Gildi TF-SIF seint metið til fulls Hópur veðurfræðinga og náttúruvísindamanna skrifar 9. febrúar 2023 07:01 Ísland er harðbýlt og þjóðin hefur þurft að takast á við margþættar áskoranir tengdar náttúruvá. Slíkt umhverfi kallar á sterka innviði til þess að tryggja almannaöryggi og að efnahagsstarfsemi verði ekki fyrir skakkaföllum. Náttúruhamfarir, svo sem eldgos, ofanflóð og óveður, geta valdið miklu tjóni með litlum fyrirvara og reynt verulega á þanþol innviða. Stjórnvöld hafa almennt sýnt skilning á mikilvægi þess að styrkja grunninnviði í landinu, til dæmis í kjölfar óveðurs í árslok 2019. Mælingar og rannsóknir eru nauðsynlegar til þess að bregðast við náttúruvá og samstarf viðbragðsaðila og vísindamanna er grundvallaratriði svo tryggja megi fumlaus viðbrögð þegar mikið liggur við. Það kom okkur því í opna skjöldu að ákveðið hafi verið að selja flugvélina TF-SIF, sem gegnir lykilhlutverki í öryggisviðbúnaði þjóðarinnar. Þessi ákvörðun hefur sem betur fer verið dregin til baka, en í umræðunni hafa því miður komið fram ýmsar fullyrðingar sem ekki eru nægilega ígrundaðar. Við undirrituð, erum starfandi náttúruvísindamenn á Íslandi, með mikla reynslu af viðbúnaði við náttúruvá, og teljum mikilvægt að eftirfarandi upplýsingar séu hafðar í huga: TF-SIF er sérhönnuð til eftirlits og býr yfir tæknibúnaði sem ekki er í öðrum flugvélum hérlendis. Í henni eru tvær gerðir ratsjáa (hliðar- og punktratsjá) sem nýtast til nákvæmrar myndatöku að nóttu sem degi. Þær nema endurvarp óháð skýjahulu, úrkomu og gjósku. Þetta er eini búnaðurinn hér á landi sem hentar til þess að greina og kortleggja yfirborð lands og sjávar við öll skilyrði og frá öllum sjónarhornum. Ratsjárnar eru nýttar til eftirlits með olíumengun á sjó (sbr. skuldbindingar vegna EMSA CleanSeaNet og annars fjölþjóðasamstarfs), hafísskilyrðum við landið, breytingum á yfirborði jökla, kortlagningu á eldstöðvum og hrauni, við mat á upptökum og umfangi flóða og skriðufalla og líklegri framvindu mála. Þá er unnt að greina skipaumferð með ratsjánum og jafnframt finna fyrirbæri í sjó sem gætu reynst sjófarendum skaðleg s.s. gáma eða sjókvíar sem losnað hafa. Í flugvélinni er einnig hitamyndavél, sem nemur innrauða útgeislun og hefur komið að gagni við leit og björgun, kortlagningu á hraunum og jarðhita. TF-SIF ræður við verri veður en flestar flugvélar, stuttar flugbrautir og mikinn hliðarvind. Innra skipulagi flugvélarinnar má breyta að vissu marki, eins og til dæmis ef þörf er á flóknum búnaði í sjúkraflugi eða við flutning björgunarsveita á vettvang. Við þetta má bæta að vélin hefur gott flugþol og hefur verið send með öðrum flugförum eða viðbragðsaðilum til þess að tryggja fjarskipti á vettvangi slysa eða óhappa. Búnaður vélarinnar er almennt mjög langdrægur og vinnuaðstaða og tækjabúnaður vélarinnar gerir mögulegt að sinna margvíslegum verkefnum samtímis. Aðrar flugvélar, sem nýtast vel við tiltekin verkefni, svo sem flugvél ISAVIA TF-FMS, koma ekki í staðinn fyrir TF-SIF. Vegna fjárhagsörðugleika hefur TF-SIF verið leigð, með sérþjálfaðri áhöfn, til eftirlits í Frontex verkefninu á Miðjarðarhafi á síðustu árum og hefur því oft ekki verið aðgengileg fyrir verkefni hér á landi. Það hefur verið bagalegt en samkomulag ríkt á milli Almannavarna og Landhelgisgæslunnar um að kalla megi TF-SIF til landsins gerist þess þörf. Vísindaráð Almannavarna ræðir reglulega um virkni íslenskra eldstöðva og hvort ástæða sé til að kalla vélina heim. Það var gert stuttu eftir að umbrotin hófust í Bárðarbungu árið 2014 og var vélin því notuð við eftirlit bæði í aðdraganda gossins í Holuhrauni, þegar verulegar líkur voru taldar á stóru gosi undir jökli, en