Nokkur hófsöm orð um námsmat Guðjón H. Hauksson skrifar 21. júní 2022 11:30 „Lokapróf gamaldags kúgunartæki feðraveldis embættismanna“ Svona hljómar fyrirsögn fréttar Vísis eftir smellin ummæli í síðustu skólaslitaræðu míns gamla skólameistara sem kvaddi Menntaskólann á Akureyri eftir 42 ár sem kennari og skólameistari við skólann. Athöfnin var hátíðleg og ræða skólameistara góð. Einu sinni var undirritaður á stórri ráðstefnu og hélt þar málstofu um námsmatsaðferðir í ferðamálafræði sem ég kenndi ásamt öðrum í MA. Þar mættu alls þrír. Jóni Má Héðinssyni tókst með sínu hressilega orðalagi aldeilis að koma þessu mikilvæga málefni á dagskrá. Fyrir það vil ég þakka. Jón Már verður að svara sjálfur fyrir sín hlöðnu orð en auðvitað eru þau að hluta til alveg rétt. Ég get þó ekki verið fullkomlega sammála því að lokapróf hafi aldrei haft nokkuð með menntun og nám að gera. Það er fulldjúpt í árina tekið, tel ég vera, þrátt fyrir að ákveðinn elítismi lifi enn í framhaldsskólunum. Berglind Rós Magnúsdóttir og fleiri hafa m.a. fjallað um félagslega aðgreiningu og framhaldsskóla í rannsóknum sínum. Nóg um það í bili. Jón Már lagði í ræðu sinni höfuðáherslu á að hugmyndafræði lokaprófa væri ekki lengur ráðandi í MA. Þá held ég að hann sé að tala um að það megi aldrei leggja einn algildan mælikvarða á hóp nemenda og þannig vinsa frá það fólk sem ekki uppfyllir t.d. viðmið um fullkomna stafsetningu, hárrétt málfar, einu og réttu aðferðina við útreikninginn og fullkomið vald á APA heimildaskráningu og hvað þá viðmið um viðeigandi athygli, hegðun, aga og einbeitingu. Við þekkjum gömlu myndina af ólíkum dýrum sem fá það verkefni að klifra upp í tré og eru öll metin á sama hátt. Í þessu samhengi verður að koma skýrt fram að staðan í íslenskum framhaldsskólum í dag er allt önnur en hún var fyrir um 50 árum síðan þegar aðeins lágt hlutfall í hverjum árgangi hélt áfram menntun eftir skyldunámið. Nú er það svo að nánast hvert mannsbarn heldur áfram námi eftir grunnskóla, enda námsframboðið gríðarlegt í fjölbreyttum framhaldsskólum og á sama tíma hefur brotthvarf nemenda úr framhaldsskólum heldur minnkað. Á þessum tíma hefur áhersla á stór lokapróf snarminnkað og sömuleiðis hefur fjölbreytni verkefna og námsmats aukist til allra muna. Þannig hefur starf kennara líka snarbreyst á stuttum tíma og við komin langt frá þeim veruleika sem stundum er dreginn upp, að kennarinn sé eins og predikarinn sem fer bara með sína rullu alla önnina og skellir svo á stóru prófi í lokin þar sem allt er undir fyrir nemendur að standast prófið eða þurfa að endurtaka leiðindin ella. Staðan er allt önnur. Kennarar keppast við að nálgast nemendur þar sem eru staddir og reyna sitt besta til þess að byggja á styrkleikum þeirra. Verkefnaskil felast jafnvel í söng, leikþáttum, myndböndum, fyrirlestrum eða ritgerðum; einnig hefur áhersla á hópavinnu aukist jafnt og þétt. Þess vegna er svo mikilvægt að kerfið styðji við þessa vinnu kennara og að þeim sé tryggður nægur tími til þess að skipuleggja og annast réttmætt og áreiðanlegt námsmat. Mikilvægasti þátturinn í námsmatinu er að sjálfsögðu að það sé leiðbeinandi þannig að nemandinn taki sífellt framförum undir vökulum augum kennara sinna. En námsmat getur aldrei losnað undan því hlutverki að vera útilokandi líka. Einhverjir nemendur ná ekki þeim markmiðum sem sett eru á ákveðnum námsleiðum og námsmatið verður að fá að leiða það í ljós. Þau sem ekki ná settum markmiðum á einum stað geta örugglega fundið sinn farveg á öðrum stað og það á ekki að vera áfellisdómur, heldur leiðbeiningar um að hæfileikar viðkomandi liggi á öðrum sviðum. Námsmat er mikilvægur þáttur í öllum menntakerfum og mjög veigamikill partur af vinnu kennara. Raunar er það svo að á Íslandi er lokaeinkunn í áfanga stjórnvaldsákvörðun. Samkvæmt aðalnámskrá framhaldsskóla og reglugerð um starfslið framhaldsskóla er kennurum falið að annast og bera ábyrgð á námsmati. Enda verður námsmat aldrei slitið frá kennslu og mismunandi kennsluaðferðum. Einnig er fjölbreytt námsmat, þar sem horft er til styrkleika hvers og eins og reynt að byggja á þeim, nátengt umsjónarstarfi með nemendum, sem verður sífellt viðameiri þáttur í kennarastarfinu. Námsmatið verður því alltaf að vera í höndum kennaranna sjálfra og það verður með öllum ráðum að tryggja það að kennarinn fái nægan tíma til þess að móta það og stýra út frá sínu fagsviði, sinni starfskenningu, samhengi hvers námshóps, skólabrag og svo auðvitað aðalnámskrá, lögum og reglugerðum og kjarasamningum. Kennarar, náms- og starfsráðgjafar, sálfræðingar og stjórnendur í öllum framhaldsskólum eru í sífelldri vinnu við að stilla af og betrumbæta námsmat, starfsumhverfi nemenda, kennsluhætti og allt stoðkerfi utan um nemendur með þeirra menntun og farsæld fyrir augum. Þessari vinnu má gjarnan hampa og styðja að verðleikum. Höfundur er formaður Félags framhaldsskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðjón H. Hauksson Framhaldsskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Hvar er fyrirsjánaleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjánaleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Skoðun Stöðvum áætlanir um sjókvíaeldi í Eyjafirði! Harpa Barkardóttir skrifar Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal skrifar Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir skrifar Skoðun Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Ábyrgð og ábyrgðarleysi Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Sjá meira
„Lokapróf gamaldags kúgunartæki feðraveldis embættismanna“ Svona hljómar fyrirsögn fréttar Vísis eftir smellin ummæli í síðustu skólaslitaræðu míns gamla skólameistara sem kvaddi Menntaskólann á Akureyri eftir 42 ár sem kennari og skólameistari við skólann. Athöfnin var hátíðleg og ræða skólameistara góð. Einu sinni var undirritaður á stórri ráðstefnu og hélt þar málstofu um námsmatsaðferðir í ferðamálafræði sem ég kenndi ásamt öðrum í MA. Þar mættu alls þrír. Jóni Má Héðinssyni tókst með sínu hressilega orðalagi aldeilis að koma þessu mikilvæga málefni á dagskrá. Fyrir það vil ég þakka. Jón Már verður að svara sjálfur fyrir sín hlöðnu orð en auðvitað eru þau að hluta til alveg rétt. Ég get þó ekki verið fullkomlega sammála því að lokapróf hafi aldrei haft nokkuð með menntun og nám að gera. Það er fulldjúpt í árina tekið, tel ég vera, þrátt fyrir að ákveðinn elítismi lifi enn í framhaldsskólunum. Berglind Rós Magnúsdóttir og fleiri hafa m.a. fjallað um félagslega aðgreiningu og framhaldsskóla í rannsóknum sínum. Nóg um það í bili. Jón Már lagði í ræðu sinni höfuðáherslu á að hugmyndafræði lokaprófa væri ekki lengur ráðandi í MA. Þá held ég að hann sé að tala um að það megi aldrei leggja einn algildan mælikvarða á hóp nemenda og þannig vinsa frá það fólk sem ekki uppfyllir t.d. viðmið um fullkomna stafsetningu, hárrétt málfar, einu og réttu aðferðina við útreikninginn og fullkomið vald á APA heimildaskráningu og hvað þá viðmið um viðeigandi athygli, hegðun, aga og einbeitingu. Við þekkjum gömlu myndina af ólíkum dýrum sem fá það verkefni að klifra upp í tré og eru öll metin á sama hátt. Í þessu samhengi verður að koma skýrt fram að staðan í íslenskum framhaldsskólum í dag er allt önnur en hún var fyrir um 50 árum síðan þegar aðeins lágt hlutfall í hverjum árgangi hélt áfram menntun eftir skyldunámið. Nú er það svo að nánast hvert mannsbarn heldur áfram námi eftir grunnskóla, enda námsframboðið gríðarlegt í fjölbreyttum framhaldsskólum og á sama tíma hefur brotthvarf nemenda úr framhaldsskólum heldur minnkað. Á þessum tíma hefur áhersla á stór lokapróf snarminnkað og sömuleiðis hefur fjölbreytni verkefna og námsmats aukist til allra muna. Þannig hefur starf kennara líka snarbreyst á stuttum tíma og við komin langt frá þeim veruleika sem stundum er dreginn upp, að kennarinn sé eins og predikarinn sem fer bara með sína rullu alla önnina og skellir svo á stóru prófi í lokin þar sem allt er undir fyrir nemendur að standast prófið eða þurfa að endurtaka leiðindin ella. Staðan er allt önnur. Kennarar keppast við að nálgast nemendur þar sem eru staddir og reyna sitt besta til þess að byggja á styrkleikum þeirra. Verkefnaskil felast jafnvel í söng, leikþáttum, myndböndum, fyrirlestrum eða ritgerðum; einnig hefur áhersla á hópavinnu aukist jafnt og þétt. Þess vegna er svo mikilvægt að kerfið styðji við þessa vinnu kennara og að þeim sé tryggður nægur tími til þess að skipuleggja og annast réttmætt og áreiðanlegt námsmat. Mikilvægasti þátturinn í námsmatinu er að sjálfsögðu að það sé leiðbeinandi þannig að nemandinn taki sífellt framförum undir vökulum augum kennara sinna. En námsmat getur aldrei losnað undan því hlutverki að vera útilokandi líka. Einhverjir nemendur ná ekki þeim markmiðum sem sett eru á ákveðnum námsleiðum og námsmatið verður að fá að leiða það í ljós. Þau sem ekki ná settum markmiðum á einum stað geta örugglega fundið sinn farveg á öðrum stað og það á ekki að vera áfellisdómur, heldur leiðbeiningar um að hæfileikar viðkomandi liggi á öðrum sviðum. Námsmat er mikilvægur þáttur í öllum menntakerfum og mjög veigamikill partur af vinnu kennara. Raunar er það svo að á Íslandi er lokaeinkunn í áfanga stjórnvaldsákvörðun. Samkvæmt aðalnámskrá framhaldsskóla og reglugerð um starfslið framhaldsskóla er kennurum falið að annast og bera ábyrgð á námsmati. Enda verður námsmat aldrei slitið frá kennslu og mismunandi kennsluaðferðum. Einnig er fjölbreytt námsmat, þar sem horft er til styrkleika hvers og eins og reynt að byggja á þeim, nátengt umsjónarstarfi með nemendum, sem verður sífellt viðameiri þáttur í kennarastarfinu. Námsmatið verður því alltaf að vera í höndum kennaranna sjálfra og það verður með öllum ráðum að tryggja það að kennarinn fái nægan tíma til þess að móta það og stýra út frá sínu fagsviði, sinni starfskenningu, samhengi hvers námshóps, skólabrag og svo auðvitað aðalnámskrá, lögum og reglugerðum og kjarasamningum. Kennarar, náms- og starfsráðgjafar, sálfræðingar og stjórnendur í öllum framhaldsskólum eru í sífelldri vinnu við að stilla af og betrumbæta námsmat, starfsumhverfi nemenda, kennsluhætti og allt stoðkerfi utan um nemendur með þeirra menntun og farsæld fyrir augum. Þessari vinnu má gjarnan hampa og styðja að verðleikum. Höfundur er formaður Félags framhaldsskólakennara.
Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir Skoðun
Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir Skoðun