Ber list Bryndís Björnsdóttir skrifar 9. maí 2022 14:30 Fyrir átta árum síðan lét þáverandi menningar- og menntamálaráðherra þau orð falla í ræðu við úthlutun Myndlistarsjóðs að stjórnmálamenn ættu að vera hræddir við listamenn en ekki öfugt. Þessi orð vöktu athygli mínu á sínum tíma. Hvers vegna heyrðust þau úr þessari átt? Hvaða jarðvegur varð til þess að maður í embætti ráðherra beinlínis bað listamenn um að hræða sig? Voru þau meint sem öfugmæli, hagið ykkur til að njóta góðs af, eða var þetta einlæg brýning frá ráðherra um að starfsumhverfi listamanna mætti ekki verða samdauna ráðandi öflum? Ég býð mig fram sem formaður Sambands íslenskra myndlistarmanna (SÍM) með það í huga að styrkja samtökin sem hagsmunasamtök listamanna.Við lifum á tímabili þar sem listheimurinn skilgreinist í vaxandi mæli út frá því sem aktívistinn, listamaðurinn og fræðimaðurinn Gregory Sholette kallar bera list, á ensku bare art, ástand þar sem listrænu starfi er ekki ætlað sjálfræði heldur að ganga í þjónustu annarra hagsmuna. Eitt af einkennum þessa ástands má finna í drögum að opinberri Myndlistarstefnu, þeirri fyrstu sem gerð hefur verið hér á landi. Í þeim drögum er mikil áhersla á markaðsdrifna starfsemi myndlistar eða það er alþjóðlegri markaðsetningu sem dregur erlenda ferðamenn til landsins. Myndlist á Íslandi er þannig skipaður sess sem útflutningsvara innan hins nýstofnaða ráðuneytis menningar viðskipta og ferðamála. Innan slíks umhverfis er hætt við að lítill grundvöllur reynist fyrir þá gagnrýnu nálgun við listsköpun, sem þó er lögð áhersla á í stefnunni sjálfri. Styrkja og launakerfið er ekki nógu burðugt og því hefur líklega hefur ekki farið fram hjá mörgum hversu mikill þorsti er í úrræði til að afla listafólki tekna, eins og má sjá í offramboði af jólamörkuðum á síðustu árum. Hvað varðar ramma og útgangspunkt myndlistarsýninga hefur í nokkrum tilfellum borið á þeirri áherslu að sýna listamenn sem mætti skilgreina sem fulltrúa kynslóða. Sú áhersla birtist mér sem viðbragð til að skerpa á nöfnum sem ættu að standa ofarlega í baráttu við þá smáu úthlutun sem er í boði þegar kemur að listamannalaunum. Annað einkenni ástandsins er vöntun á sjálfstæðum listamannareknum listrýmum. Nýleg viðbót í Marshallhúsið hefur skerpt á þeirri birtingarmynd að utan þeirra veggja er fremur ólífvænlegt að starfrækja listamannarekin rými. Marshallhúsið er orðið að nokkurskonar Kringlu myndlistar innan borgarlandslagsins. Hvað varðar aðgengi að rýmum í borginni orka aðgerðir SÍM tvímælis. Samtök sem eiga að verja hagsmuni listamanna fást við að leigja út vinnustofur með hagnaði. Slíkt fyrirkomulag skapar einfaldlega jarðveg fyrir hagsmunaárekstra. Við erum að ræða um kerfi sem er að mörgu leyti beinlínis óvinveitt hagsmunum listamanna og hefur þróast og mótast í þá átt hægt og mallandi síðustu árin. Slíkar óvinveittar aðstæður gefa um leið fáum færi á að setjast hér að og koma sér fyrir. Þrátt fyrir fjölbreytt myndlistarlíf er listalífið á Íslandi fremur einsleitt hvað varðar uppruna fólks. Það er mikið um -dóttir og -son eftirnöfn innan samsýninga. Það er eitt er ekki mælikvarði en segir margt um aðgengi. Einstaklingur þarf að hafa möguleikan á því að taka lán til að nema við Listaháskólann, leyfi til að dvelja hér eftir námið og koma sér fyrir án þess að eiga von á að vera vísað úr landi, og forsendur fyrir þeirri einföldu aðgerð að skrifa út reikning fyrir sína verktakavinnu. Það að skrifa út reikning er þáttur í allri verktakavinnu en ef aðili kemur utan Evrópsasambandins og Evrópska efnahagsvæðisins þarf að vera til staðar ráðningarsamningur á sínu sérsviði. Hlutastarf, eins og tíðkast innan listaheimsins, er ekki í boði í þessum tilfellum. Hér birtist þá snertiflötur hugtaksins ber list við hitt sem Sholette dregur það af, bert líf, hugtak Giorgios Agamben um tilveru vegabréfa- og þar með réttindalausra hópa. Dæmi eru um listafólk sem útskrifast úr námi hér á landi og er gert að yfirgefa landið beint í kjölfarið. Pappírsleysi birtist einnig í því að hafa ekki aðgengi að vegabréfsáritunum, geta ekki komið til lengri dvalar eða sest hér að. Undanliðið ár hef ég tekið þátt í stofnun hópsins Artists in Iceland Visa Action Group (AIVAG) sem meðal annars er ætlað að berjast fyrir betra aðgengi listafólks að vegabréfsáritunum, auk almennra réttinda fyrir aðflutta listamenn á Íslandi til að starfa innan listasenunnar hér. Við þekkjum öll viðkvæmleika þess að starfa innan þessa geira en það að líta framhjá sameiginlegri ábyrgð okkar á að hlú að aðgengi og fjölbreytileika gæti snúist í andhverfu sína og orðið að baráttu um brauðmola. Slík barátta gerir samfélagt rýrt í stað þess að finna grundvöll samstöðu og vinna út frá því. Starfsemi AIVAG hópsins og áherslur ættu einnig mjög vel við innan ramma SÍM. Sem formaður SÍM myndi ég vilja mynda starfshópa og virkja samfélag listamanna til að kanna þennan málaflokk, meðal annarra. Slíkt er gert með því að efla um leið samræðuvettvang þar sem hægt er að ræða og velta fyrir sér baráttumálum og ágreiningsmálum. Það þarf yfirhalningu á því hvernig SÍM starfar og slíkt er gert með því að virkja og heyra í félagsmönnum. Þau baráttuefni sem ég hef nefnt, aðgengi listamanna að kerfum sem varða berstrípaða hagsmuni, styrkjakerfi og launakerfi, dvalarleyfi og atvinnuleyfi, vinnustofur og sýningarými í borginni eru málefni sem þetta samfélag þarf að ræða. Á myndinni af mér sem ég læt fljóta með í þessari kosningabaráttu má sjá sverar handleggi. Þetta er líkamleg birtingarmynd af vinnu, til dæmis í saltfiski, sem ég vann til að bera kostnað þess að vinna að listaverkefni. Þess konar fyrirkomulag, að laun eða styrkir dugi ekki til lágmarksframfærslu innan þessara hringlandi vinnuhjóla hefur myndað það sem mætti skilgreina sem þrautseigju og útsjónarsemi listamanna. Það er ekki hægt að byggja á slíkri berstrípun líkama til lengdar. Mætum fremur og vöggum bátnum og hræðum stjórnmálamenn með því einu að berjast fyrir réttindum okkar, valdeflandi hagsmunafélagi listamanna. Höfundur býður sig fram í embætti formanns Sambands íslenskra myndlistarmanna, SÍM. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Myndlist Félagasamtök Mest lesið Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir Skoðun Væri ekki bara hreinlegra að vísa manni úr landi? Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun Halldór 21.09.2024 Halldór Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir skrifar Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Sjá meira
Fyrir átta árum síðan lét þáverandi menningar- og menntamálaráðherra þau orð falla í ræðu við úthlutun Myndlistarsjóðs að stjórnmálamenn ættu að vera hræddir við listamenn en ekki öfugt. Þessi orð vöktu athygli mínu á sínum tíma. Hvers vegna heyrðust þau úr þessari átt? Hvaða jarðvegur varð til þess að maður í embætti ráðherra beinlínis bað listamenn um að hræða sig? Voru þau meint sem öfugmæli, hagið ykkur til að njóta góðs af, eða var þetta einlæg brýning frá ráðherra um að starfsumhverfi listamanna mætti ekki verða samdauna ráðandi öflum? Ég býð mig fram sem formaður Sambands íslenskra myndlistarmanna (SÍM) með það í huga að styrkja samtökin sem hagsmunasamtök listamanna.Við lifum á tímabili þar sem listheimurinn skilgreinist í vaxandi mæli út frá því sem aktívistinn, listamaðurinn og fræðimaðurinn Gregory Sholette kallar bera list, á ensku bare art, ástand þar sem listrænu starfi er ekki ætlað sjálfræði heldur að ganga í þjónustu annarra hagsmuna. Eitt af einkennum þessa ástands má finna í drögum að opinberri Myndlistarstefnu, þeirri fyrstu sem gerð hefur verið hér á landi. Í þeim drögum er mikil áhersla á markaðsdrifna starfsemi myndlistar eða það er alþjóðlegri markaðsetningu sem dregur erlenda ferðamenn til landsins. Myndlist á Íslandi er þannig skipaður sess sem útflutningsvara innan hins nýstofnaða ráðuneytis menningar viðskipta og ferðamála. Innan slíks umhverfis er hætt við að lítill grundvöllur reynist fyrir þá gagnrýnu nálgun við listsköpun, sem þó er lögð áhersla á í stefnunni sjálfri. Styrkja og launakerfið er ekki nógu burðugt og því hefur líklega hefur ekki farið fram hjá mörgum hversu mikill þorsti er í úrræði til að afla listafólki tekna, eins og má sjá í offramboði af jólamörkuðum á síðustu árum. Hvað varðar ramma og útgangspunkt myndlistarsýninga hefur í nokkrum tilfellum borið á þeirri áherslu að sýna listamenn sem mætti skilgreina sem fulltrúa kynslóða. Sú áhersla birtist mér sem viðbragð til að skerpa á nöfnum sem ættu að standa ofarlega í baráttu við þá smáu úthlutun sem er í boði þegar kemur að listamannalaunum. Annað einkenni ástandsins er vöntun á sjálfstæðum listamannareknum listrýmum. Nýleg viðbót í Marshallhúsið hefur skerpt á þeirri birtingarmynd að utan þeirra veggja er fremur ólífvænlegt að starfrækja listamannarekin rými. Marshallhúsið er orðið að nokkurskonar Kringlu myndlistar innan borgarlandslagsins. Hvað varðar aðgengi að rýmum í borginni orka aðgerðir SÍM tvímælis. Samtök sem eiga að verja hagsmuni listamanna fást við að leigja út vinnustofur með hagnaði. Slíkt fyrirkomulag skapar einfaldlega jarðveg fyrir hagsmunaárekstra. Við erum að ræða um kerfi sem er að mörgu leyti beinlínis óvinveitt hagsmunum listamanna og hefur þróast og mótast í þá átt hægt og mallandi síðustu árin. Slíkar óvinveittar aðstæður gefa um leið fáum færi á að setjast hér að og koma sér fyrir. Þrátt fyrir fjölbreytt myndlistarlíf er listalífið á Íslandi fremur einsleitt hvað varðar uppruna fólks. Það er mikið um -dóttir og -son eftirnöfn innan samsýninga. Það er eitt er ekki mælikvarði en segir margt um aðgengi. Einstaklingur þarf að hafa möguleikan á því að taka lán til að nema við Listaháskólann, leyfi til að dvelja hér eftir námið og koma sér fyrir án þess að eiga von á að vera vísað úr landi, og forsendur fyrir þeirri einföldu aðgerð að skrifa út reikning fyrir sína verktakavinnu. Það að skrifa út reikning er þáttur í allri verktakavinnu en ef aðili kemur utan Evrópsasambandins og Evrópska efnahagsvæðisins þarf að vera til staðar ráðningarsamningur á sínu sérsviði. Hlutastarf, eins og tíðkast innan listaheimsins, er ekki í boði í þessum tilfellum. Hér birtist þá snertiflötur hugtaksins ber list við hitt sem Sholette dregur það af, bert líf, hugtak Giorgios Agamben um tilveru vegabréfa- og þar með réttindalausra hópa. Dæmi eru um listafólk sem útskrifast úr námi hér á landi og er gert að yfirgefa landið beint í kjölfarið. Pappírsleysi birtist einnig í því að hafa ekki aðgengi að vegabréfsáritunum, geta ekki komið til lengri dvalar eða sest hér að. Undanliðið ár hef ég tekið þátt í stofnun hópsins Artists in Iceland Visa Action Group (AIVAG) sem meðal annars er ætlað að berjast fyrir betra aðgengi listafólks að vegabréfsáritunum, auk almennra réttinda fyrir aðflutta listamenn á Íslandi til að starfa innan listasenunnar hér. Við þekkjum öll viðkvæmleika þess að starfa innan þessa geira en það að líta framhjá sameiginlegri ábyrgð okkar á að hlú að aðgengi og fjölbreytileika gæti snúist í andhverfu sína og orðið að baráttu um brauðmola. Slík barátta gerir samfélagt rýrt í stað þess að finna grundvöll samstöðu og vinna út frá því. Starfsemi AIVAG hópsins og áherslur ættu einnig mjög vel við innan ramma SÍM. Sem formaður SÍM myndi ég vilja mynda starfshópa og virkja samfélag listamanna til að kanna þennan málaflokk, meðal annarra. Slíkt er gert með því að efla um leið samræðuvettvang þar sem hægt er að ræða og velta fyrir sér baráttumálum og ágreiningsmálum. Það þarf yfirhalningu á því hvernig SÍM starfar og slíkt er gert með því að virkja og heyra í félagsmönnum. Þau baráttuefni sem ég hef nefnt, aðgengi listamanna að kerfum sem varða berstrípaða hagsmuni, styrkjakerfi og launakerfi, dvalarleyfi og atvinnuleyfi, vinnustofur og sýningarými í borginni eru málefni sem þetta samfélag þarf að ræða. Á myndinni af mér sem ég læt fljóta með í þessari kosningabaráttu má sjá sverar handleggi. Þetta er líkamleg birtingarmynd af vinnu, til dæmis í saltfiski, sem ég vann til að bera kostnað þess að vinna að listaverkefni. Þess konar fyrirkomulag, að laun eða styrkir dugi ekki til lágmarksframfærslu innan þessara hringlandi vinnuhjóla hefur myndað það sem mætti skilgreina sem þrautseigju og útsjónarsemi listamanna. Það er ekki hægt að byggja á slíkri berstrípun líkama til lengdar. Mætum fremur og vöggum bátnum og hræðum stjórnmálamenn með því einu að berjast fyrir réttindum okkar, valdeflandi hagsmunafélagi listamanna. Höfundur býður sig fram í embætti formanns Sambands íslenskra myndlistarmanna, SÍM.
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun