Frábær dagur: Mario Götze, Rihanna og 26. febrúar 2017 Björn Teitsson skrifar 22. september 2022 08:01 Flest okkar hafa vonandi upplifað alveg einstaklega góðan dag. Þið vitið, þegar allt gengur upp. Þið vaknið hress, lendið eingöngu á grænum ljósum og fáið jafnvel stöðuhækkun í vinnunni eða 10 í einkunn fyrir ritgerð. Kaffið gott og uppáhaldslagið ykkar með Eurythmics er spilað í útvarpinu. Fáið jafnvel falleg skilaboð frá maka eða skotinu ykkar. Kannski lasagna í matinn. Feitt. Einhvern tímann las ég blaðagrein um þýska fótboltamanninn Mario Götze. Hann átti alveg sæmilegan dag í Ríó de Janeiro þann 13. júlí 2014 þegar landslið Þýskalands mætti Argentínu í úrslitaleik HM karla í fótbolta. Götze byrjaði að vísu á bekknum en hann kom inn á og skoraði sigurmarkið. Og ef það er ekki nóg þá mætti sjálf Rihanna, drottningin af Barbados, í sigurpartýið eftir leik til að djamma! Og í greininni sem ég las var sterklega gefið í skyn að ýmislegt hafi gerst… nemum staðar hér. Leyfum dónatalinu að dvelja fyrir norðan. En Götze átti þarna góðan dag. Einhvern tímann átti ég í samræðum við nokkra vinnufélaga og við vorum að ræða þetta. Að eiga virkilega góðan dag. Fólk nefndi hitt og þetta. Stúdentsdagurinn auðvitað eða önnur útskrift, stórir áfangar skapa oftar en ekki góða daga. En svo kom ein uppástunga frá samstarfskonu minni: 26. febrúar 2017. Já, sögðum við, hvað gerðist þá? Það var nú ekkert sérstakt, svaraði hún, nema þennan dag þá vaknaði öll Reykjavík við blankalogn og sólskin og örugglega um 50 sentimetra af nýföllnum snjó. Kyrrðin var alger, engir bílar á ferð enda allir á kafi í snjó, og fyrr en varði var fólk tekið að labba úti á götunum, sömu götum og voru jafnan fullar af bílum og hraðri, háværri umferð, nema nú heyrðist aðeins í hlátrasköllum og marrinu í snjónum, ungir og gamlir Reykvíkingar, ferðafólk, hafði endurheimt göturnar sínar frá bílunum. Við hin sem hlustuðum vissum strax hvaða dag samstarfskona mín var að tala um. Og vorum öll sama sinnis. Auðvitað, 26. febrúar 2017. Það var frábær dagur! Munið þið eftir honum? Ég veit að þið gerið það. Frá 26. febrúar 2017. Því það er nefnilega staðreynd að borgir, sem slíkar, eru ekki háværar. Bílaumferð er hins vegar afar hávær. Og það eru til hundruð ef ekki þúsundir ritrýndra greina á alls konar fræðasviðum sem geta staðfest að bílaumferð, sérstaklega þung bílaumferð, er hættuleg heilsunni, bæði líkamlegri og andlegri. Til dæmis hér. Hér. Hér. Eða hér. En þessi grein á ekki að vera um það. Hún á að vera um hamingjuna, hún á að vera um að fjölga þessum dögum okkar sem eru virkilega góðir. Því rétt eins og það er staðreynd að mikil bílaumferð er óholl, þá er staðreynd að virkir ferðamátar, að labba og að hjóla, eru einstaklega hollir. Ekki aðeins líkamlega, heldur einnig andlega. Þessi tafla er úr doktorsrannsókn bandaríska borgarfræðingsins Olivers Smith frá árinu 2013, einnig birt sem grein í fræðatímaritinu Journal of Transport and Health árið 2016, og sýnir hvernig ferðamátar við daglegar ferðir okkar til vinnu eða skóla, auka eða draga úr hamingju. Rannsóknin var framkvæmd í Portland í Oregon-ríki og er tekið tillit til mismunandi aðstæðna þátttakenda í rannsókn, svo sem aldurs, kyns, tekna og lengd ferða. Á myndinni má sjá að fólk eykur beinlínis við hamingju sína við það að labba eða hjóla í vinnu eða skóla. Að taka strætó í sérrými (Borgarlína) virðist einnig auka nokkuð við hamingju en undir gildinu 1.0 eru ferðir með strætó, léttlest og allra neðst er, jú, einkabíllinn. Það sem er sérstaklega áhugavert er að þessi rannsókn var framkvæmd í janúar og febrúar árið 2012, um hávetur. Samt virtist fólk kunna best að meta það að hjóla og labba. Og hvað þýðir þetta? Eigum við að banna einkabíla? Alls ekki. Bílar eru snilld. En ofnotkun á bílum er ekki snilld. Að láta allt samfélagið standa og falla með bílum, að bílpróf og bílaeign sé einhvers konar aðgöngumiði að eðlilegri mannlegri tilveru, það er einfaldlega of langt gengið. Bíll er lúxus, ekki mannréttindi. Hér er þá tillaga: gerum það sem fólk vill helst gera. Förum eftir vilja fólksins. Hér má sjá niðurstöður úr könnun Maskínu um ferðavenjur sem hefur verið gerð fyrir Reykjavíkurborg undanfarin fjögur ár. Þátttakendur voru þar m.a. spurðir, hvernig þeir myndu helst vilja ferðast til vinnu og skóla, væru aðstæður í lagi og innviðir til þess ákjósanlegir (vel að merkja virtist fólk ekki telja veður vera fyrirstöðu þegar kom að því að ganga eða hjóla). Eins og sjá má vilja flestir enn ferðast með einkabíl. En talan er mjög ásættanleg. Því í raun og veru eru um 74% allra ferða í Reykjavík farnar í einkabíl. Ef talan væri nær því sem fólk myndi helst vilja, væri hún aðeins 49,3% (bílstjórar + farþegar). Það er lækkun um 24% ferða sem farnar eru á einkabíl! Sem myndi þýða miklu umfangsminni og greiðari bílaumferð. Það þarf vart að taka fram að ekkert er betra fyrir bílaumferð en bílstjóri sem ákveður að fara frekar á hjóli eða í strætó. Um leið losnar um meira pláss fyrir alla aðra bíla í umferðinni. Þetta sér allt skynsamt fólk. Í dag er Bíllausi dagurinn. Það er frítt í Strætó og það er fínt. Því er fullkomið tækifæri fyrir það fólk sem getur, að prófa Strætó, prófa að hjóla, prófa að labba til vinnu eða skóla. Og ef ykkur finnst það bærilegt, haldið endilega áfram. Þegar þið getið. Ef þið getið. En ef ykkur finnst innviðir og aðstæður ófullnægjandi, látið í ykkur heyra. Krefjumst þess að fá hágæðaalmenningssamgöngur og betri innviði fyrir gangandi og hjólandi. Það er skynsamlegasta fjárfestingin. Hún er ekki aðeins ódýrust, hún er líka best fyrir heilsuna, fyrir hamingjuna. Til að endurheimta göturnar okkar. Til að eiga fleiri GÓÐA daga. Höfundur er sérfræðingur hjá Skipulagsstofnun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Teitsson Samgöngur Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson Skoðun Skoðun Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Sjá meira
Flest okkar hafa vonandi upplifað alveg einstaklega góðan dag. Þið vitið, þegar allt gengur upp. Þið vaknið hress, lendið eingöngu á grænum ljósum og fáið jafnvel stöðuhækkun í vinnunni eða 10 í einkunn fyrir ritgerð. Kaffið gott og uppáhaldslagið ykkar með Eurythmics er spilað í útvarpinu. Fáið jafnvel falleg skilaboð frá maka eða skotinu ykkar. Kannski lasagna í matinn. Feitt. Einhvern tímann las ég blaðagrein um þýska fótboltamanninn Mario Götze. Hann átti alveg sæmilegan dag í Ríó de Janeiro þann 13. júlí 2014 þegar landslið Þýskalands mætti Argentínu í úrslitaleik HM karla í fótbolta. Götze byrjaði að vísu á bekknum en hann kom inn á og skoraði sigurmarkið. Og ef það er ekki nóg þá mætti sjálf Rihanna, drottningin af Barbados, í sigurpartýið eftir leik til að djamma! Og í greininni sem ég las var sterklega gefið í skyn að ýmislegt hafi gerst… nemum staðar hér. Leyfum dónatalinu að dvelja fyrir norðan. En Götze átti þarna góðan dag. Einhvern tímann átti ég í samræðum við nokkra vinnufélaga og við vorum að ræða þetta. Að eiga virkilega góðan dag. Fólk nefndi hitt og þetta. Stúdentsdagurinn auðvitað eða önnur útskrift, stórir áfangar skapa oftar en ekki góða daga. En svo kom ein uppástunga frá samstarfskonu minni: 26. febrúar 2017. Já, sögðum við, hvað gerðist þá? Það var nú ekkert sérstakt, svaraði hún, nema þennan dag þá vaknaði öll Reykjavík við blankalogn og sólskin og örugglega um 50 sentimetra af nýföllnum snjó. Kyrrðin var alger, engir bílar á ferð enda allir á kafi í snjó, og fyrr en varði var fólk tekið að labba úti á götunum, sömu götum og voru jafnan fullar af bílum og hraðri, háværri umferð, nema nú heyrðist aðeins í hlátrasköllum og marrinu í snjónum, ungir og gamlir Reykvíkingar, ferðafólk, hafði endurheimt göturnar sínar frá bílunum. Við hin sem hlustuðum vissum strax hvaða dag samstarfskona mín var að tala um. Og vorum öll sama sinnis. Auðvitað, 26. febrúar 2017. Það var frábær dagur! Munið þið eftir honum? Ég veit að þið gerið það. Frá 26. febrúar 2017. Því það er nefnilega staðreynd að borgir, sem slíkar, eru ekki háværar. Bílaumferð er hins vegar afar hávær. Og það eru til hundruð ef ekki þúsundir ritrýndra greina á alls konar fræðasviðum sem geta staðfest að bílaumferð, sérstaklega þung bílaumferð, er hættuleg heilsunni, bæði líkamlegri og andlegri. Til dæmis hér. Hér. Hér. Eða hér. En þessi grein á ekki að vera um það. Hún á að vera um hamingjuna, hún á að vera um að fjölga þessum dögum okkar sem eru virkilega góðir. Því rétt eins og það er staðreynd að mikil bílaumferð er óholl, þá er staðreynd að virkir ferðamátar, að labba og að hjóla, eru einstaklega hollir. Ekki aðeins líkamlega, heldur einnig andlega. Þessi tafla er úr doktorsrannsókn bandaríska borgarfræðingsins Olivers Smith frá árinu 2013, einnig birt sem grein í fræðatímaritinu Journal of Transport and Health árið 2016, og sýnir hvernig ferðamátar við daglegar ferðir okkar til vinnu eða skóla, auka eða draga úr hamingju. Rannsóknin var framkvæmd í Portland í Oregon-ríki og er tekið tillit til mismunandi aðstæðna þátttakenda í rannsókn, svo sem aldurs, kyns, tekna og lengd ferða. Á myndinni má sjá að fólk eykur beinlínis við hamingju sína við það að labba eða hjóla í vinnu eða skóla. Að taka strætó í sérrými (Borgarlína) virðist einnig auka nokkuð við hamingju en undir gildinu 1.0 eru ferðir með strætó, léttlest og allra neðst er, jú, einkabíllinn. Það sem er sérstaklega áhugavert er að þessi rannsókn var framkvæmd í janúar og febrúar árið 2012, um hávetur. Samt virtist fólk kunna best að meta það að hjóla og labba. Og hvað þýðir þetta? Eigum við að banna einkabíla? Alls ekki. Bílar eru snilld. En ofnotkun á bílum er ekki snilld. Að láta allt samfélagið standa og falla með bílum, að bílpróf og bílaeign sé einhvers konar aðgöngumiði að eðlilegri mannlegri tilveru, það er einfaldlega of langt gengið. Bíll er lúxus, ekki mannréttindi. Hér er þá tillaga: gerum það sem fólk vill helst gera. Förum eftir vilja fólksins. Hér má sjá niðurstöður úr könnun Maskínu um ferðavenjur sem hefur verið gerð fyrir Reykjavíkurborg undanfarin fjögur ár. Þátttakendur voru þar m.a. spurðir, hvernig þeir myndu helst vilja ferðast til vinnu og skóla, væru aðstæður í lagi og innviðir til þess ákjósanlegir (vel að merkja virtist fólk ekki telja veður vera fyrirstöðu þegar kom að því að ganga eða hjóla). Eins og sjá má vilja flestir enn ferðast með einkabíl. En talan er mjög ásættanleg. Því í raun og veru eru um 74% allra ferða í Reykjavík farnar í einkabíl. Ef talan væri nær því sem fólk myndi helst vilja, væri hún aðeins 49,3% (bílstjórar + farþegar). Það er lækkun um 24% ferða sem farnar eru á einkabíl! Sem myndi þýða miklu umfangsminni og greiðari bílaumferð. Það þarf vart að taka fram að ekkert er betra fyrir bílaumferð en bílstjóri sem ákveður að fara frekar á hjóli eða í strætó. Um leið losnar um meira pláss fyrir alla aðra bíla í umferðinni. Þetta sér allt skynsamt fólk. Í dag er Bíllausi dagurinn. Það er frítt í Strætó og það er fínt. Því er fullkomið tækifæri fyrir það fólk sem getur, að prófa Strætó, prófa að hjóla, prófa að labba til vinnu eða skóla. Og ef ykkur finnst það bærilegt, haldið endilega áfram. Þegar þið getið. Ef þið getið. En ef ykkur finnst innviðir og aðstæður ófullnægjandi, látið í ykkur heyra. Krefjumst þess að fá hágæðaalmenningssamgöngur og betri innviði fyrir gangandi og hjólandi. Það er skynsamlegasta fjárfestingin. Hún er ekki aðeins ódýrust, hún er líka best fyrir heilsuna, fyrir hamingjuna. Til að endurheimta göturnar okkar. Til að eiga fleiri GÓÐA daga. Höfundur er sérfræðingur hjá Skipulagsstofnun.
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun