Lýðræðið er á förum Einar G. Harðarson skrifar 14. desember 2022 07:01 Simpansar, nánasti ættingi okkar tegundar, notar svipaðar pólitískar aðferðir til að ná kosningu og við gerum í dag. Þeir mynda sambönd, skipta verðmætum og ná hylli hópsins. Þeir knúsa félagana og kyssa börnin. Það sem þeir geta ekki gert er að sameinast í mesta lagi 50 apa hópum, því traustið á milli þeirra byggist á nánum samböndum, og það er ekki hægt fyrir hóp Simpansa að halda utan um traust félagsbönd nema upp að þessu marki. Þetta virkar eins hjá okkur mannfólkinu, nema við getum að vísu þekkt og haldið utan um félagslegar upplýsingar um allt að 150 manns. Engu að síður sameinumst við í milljónum, stofnum félög, flokka, þjóðir og heimsveldi. Það gerir maðurinn með sameiginlegum skilning á reglum, trú eða stefnu hópsins. Með félagsforminu var félögum og fyrirtækjum gert kleyft að starfa óháð persónum. Mörg félög hafa lifað í hundruð ára. Traust og samvinna byggist á vel mótuðum hugmyndum, stefnum og gildum. Þannig sameinast fólk í gríðarstóra hópa og treystir hvort öðru án þess að þurfa að þekkjast persónulega. Allir stjórnmálaflokkar hafa það sameiginlegt að vilja verða gamlir. Það hafa flokkar gert með því að skapa sér gildi. Kenni sig einhver flokkur við lýðræði þá er stefna hans skilgreind að því leyti. Lýðræðið er alltaf í hættu. Gerum okkur grein fyrir því að nútímalýðræði hefur aðeins verið við lýði í um 150 ár. Í dag höfum við kosningakerfi sem hefur verið nær óbreytt frá stofnun þessa lýðveldis eða í um 70 ár. Það fá allir að kjósa sem eru yfir 18 ára aldri, ríkir, fátækir, veikir eða heilbrigðir. Samt sem áður nær enginn kosningu til þings eða sveitastjórna nema að hafa umtalsvert peningamagn á bak við sig. Það er vegna þess að öll önnur kerfi innanlands sem og í nálægum löndum byggjast á kapítalístísku kerfi. Kosningakerfið virkar því eins og gamall traktor á þýskri hraðbraut. Ofan á þetta hefur á undanförnum árum færst verulega í aukana að nota tækni í sálfræðihernað til að rannsaka stjórnmálaskoðanir fólks. Með slíkum reikniritum er haft áhrif á skoðanir fólks með falsfréttum og röngum upplýsingum. Aðferðir sem þessar eru lýðræðinu hættulegar. Þær kosta einnig mikla peninga. Fréttamenn eru oft ráðnir í störf og laun þeirra eru tengd klikkum á greinar þeirra. Bloggarar fá greitt fyrir klikk. Falsfréttir og slúður er fyrir þeim sjálfbjargarviðleitni. Með snjóboltaaðferðum á samfélagsmiðlum er fólki að auki beitt einelti og skoðanakúgun. Við viljum hafa fjölmiðla til að upplýsa okkur um margskonar mál. Fjölmiðlar eru svokallað fjórða valdið. Því verður að fylgja ábyrgð á hvernig farið er með mál sem snerta einstaklinga, fjölskyldur og marga aðra sem vafðir eru inn í fréttavefi sem eru þeim algerlega óviðkomandi. Líf þeirra er fótum troðið og oft lagt í rúst. Fara fjölmiðlar fram af þeirri ábyrgð og varfærni sem við viljum? Nei. Hér ökum við á miklum hraða á hraðbrautinni með gamla traktorinn fyrir framan. Óumflýjanlegur árekstur er í vændum. Að spurningu sem oft er kennd við Sókrates: Eru kjósendur yfir höfuð hæfir til að kjósa? Við höfum haldið þjóðaratkvæðagreiðslur og merkilega vel hefur almenningi ratast rétta leið. En hvernig hefur þróun reiknirita áhrif á almenning í framtíðinni? Eitthvað þarf að gera til að undirstrika mikilvægi kosningarétts og ábyrgðarinnar sem honum fylgir. Að minnsta kosti er fráleitt að við leggjum ekki jafn mikla áherslu á kosningafræði í grunnskólum eins og við gerum íslensku og reikning. Það bendir til þess að við gerum okkur grein fyrir mikilvægi þess fyrir samfélagið að komandi kynslóðir kunni að lesa, skrifa og reikna, en að við viljum ekki að þær þekki til kosningakerfisins og stjórnmála. Það er allt bogið við það. Lýðræði eins og við viljum þekkja það er farið. Einhverskonar lýðræði er ennþá en það er ekki lýðræði í sinni eiginlegu merkingu og færist fjær. Áttum okkur á því að einræði er algengasta stjórnafyrirkomulag samfélaga frá upphafi. Við lítum oft á lýðræðið sem sjálfsagðan hlut, en erum við vakandi. Setjum þetta mál ofarlega í okkar huga og berjumst fyrir raunverulegu lýðræði til langs tíma. Leggjum fram áætlanir um hvernig lýðræðið á að vera, setjum upp varnaráætlanir og sjáum til þessa að rauð ljós blikki löngu áður en hættan verður nálæg og mikil. Búum til afgerandi forystu um stefnu sem allir skilja og langflestir vilja. Komum i veg fyrir kosningu á fólki sem stendur ekki við loforð sín og hugsanlega ætlaði aldrei að gera slíkt. Komum á námi í kosningafræðum í það minnsta og jafnvel rafrænum kosningum um leið og hægt er. Allir sem kjósa ættu að hafa læsi á Íslensku, þjóðaratkvæðagreiðslur ættu að geta gerst með lítilli fyrirhöfn og útrýma þarf skoðanakúgun. Afgerandi og augljóst lýðræði. Með slíku stefnumáli byggjum við brú til fólksins. Brú frá okkur til ungra og ófæddra einstaklinga án tillits til hver stjórnar. Höfundur er löggiltur fasteignasali. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar G. Harðarson Mest lesið Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Skoðun Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Sjá meira
Simpansar, nánasti ættingi okkar tegundar, notar svipaðar pólitískar aðferðir til að ná kosningu og við gerum í dag. Þeir mynda sambönd, skipta verðmætum og ná hylli hópsins. Þeir knúsa félagana og kyssa börnin. Það sem þeir geta ekki gert er að sameinast í mesta lagi 50 apa hópum, því traustið á milli þeirra byggist á nánum samböndum, og það er ekki hægt fyrir hóp Simpansa að halda utan um traust félagsbönd nema upp að þessu marki. Þetta virkar eins hjá okkur mannfólkinu, nema við getum að vísu þekkt og haldið utan um félagslegar upplýsingar um allt að 150 manns. Engu að síður sameinumst við í milljónum, stofnum félög, flokka, þjóðir og heimsveldi. Það gerir maðurinn með sameiginlegum skilning á reglum, trú eða stefnu hópsins. Með félagsforminu var félögum og fyrirtækjum gert kleyft að starfa óháð persónum. Mörg félög hafa lifað í hundruð ára. Traust og samvinna byggist á vel mótuðum hugmyndum, stefnum og gildum. Þannig sameinast fólk í gríðarstóra hópa og treystir hvort öðru án þess að þurfa að þekkjast persónulega. Allir stjórnmálaflokkar hafa það sameiginlegt að vilja verða gamlir. Það hafa flokkar gert með því að skapa sér gildi. Kenni sig einhver flokkur við lýðræði þá er stefna hans skilgreind að því leyti. Lýðræðið er alltaf í hættu. Gerum okkur grein fyrir því að nútímalýðræði hefur aðeins verið við lýði í um 150 ár. Í dag höfum við kosningakerfi sem hefur verið nær óbreytt frá stofnun þessa lýðveldis eða í um 70 ár. Það fá allir að kjósa sem eru yfir 18 ára aldri, ríkir, fátækir, veikir eða heilbrigðir. Samt sem áður nær enginn kosningu til þings eða sveitastjórna nema að hafa umtalsvert peningamagn á bak við sig. Það er vegna þess að öll önnur kerfi innanlands sem og í nálægum löndum byggjast á kapítalístísku kerfi. Kosningakerfið virkar því eins og gamall traktor á þýskri hraðbraut. Ofan á þetta hefur á undanförnum árum færst verulega í aukana að nota tækni í sálfræðihernað til að rannsaka stjórnmálaskoðanir fólks. Með slíkum reikniritum er haft áhrif á skoðanir fólks með falsfréttum og röngum upplýsingum. Aðferðir sem þessar eru lýðræðinu hættulegar. Þær kosta einnig mikla peninga. Fréttamenn eru oft ráðnir í störf og laun þeirra eru tengd klikkum á greinar þeirra. Bloggarar fá greitt fyrir klikk. Falsfréttir og slúður er fyrir þeim sjálfbjargarviðleitni. Með snjóboltaaðferðum á samfélagsmiðlum er fólki að auki beitt einelti og skoðanakúgun. Við viljum hafa fjölmiðla til að upplýsa okkur um margskonar mál. Fjölmiðlar eru svokallað fjórða valdið. Því verður að fylgja ábyrgð á hvernig farið er með mál sem snerta einstaklinga, fjölskyldur og marga aðra sem vafðir eru inn í fréttavefi sem eru þeim algerlega óviðkomandi. Líf þeirra er fótum troðið og oft lagt í rúst. Fara fjölmiðlar fram af þeirri ábyrgð og varfærni sem við viljum? Nei. Hér ökum við á miklum hraða á hraðbrautinni með gamla traktorinn fyrir framan. Óumflýjanlegur árekstur er í vændum. Að spurningu sem oft er kennd við Sókrates: Eru kjósendur yfir höfuð hæfir til að kjósa? Við höfum haldið þjóðaratkvæðagreiðslur og merkilega vel hefur almenningi ratast rétta leið. En hvernig hefur þróun reiknirita áhrif á almenning í framtíðinni? Eitthvað þarf að gera til að undirstrika mikilvægi kosningarétts og ábyrgðarinnar sem honum fylgir. Að minnsta kosti er fráleitt að við leggjum ekki jafn mikla áherslu á kosningafræði í grunnskólum eins og við gerum íslensku og reikning. Það bendir til þess að við gerum okkur grein fyrir mikilvægi þess fyrir samfélagið að komandi kynslóðir kunni að lesa, skrifa og reikna, en að við viljum ekki að þær þekki til kosningakerfisins og stjórnmála. Það er allt bogið við það. Lýðræði eins og við viljum þekkja það er farið. Einhverskonar lýðræði er ennþá en það er ekki lýðræði í sinni eiginlegu merkingu og færist fjær. Áttum okkur á því að einræði er algengasta stjórnafyrirkomulag samfélaga frá upphafi. Við lítum oft á lýðræðið sem sjálfsagðan hlut, en erum við vakandi. Setjum þetta mál ofarlega í okkar huga og berjumst fyrir raunverulegu lýðræði til langs tíma. Leggjum fram áætlanir um hvernig lýðræðið á að vera, setjum upp varnaráætlanir og sjáum til þessa að rauð ljós blikki löngu áður en hættan verður nálæg og mikil. Búum til afgerandi forystu um stefnu sem allir skilja og langflestir vilja. Komum i veg fyrir kosningu á fólki sem stendur ekki við loforð sín og hugsanlega ætlaði aldrei að gera slíkt. Komum á námi í kosningafræðum í það minnsta og jafnvel rafrænum kosningum um leið og hægt er. Allir sem kjósa ættu að hafa læsi á Íslensku, þjóðaratkvæðagreiðslur ættu að geta gerst með lítilli fyrirhöfn og útrýma þarf skoðanakúgun. Afgerandi og augljóst lýðræði. Með slíku stefnumáli byggjum við brú til fólksins. Brú frá okkur til ungra og ófæddra einstaklinga án tillits til hver stjórnar. Höfundur er löggiltur fasteignasali.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun