikið sem samtal við ríkisstjórn og hvað þá Alþingi. Þar sem ráðherra hafði svörin ekki á reiðu hef ég óskað eftir upplýsingum um nákvæmlega hvað var keypt, hvers vegna, og að fengnu mati hvers. Þetta eru eðlilegar spurningar, þó ráðherra hafi brugðist ókvæða við og reynt að gera lítið úr efninu. Í lok viðtals í fjölmiðlum sagðist ráðherra „treysta lögreglunni fullkomlega“ til þess að fara varlega með allar hríðskotabyssurnar sem hann lét hana fá, og vita almennt hvað hún sé að gera. Öryggi og traust Það er ekki nema von að ráðherra treysti lögreglunni og hafi engar áhyggjur af misbeitingu valds af hennar hálfu. Nú, hvers vegna? Jú, því ráðherra tilheyrir þeim hópi sem ólíklegt er, ef ekki nánast útilokað, að valdi sé misbeitt gegn. Spurningar mínar og áhyggjur snúast því ekki um að hafa ekki skilning á öryggissjónarmiðum. Þær snúast um öryggissjónarmið. Sjónarmið um öryggi borgaranna gegn ofríki stjórnvalda, ekki bara öryggi miðaldra, hvítra valdamanna gegn óskilgreindri utanaðkomandi ógn við vald þeirra. Þetta á ráðherra ef til vill erfitt með að skilja, þar sem hann er valdhafinn í þessari mynd. Hann er ekki bara hvítur, sís-kynja karlmaður, heldur er hann hvorki meira né minna en æðsti ráðamaður þeirra stjórnvalda sem hann segist svo auðmjúkur treysta. Talandi um að skorta skilning. Höfundur er þessi Pírataþingmaður.
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun