Telur yfirdeild MDE ganga of langt í gagnrýni á Hæstarétt Margrét Helga Erlingsdóttir skrifar 3. desember 2020 13:45 Eiríkur Elís Þorláksson er deildarforseti lagadeildar Háskólans í Reykjavík. Vísir Deildarforseta lagadeildar Háskólans í Reykjavík þykir yfirdeild Mannréttindadómstóls Evrópu ganga býsna langt í gagnrýni á Hæstarétt. Það gæti farið svo að Landsréttarmálið í heild sinni verði hluti af námsefni laganema næstu áratugina því lögfræðilegu álitamálin séu fjölmörg. Í nýföllnum dómi yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópu er færð fram gagnrýni yfirdeildarinnar á alla þætti ríkisvaldsins á Íslandi sem komu að Landsréttarmálinu. Yfirdeildin finnur að meðferð málsins á Alþingi, í Hæstarétti og í meðförum framkvæmdavaldsins. Sigríður Andersen þáverandi dómsmálaráðherra hefði virt að vettugi grundvallarmálsmeðferðarreglur við skipan dómara. Í dómnum segir að Hæstarétti hefði að endingu ekki tekist að draga réttar ályktanir út frá eigin niðurstöðum um að lagaumgjörð hefði verið brotin í málinu. Ekki sé fullnægjandi að álykta sem svo að dómi sé komið á fót með lögum ef reglur um skipan dómara hafi ekki verið fylgt. Í raun hefðu allir öryggisventlar brugðist sem hefðu átt að hindra brot þáverandi dómsmálaráðherra. Eiríki Elís Þorlákssyni, deildarforseta lagadeildar HR, þykir yfirdeildin, aftur á móti, seilast ansi langt í gagnrýni sinni á Hæstarétt. „Hún er frekar ósanngjörn í sjálfu sér vegna þess að þarna er verið að beita einhverri túlkun eða mótun á þessari 6. grein Mannréttindasáttmálans sem lá ekkert fyrir þegar Hæstiréttur kvað upp sinn dóm. Þannig að það er erfitt að segja að Hæstarétti hafi verið kunnugt um þessa „kríteríu“ sem dómstóllinn úti notar. Það má líka benda á það í því samhengi að yfirdeildin notar allt annan rökstuðning, allt aðrar „kríteríur“ og aðra aðferðafræði í raun heldur en undirréttur Mannréttindadómstólsins gerði. Þess vegna hefði verið erfitt fyrir Hæstarétt að átta sig á því hvaða kröfur eru gerðar hvað varðar túlkun á þessari 6. grein, og eftir atvikum, má það sama segja um ráðherrann og Alþingi.“ Hvaða næstu skref myndir þú telja að væru heillavænlegust í kjölfar dómsins? „Það er stjórnvalda að ákvarða það. Það hefur verið talað um alls konar réttaróvissu í kjölfarið á þessu. Ég held að það sé svo sem alls ekki. Dómstóllinn úti segir í rauninni að það leiði ekkert sjálfkrafa til þess að mál verði tekin upp sem voru kveðin upp af þeim dómurum sem voru taldir ólöglega skipaðir. Þannig að það fer þá bara eftir hverju máli fyrir sig og eftir atvikum hvað þeir vilja gera sem hafa fengið dóm hjá þeim sem voru taldir ólöglega skipaðir. Það er undir þeim komið og eftir þeim „mekanisma“ sem er í íslenskum lögum hvernig tekið verður á því. Svo er það reyndar þannig að með þessa svokölluðu ólöglegu skipan, að þetta varðaði þessa fjóra dómara sem voru ekki metnir fimmtán hæfastir í mati dómnefndar sem mat hæfi dómaranna og það liggur núna fyrir að þrír af þessum fjórum dómurum hafa fengið skipun á ný. […] Óvissan er þá kannski um þann eina dómara sem ekki hefur sótt um á ný og ekki fengið skipun á ný.“ En það er samt sem áður grafalvarlegt fyrir íslenska ríkið að fá á sig slíkan áfellisdóm. Hvaða afleiðingar telur þú að dómurinn hafi í för með sér fyrir Ísland í alþjóðasamfélaginu? „Ég veit það svo sem ekki. Þarna er látið reyna á eitthvað atriði sem varðar túlkun á 6. grein Mannréttindasáttmála Evrópu og þarna virðist vera að dómstóllinn í Strasbourg sé í raun að móta þessa reglu. Ég held að valdhafar á Íslandi sem fá mjög mikla gagnrýni; Hæstiréttur, framkvæmdavaldið og Alþingi, hefðu ekki getað áttað sig á þessari túlkun, sérstaklega í ljósi þess að túlkunin innan Mannréttindadómstólsins er misjöfn eftir því hvort um er að ræða undirdeildina eða yfirdeildina. Auðvitað er það bara þannig að þegar svona dómur kemur þá verða stjórnvöld að skoða það hvort og þá hvernig eigi að grípa til aðgerða í kjölfarið.“ Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík blés til málþings um dóm yfirdeildarinnar nú í hádeginu. Fjallað var um forsendur og niðurstöður dómsins og hugsanleg viðbrögð við honum; bæði innanlands sem og á alþjóðavettvangi. Hægt er að horfa á málþingið hér á Vísi. Heldurðu að Landsréttarmálið verði lesefni fyrir laganema í Háskólanum í Reykjavík næstu áratugina? „Jú kannski. Það eru allavega fullt af lögfræðilegum álitamálum sem vakna. Það hafa auðvitað fallið nokkrir dómar Hæstaréttar um þetta álitamál, út af þessu tiltekna máli og út frá ýmsum öngum þess og svo kemur þessi dómur Mannréttindadómstólsins, undirréttar og yfirdeildarinnar og það er að minnsta kosti nóg efni til að skoða.“ Landsréttarmálið Mannréttindadómstóll Evrópu Dómstólar Tengdar fréttir Bein útsending: Sérfræðingar ræða dóm MDE í Landsréttarmálinu Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík stendur fyrir málþingi í dag á milli 12:00-13:30 um dóm yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópa í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn íslenska ríkinu, svonefnt Landsréttarmál. 3. desember 2020 11:31 Ábyrg stjórnvöld lagfæra annmarka, segir Katrín um dóm MDE Dómur Mannréttindadómstóls Evrópu er skýr um að málsmeðferð við skipan nýrra dómara við Landsrétt árið 2017 var ekki í samræmi við skuldbindingar Íslands samkvæmt Mannréttindasáttmálanum. 2. desember 2020 18:22 Hefur alltaf séð mjög eftir „já“-inu Fyrrverandi varaþingmaður Viðreisnar, sem sat á Alþingi þegar Landsréttarmálið var afgreitt snemmsumars 2017, segist alltaf hafa séð mjög eftir því að hafa greitt atkvæði með málinu. Þá segir hann Sjálfstæðisflokkinn hafa beitt aðra stjórnarflokka miklum þrýstingi í málinu á sínum tíma og lýsir hótunum um stjórnarslit „við minnsta tilefni“. 1. desember 2020 23:22 Mest lesið Lykillinn að kraftaverki að Birgir var frá Íslandi Erlent Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Innlent Magga Stína á leið til Gasa með Frelsisflotanum Innlent Fossvogsbrúin sé álíka gáfuleg og að setja göngustíg í Reynisfjöru Innlent Ríkisreksturinn í Bandaríkjunum í limbó Erlent Ísland land númer 197 Innlent Fleiri en tuttugu látnir eftir jarðskjálfta á Filippseyjum Erlent Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Innlent Sendiherra fannst látinn í miðborg Parísar Erlent Þurftu að finna lausn á uppskáldaðri hryðjuverkaárás á Íslandi Innlent Fleiri fréttir Konur og háskólamenntaðir líklegri til að vilja frekari aðgerðir gegn Ísrael Bein útsending: Heilbrigðistæknilausnir og -þjónusta Biskup Íslands heimsækir Úkraínu Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Magga Stína á leið til Gasa með Frelsisflotanum Útköll vegna slagsmála Þurftu að finna lausn á uppskáldaðri hryðjuverkaárás á Íslandi Fossvogsbrúin sé álíka gáfuleg og að setja göngustíg í Reynisfjöru Ísland land númer 197 Skiptastjóri þurfi að ákveða hvort hann geri kröfu í dótturfélag Play Fjöldauppsagnir á Keflavíkurflugvelli Gjaldþrotið leiðir til hópuppsagnar og afarkostir Bandaríkjaforseta Fyrrum meðferðarheimili sett á sölu Strandaglópar slaga í tuttugu þúsund Sultuslakir strandaglópar eftir heilsuferð til Split Kallar þjóðaröryggisráð saman Verulegt högg fyrir ferðaþjónustuna Eftirköstin af gjaldþroti Play og friðaráætlun á Gasa Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Áhyggjur landsmanna af útbreiðslu hernaðarátaka í Evrópu aukast Hættir sem þingflokksformaður Sundlaugar borgarinnar verði bættar fyrir ungbarnafjölskyldur Hópslagsmál og hundaárás Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Fall Play frá öllum hliðum Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Þriggja ára fangelsi: Tók ekki mark á lygilegri frásögn Neyðast til að millilenda, tapaður peningur og rándýr flug heim Lítur svo á að hann njóti ekki trausts og hefur beðist lausnar Sjá meira
Í nýföllnum dómi yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópu er færð fram gagnrýni yfirdeildarinnar á alla þætti ríkisvaldsins á Íslandi sem komu að Landsréttarmálinu. Yfirdeildin finnur að meðferð málsins á Alþingi, í Hæstarétti og í meðförum framkvæmdavaldsins. Sigríður Andersen þáverandi dómsmálaráðherra hefði virt að vettugi grundvallarmálsmeðferðarreglur við skipan dómara. Í dómnum segir að Hæstarétti hefði að endingu ekki tekist að draga réttar ályktanir út frá eigin niðurstöðum um að lagaumgjörð hefði verið brotin í málinu. Ekki sé fullnægjandi að álykta sem svo að dómi sé komið á fót með lögum ef reglur um skipan dómara hafi ekki verið fylgt. Í raun hefðu allir öryggisventlar brugðist sem hefðu átt að hindra brot þáverandi dómsmálaráðherra. Eiríki Elís Þorlákssyni, deildarforseta lagadeildar HR, þykir yfirdeildin, aftur á móti, seilast ansi langt í gagnrýni sinni á Hæstarétt. „Hún er frekar ósanngjörn í sjálfu sér vegna þess að þarna er verið að beita einhverri túlkun eða mótun á þessari 6. grein Mannréttindasáttmálans sem lá ekkert fyrir þegar Hæstiréttur kvað upp sinn dóm. Þannig að það er erfitt að segja að Hæstarétti hafi verið kunnugt um þessa „kríteríu“ sem dómstóllinn úti notar. Það má líka benda á það í því samhengi að yfirdeildin notar allt annan rökstuðning, allt aðrar „kríteríur“ og aðra aðferðafræði í raun heldur en undirréttur Mannréttindadómstólsins gerði. Þess vegna hefði verið erfitt fyrir Hæstarétt að átta sig á því hvaða kröfur eru gerðar hvað varðar túlkun á þessari 6. grein, og eftir atvikum, má það sama segja um ráðherrann og Alþingi.“ Hvaða næstu skref myndir þú telja að væru heillavænlegust í kjölfar dómsins? „Það er stjórnvalda að ákvarða það. Það hefur verið talað um alls konar réttaróvissu í kjölfarið á þessu. Ég held að það sé svo sem alls ekki. Dómstóllinn úti segir í rauninni að það leiði ekkert sjálfkrafa til þess að mál verði tekin upp sem voru kveðin upp af þeim dómurum sem voru taldir ólöglega skipaðir. Þannig að það fer þá bara eftir hverju máli fyrir sig og eftir atvikum hvað þeir vilja gera sem hafa fengið dóm hjá þeim sem voru taldir ólöglega skipaðir. Það er undir þeim komið og eftir þeim „mekanisma“ sem er í íslenskum lögum hvernig tekið verður á því. Svo er það reyndar þannig að með þessa svokölluðu ólöglegu skipan, að þetta varðaði þessa fjóra dómara sem voru ekki metnir fimmtán hæfastir í mati dómnefndar sem mat hæfi dómaranna og það liggur núna fyrir að þrír af þessum fjórum dómurum hafa fengið skipun á ný. […] Óvissan er þá kannski um þann eina dómara sem ekki hefur sótt um á ný og ekki fengið skipun á ný.“ En það er samt sem áður grafalvarlegt fyrir íslenska ríkið að fá á sig slíkan áfellisdóm. Hvaða afleiðingar telur þú að dómurinn hafi í för með sér fyrir Ísland í alþjóðasamfélaginu? „Ég veit það svo sem ekki. Þarna er látið reyna á eitthvað atriði sem varðar túlkun á 6. grein Mannréttindasáttmála Evrópu og þarna virðist vera að dómstóllinn í Strasbourg sé í raun að móta þessa reglu. Ég held að valdhafar á Íslandi sem fá mjög mikla gagnrýni; Hæstiréttur, framkvæmdavaldið og Alþingi, hefðu ekki getað áttað sig á þessari túlkun, sérstaklega í ljósi þess að túlkunin innan Mannréttindadómstólsins er misjöfn eftir því hvort um er að ræða undirdeildina eða yfirdeildina. Auðvitað er það bara þannig að þegar svona dómur kemur þá verða stjórnvöld að skoða það hvort og þá hvernig eigi að grípa til aðgerða í kjölfarið.“ Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík blés til málþings um dóm yfirdeildarinnar nú í hádeginu. Fjallað var um forsendur og niðurstöður dómsins og hugsanleg viðbrögð við honum; bæði innanlands sem og á alþjóðavettvangi. Hægt er að horfa á málþingið hér á Vísi. Heldurðu að Landsréttarmálið verði lesefni fyrir laganema í Háskólanum í Reykjavík næstu áratugina? „Jú kannski. Það eru allavega fullt af lögfræðilegum álitamálum sem vakna. Það hafa auðvitað fallið nokkrir dómar Hæstaréttar um þetta álitamál, út af þessu tiltekna máli og út frá ýmsum öngum þess og svo kemur þessi dómur Mannréttindadómstólsins, undirréttar og yfirdeildarinnar og það er að minnsta kosti nóg efni til að skoða.“
Landsréttarmálið Mannréttindadómstóll Evrópu Dómstólar Tengdar fréttir Bein útsending: Sérfræðingar ræða dóm MDE í Landsréttarmálinu Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík stendur fyrir málþingi í dag á milli 12:00-13:30 um dóm yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópa í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn íslenska ríkinu, svonefnt Landsréttarmál. 3. desember 2020 11:31 Ábyrg stjórnvöld lagfæra annmarka, segir Katrín um dóm MDE Dómur Mannréttindadómstóls Evrópu er skýr um að málsmeðferð við skipan nýrra dómara við Landsrétt árið 2017 var ekki í samræmi við skuldbindingar Íslands samkvæmt Mannréttindasáttmálanum. 2. desember 2020 18:22 Hefur alltaf séð mjög eftir „já“-inu Fyrrverandi varaþingmaður Viðreisnar, sem sat á Alþingi þegar Landsréttarmálið var afgreitt snemmsumars 2017, segist alltaf hafa séð mjög eftir því að hafa greitt atkvæði með málinu. Þá segir hann Sjálfstæðisflokkinn hafa beitt aðra stjórnarflokka miklum þrýstingi í málinu á sínum tíma og lýsir hótunum um stjórnarslit „við minnsta tilefni“. 1. desember 2020 23:22 Mest lesið Lykillinn að kraftaverki að Birgir var frá Íslandi Erlent Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Innlent Magga Stína á leið til Gasa með Frelsisflotanum Innlent Fossvogsbrúin sé álíka gáfuleg og að setja göngustíg í Reynisfjöru Innlent Ríkisreksturinn í Bandaríkjunum í limbó Erlent Ísland land númer 197 Innlent Fleiri en tuttugu látnir eftir jarðskjálfta á Filippseyjum Erlent Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Innlent Sendiherra fannst látinn í miðborg Parísar Erlent Þurftu að finna lausn á uppskáldaðri hryðjuverkaárás á Íslandi Innlent Fleiri fréttir Konur og háskólamenntaðir líklegri til að vilja frekari aðgerðir gegn Ísrael Bein útsending: Heilbrigðistæknilausnir og -þjónusta Biskup Íslands heimsækir Úkraínu Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Magga Stína á leið til Gasa með Frelsisflotanum Útköll vegna slagsmála Þurftu að finna lausn á uppskáldaðri hryðjuverkaárás á Íslandi Fossvogsbrúin sé álíka gáfuleg og að setja göngustíg í Reynisfjöru Ísland land númer 197 Skiptastjóri þurfi að ákveða hvort hann geri kröfu í dótturfélag Play Fjöldauppsagnir á Keflavíkurflugvelli Gjaldþrotið leiðir til hópuppsagnar og afarkostir Bandaríkjaforseta Fyrrum meðferðarheimili sett á sölu Strandaglópar slaga í tuttugu þúsund Sultuslakir strandaglópar eftir heilsuferð til Split Kallar þjóðaröryggisráð saman Verulegt högg fyrir ferðaþjónustuna Eftirköstin af gjaldþroti Play og friðaráætlun á Gasa Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Áhyggjur landsmanna af útbreiðslu hernaðarátaka í Evrópu aukast Hættir sem þingflokksformaður Sundlaugar borgarinnar verði bættar fyrir ungbarnafjölskyldur Hópslagsmál og hundaárás Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Fall Play frá öllum hliðum Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Þriggja ára fangelsi: Tók ekki mark á lygilegri frásögn Neyðast til að millilenda, tapaður peningur og rándýr flug heim Lítur svo á að hann njóti ekki trausts og hefur beðist lausnar Sjá meira
Bein útsending: Sérfræðingar ræða dóm MDE í Landsréttarmálinu Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík stendur fyrir málþingi í dag á milli 12:00-13:30 um dóm yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópa í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn íslenska ríkinu, svonefnt Landsréttarmál. 3. desember 2020 11:31
Ábyrg stjórnvöld lagfæra annmarka, segir Katrín um dóm MDE Dómur Mannréttindadómstóls Evrópu er skýr um að málsmeðferð við skipan nýrra dómara við Landsrétt árið 2017 var ekki í samræmi við skuldbindingar Íslands samkvæmt Mannréttindasáttmálanum. 2. desember 2020 18:22
Hefur alltaf séð mjög eftir „já“-inu Fyrrverandi varaþingmaður Viðreisnar, sem sat á Alþingi þegar Landsréttarmálið var afgreitt snemmsumars 2017, segist alltaf hafa séð mjög eftir því að hafa greitt atkvæði með málinu. Þá segir hann Sjálfstæðisflokkinn hafa beitt aðra stjórnarflokka miklum þrýstingi í málinu á sínum tíma og lýsir hótunum um stjórnarslit „við minnsta tilefni“. 1. desember 2020 23:22