einnig á meðan á gosinu stóð. Áður hafði TF-SIF spilað lykilhlutverk í eftirliti Eyjafjallajökulsgossins. Vegna ratsjármynda sem teknar voru úr TF-SIF í öruggri fjarlægð í gegnum gjósku og ský sem umluktu Eyjafjallajökull fyrstu þrjá daga gossins, fékkst heildstæð mynd af því sem var að gerast í upphafi þess. Þó jarðhræringar síðustu tveggja ára hafi ekki leitt til þess að kalla hafi þurft eftir vélinni var sá möguleiki alltaf fyrir hendi, ekki síst ef umbrot hefðu orðið nærri þéttbýli. Æskilegast er að Landhelgisgæslunni verði tryggt svigrúm til þess að hafa TF-SIF hér á landi; verkefnin fyrir hana eru ærin. Mikilvægi vélarinnar fyrir vöktun og viðbrögð við náttúruvá verður seint ofmetið. Leitar-, björgunar- og eftirlitssvæðið sem Ísland ber ábyrgð á er stórt og óvíst hvort unnt verður að sinna aðkallandi verkefnum ef flugvélarinnar nýtur ekki við. Að okkar mati er grundvallarþörf á sérhæfðri vél eins og TF-SIF til þess að afla nauðsynlegra gagna svo taka megi ákvarðanir sem varða almannaöryggi. Það var gæfuspor þegar vélin var keypt til landsins eftir vandaða þarfagreiningu og það er mikilvægt að til framtíðar sé tryggt að búnaður og aðferðir við eftirlit og vöktun nýti ávallt bestu tækni. Ný tækni og nýjar áskoranir, t.d. vegna þróunar heimsmála, minna á að slíka þarfagreiningu verður að endurskoða reglulega. Í kjölfar þess að ráðherra afturkallaði fyrri ákvörðun um að selja vélina er nú tækifæri til þess að meta hvernig búa má svo um hnútana að Landhelgisgæslan geti sem best mætt þörfum og skuldbindingum þjóðarinnar. Í stuttu máli er TF-SIF eitt helsta fjarkönnunartæki þjóðarinnar. Engin önnur gögn koma í staðinn fyrir ratsjárgögn úr TF-SIF og túlkun starfsmanna Landhelgisgæslunnar á þeim. Landhelgisgæslan hefur verið í fararbroddi við samþættingu gagna úr gervitunglum, úr TF-SIF, frá drónum og af vettvangi. Starfsfólk Landhelgisgæslunnar hefur miðlað upplýsingum til almennings, vísindamanna og viðbragðsaðila og auk þess komið að þróun aðferðafræði og rannsóknum á náttúrufari. Þetta á bæði við um reglubundið langtímaeftirlit og vöktun á yfirstandandi náttúruhamförum. Sérþekking starfsmanna á TF-SIF og í stjórnstöð Landhelgisgæslunnar og þau kerfi sem vélin býr yfir gera það að verkum að gildi hennar fyrir þjóðina verður seint metið til fulls. Ingibjörg Jónsdóttir Eyjólfur Magnússon Þorvaldur Þórðarsson Ármann Höskuldsson Magnús Tumi Guðmundsson Elín Björk Jónasdóttir Guðrún Nína Petersen Kristín Jónsdóttir Sara Barsotti Tómas Jóhannesson Hildur Maria Friðriksdóttir Gerður Stefánsdóttir Esther Hlíðar Jensen Bergur Einarsson Benedikt Gunnar Ófeigsson Halldór Björnsson Björn Oddsson Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Veður Landhelgisgæslan Eldgos og jarðhræringar Tengdar fréttir Minnisblaðið um flugvélina hafi komið of seint frá Gæslunni Þingmaður Sjálfstæðisflokksins segir Landhelgisgæsluna hafa skilað minnisblaði um mikilvægi þess að fá aukið fjármagn of seint. Minnisblaðið hafi borist þegar þingmenn voru komnir í jólafrí. 6. febrúar 2023 15:00 „Við erum ákaflega þakklát og ánægð“ Forsvarsmenn Landhelgisgæslunnar fagna því mjög að ríkisstjórnin hafi ákveðið að endurskoða ákvörðun um sölu á TF-SIF, flugvél Landhelgisgæslunnar sem styr hefur staðið um í vikunni. Viðbrögð við sölunni hafi ekki komið á óvart enda sé flugvélin gríðarlega mikilvægt öryggistæki. 4. febrúar 2023 13:11 Enginn verði glaðari en Jón sjálfur haldi Gæslan vélinni Jón Gunnarsson dómsmálaráðherra segir að enginn verði glaðari en hann sjálfur finnist fjármagn í kerfinu til að halda rekstri á flugvél Landhelgisgæslunnar áfram. Jón kynnti fyrr í vikunni fyrirhugaða sölu á flugvélinni vegna fjárskorts. 3. febrúar 2023 17:01 Mest lesið Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði Ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Sjá meira
Ísland er harðbýlt og þjóðin hefur þurft að takast á við margþættar áskoranir tengdar náttúruvá. Slíkt umhverfi kallar á sterka innviði til þess að tryggja almannaöryggi og að efnahagsstarfsemi verði ekki fyrir skakkaföllum. Náttúruhamfarir, svo sem eldgos, ofanflóð og óveður, geta valdið miklu tjóni með litlum fyrirvara og reynt verulega á þanþol innviða. Stjórnvöld hafa almennt sýnt skilning á mikilvægi þess að styrkja grunninnviði í landinu, til dæmis í kjölfar óveðurs í árslok 2019. Mælingar og rannsóknir eru nauðsynlegar til þess að bregðast við náttúruvá og samstarf viðbragðsaðila og vísindamanna er grundvallaratriði svo tryggja megi fumlaus viðbrögð þegar mikið liggur við. Það kom okkur því í opna skjöldu að ákveðið hafi verið að selja flugvélina TF-SIF, sem gegnir lykilhlutverki í öryggisviðbúnaði þjóðarinnar. Þessi ákvörðun hefur sem betur fer verið dregin til baka, en í umræðunni hafa því miður komið fram ýmsar fullyrðingar sem ekki eru nægilega ígrundaðar. Við undirrituð, erum starfandi náttúruvísindamenn á Íslandi, með mikla reynslu af viðbúnaði við náttúruvá, og teljum mikilvægt að eftirfarandi upplýsingar séu hafðar í huga: TF-SIF er sérhönnuð til eftirlits og býr yfir tæknibúnaði sem ekki er í öðrum flugvélum hérlendis. Í henni eru tvær gerðir ratsjáa (hliðar- og punktratsjá) sem nýtast til nákvæmrar myndatöku að nóttu sem degi. Þær nema endurvarp óháð skýjahulu, úrkomu og gjósku. Þetta er eini búnaðurinn hér á landi sem hentar til þess að greina og kortleggja yfirborð lands og sjávar við öll skilyrði og frá öllum sjónarhornum. Ratsjárnar eru nýttar til eftirlits með olíumengun á sjó (sbr. skuldbindingar vegna EMSA CleanSeaNet og annars fjölþjóðasamstarfs), hafísskilyrðum við landið, breytingum á yfirborði jökla, kortlagningu á eldstöðvum og hrauni, við mat á upptökum og umfangi flóða og skriðufalla og líklegri framvindu mála. Þá er unnt að greina skipaumferð með ratsjánum og jafnframt finna fyrirbæri í sjó sem gætu reynst sjófarendum skaðleg s.s. gáma eða sjókvíar sem losnað hafa. Í flugvélinni er einnig hitamyndavél, sem nemur innrauða útgeislun og hefur komið að gagni við leit og björgun, kortlagningu á hraunum og jarðhita. TF-SIF ræður við verri veður en flestar flugvélar, stuttar flugbrautir og mikinn hliðarvind. Innra skipulagi flugvélarinnar má breyta að vissu marki, eins og til dæmis ef þörf er á flóknum búnaði í sjúkraflugi eða við flutning björgunarsveita á vettvang. Við þetta má bæta að vélin hefur gott flugþol og hefur verið send með öðrum flugförum eða viðbragðsaðilum til þess að tryggja fjarskipti á vettvangi slysa eða óhappa. Búnaður vélarinnar er almennt mjög langdrægur og vinnuaðstaða og tækjabúnaður vélarinnar gerir mögulegt að sinna margvíslegum verkefnum samtímis. Aðrar flugvélar, sem nýtast vel við tiltekin verkefni, svo sem flugvél ISAVIA TF-FMS, koma ekki í staðinn fyrir TF-SIF. Vegna fjárhagsörðugleika hefur TF-SIF verið leigð, með sérþjálfaðri áhöfn, til eftirlits í Frontex verkefninu á Miðjarðarhafi á síðustu árum og hefur því oft ekki verið aðgengileg fyrir verkefni hér á landi. Það hefur verið bagalegt en samkomulag ríkt á milli Almannavarna og Landhelgisgæslunnar um að kalla megi TF-SIF til landsins gerist þess þörf. Vísindaráð Almannavarna ræðir reglulega um virkni íslenskra eldstöðva og hvort ástæða sé til að kalla vélina heim. Það var gert stuttu eftir að umbrotin hófust í Bárðarbungu árið 2014 og var vélin því notuð við eftirlit bæði í aðdraganda gossins í Holuhrauni, þegar verulegar líkur voru taldar á stóru gosi undir jökli, en einnig á meðan á gosinu stóð. Áður hafði TF-SIF spilað lykilhlutverk í eftirliti Eyjafjallajökulsgossins. Vegna ratsjármynda sem teknar voru úr TF-SIF í öruggri fjarlægð í gegnum gjósku og ský sem umluktu Eyjafjallajökull fyrstu þrjá daga gossins, fékkst heildstæð mynd af því sem var að gerast í upphafi þess. Þó jarðhræringar síðustu tveggja ára hafi ekki leitt til þess að kalla hafi þurft eftir vélinni var sá möguleiki alltaf fyrir hendi, ekki síst ef umbrot hefðu orðið nærri þéttbýli. Æskilegast er að Landhelgisgæslunni verði tryggt svigrúm til þess að hafa TF-SIF hér á landi; verkefnin fyrir hana eru ærin. Mikilvægi vélarinnar fyrir vöktun og viðbrögð við náttúruvá verður seint ofmetið. Leitar-, björgunar- og eftirlitssvæðið sem Ísland ber ábyrgð á er stórt og óvíst hvort unnt verður að sinna aðkallandi verkefnum ef flugvélarinnar nýtur ekki við. Að okkar mati er grundvallarþörf á sérhæfðri vél eins og TF-SIF til þess að afla nauðsynlegra gagna svo taka megi ákvarðanir sem varða almannaöryggi. Það var gæfuspor þegar vélin var keypt til landsins eftir vandaða þarfagreiningu og það er mikilvægt að til framtíðar sé tryggt að búnaður og aðferðir við eftirlit og vöktun nýti ávallt bestu tækni. Ný tækni og nýjar áskoranir, t.d. vegna þróunar heimsmála, minna á að slíka þarfagreiningu verður að endurskoða reglulega. Í kjölfar þess að ráðherra afturkallaði fyrri ákvörðun um að selja vélina er nú tækifæri til þess að meta hvernig búa má svo um hnútana að Landhelgisgæslan geti sem best mætt þörfum og skuldbindingum þjóðarinnar. Í stuttu máli er TF-SIF eitt helsta fjarkönnunartæki þjóðarinnar. Engin önnur gögn koma í staðinn fyrir ratsjárgögn úr TF-SIF og túlkun starfsmanna Landhelgisgæslunnar á þeim. Landhelgisgæslan hefur verið í fararbroddi við samþættingu gagna úr gervitunglum, úr TF-SIF, frá drónum og af vettvangi. Starfsfólk Landhelgisgæslunnar hefur miðlað upplýsingum til almennings, vísindamanna og viðbragðsaðila og auk þess komið að þróun aðferðafræði og rannsóknum á náttúrufari. Þetta á bæði við um reglubundið langtímaeftirlit og vöktun á yfirstandandi náttúruhamförum. Sérþekking starfsmanna á TF-SIF og í stjórnstöð Landhelgisgæslunnar og þau kerfi sem vélin býr yfir gera það að verkum að gildi hennar fyrir þjóðina verður seint metið til fulls. Ingibjörg Jónsdóttir Eyjólfur Magnússon Þorvaldur Þórðarsson Ármann Höskuldsson Magnús Tumi Guðmundsson Elín Björk Jónasdóttir Guðrún Nína Petersen Kristín Jónsdóttir Sara Barsotti Tómas Jóhannesson Hildur Maria Friðriksdóttir Gerður Stefánsdóttir Esther Hlíðar Jensen Bergur Einarsson Benedikt Gunnar Ófeigsson Halldór Björnsson Björn Oddsson
Minnisblaðið um flugvélina hafi komið of seint frá Gæslunni Þingmaður Sjálfstæðisflokksins segir Landhelgisgæsluna hafa skilað minnisblaði um mikilvægi þess að fá aukið fjármagn of seint. Minnisblaðið hafi borist þegar þingmenn voru komnir í jólafrí. 6. febrúar 2023 15:00
„Við erum ákaflega þakklát og ánægð“ Forsvarsmenn Landhelgisgæslunnar fagna því mjög að ríkisstjórnin hafi ákveðið að endurskoða ákvörðun um sölu á TF-SIF, flugvél Landhelgisgæslunnar sem styr hefur staðið um í vikunni. Viðbrögð við sölunni hafi ekki komið á óvart enda sé flugvélin gríðarlega mikilvægt öryggistæki. 4. febrúar 2023 13:11
Enginn verði glaðari en Jón sjálfur haldi Gæslan vélinni Jón Gunnarsson dómsmálaráðherra segir að enginn verði glaðari en hann sjálfur finnist fjármagn í kerfinu til að halda rekstri á flugvél Landhelgisgæslunnar áfram. Jón kynnti fyrr í vikunni fyrirhugaða sölu á flugvélinni vegna fjárskorts. 3. febrúar 2023 17:01
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar