Telur yfirdeild MDE ganga of langt í gagnrýni á Hæstarétt Margrét Helga Erlingsdóttir skrifar 3. desember 2020 13:45 Eiríkur Elís Þorláksson er deildarforseti lagadeildar Háskólans í Reykjavík. Vísir Deildarforseta lagadeildar Háskólans í Reykjavík þykir yfirdeild Mannréttindadómstóls Evrópu ganga býsna langt í gagnrýni á Hæstarétt. Það gæti farið svo að Landsréttarmálið í heild sinni verði hluti af námsefni laganema næstu áratugina því lögfræðilegu álitamálin séu fjölmörg. Í nýföllnum dómi yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópu er færð fram gagnrýni yfirdeildarinnar á alla þætti ríkisvaldsins á Íslandi sem komu að Landsréttarmálinu. Yfirdeildin finnur að meðferð málsins á Alþingi, í Hæstarétti og í meðförum framkvæmdavaldsins. Sigríður Andersen þáverandi dómsmálaráðherra hefði virt að vettugi grundvallarmálsmeðferðarreglur við skipan dómara. Í dómnum segir að Hæstarétti hefði að endingu ekki tekist að draga réttar ályktanir út frá eigin niðurstöðum um að lagaumgjörð hefði verið brotin í málinu. Ekki sé fullnægjandi að álykta sem svo að dómi sé komið á fót með lögum ef reglur um skipan dómara hafi ekki verið fylgt. Í raun hefðu allir öryggisventlar brugðist sem hefðu átt að hindra brot þáverandi dómsmálaráðherra. Eiríki Elís Þorlákssyni, deildarforseta lagadeildar HR, þykir yfirdeildin, aftur á móti, seilast ansi langt í gagnrýni sinni á Hæstarétt. „Hún er frekar ósanngjörn í sjálfu sér vegna þess að þarna er verið að beita einhverri túlkun eða mótun á þessari 6. grein Mannréttindasáttmálans sem lá ekkert fyrir þegar Hæstiréttur kvað upp sinn dóm. Þannig að það er erfitt að segja að Hæstarétti hafi verið kunnugt um þessa „kríteríu“ sem dómstóllinn úti notar. Það má líka benda á það í því samhengi að yfirdeildin notar allt annan rökstuðning, allt aðrar „kríteríur“ og aðra aðferðafræði í raun heldur en undirréttur Mannréttindadómstólsins gerði. Þess vegna hefði verið erfitt fyrir Hæstarétt að átta sig á því hvaða kröfur eru gerðar hvað varðar túlkun á þessari 6. grein, og eftir atvikum, má það sama segja um ráðherrann og Alþingi.“ Hvaða næstu skref myndir þú telja að væru heillavænlegust í kjölfar dómsins? „Það er stjórnvalda að ákvarða það. Það hefur verið talað um alls konar réttaróvissu í kjölfarið á þessu. Ég held að það sé svo sem alls ekki. Dómstóllinn úti segir í rauninni að það leiði ekkert sjálfkrafa til þess að mál verði tekin upp sem voru kveðin upp af þeim dómurum sem voru taldir ólöglega skipaðir. Þannig að það fer þá bara eftir hverju máli fyrir sig og eftir atvikum hvað þeir vilja gera sem hafa fengið dóm hjá þeim sem voru taldir ólöglega skipaðir. Það er undir þeim komið og eftir þeim „mekanisma“ sem er í íslenskum lögum hvernig tekið verður á því. Svo er það reyndar þannig að með þessa svokölluðu ólöglegu skipan, að þetta varðaði þessa fjóra dómara sem voru ekki metnir fimmtán hæfastir í mati dómnefndar sem mat hæfi dómaranna og það liggur núna fyrir að þrír af þessum fjórum dómurum hafa fengið skipun á ný. […] Óvissan er þá kannski um þann eina dómara sem ekki hefur sótt um á ný og ekki fengið skipun á ný.“ En það er samt sem áður grafalvarlegt fyrir íslenska ríkið að fá á sig slíkan áfellisdóm. Hvaða afleiðingar telur þú að dómurinn hafi í för með sér fyrir Ísland í alþjóðasamfélaginu? „Ég veit það svo sem ekki. Þarna er látið reyna á eitthvað atriði sem varðar túlkun á 6. grein Mannréttindasáttmála Evrópu og þarna virðist vera að dómstóllinn í Strasbourg sé í raun að móta þessa reglu. Ég held að valdhafar á Íslandi sem fá mjög mikla gagnrýni; Hæstiréttur, framkvæmdavaldið og Alþingi, hefðu ekki getað áttað sig á þessari túlkun, sérstaklega í ljósi þess að túlkunin innan Mannréttindadómstólsins er misjöfn eftir því hvort um er að ræða undirdeildina eða yfirdeildina. Auðvitað er það bara þannig að þegar svona dómur kemur þá verða stjórnvöld að skoða það hvort og þá hvernig eigi að grípa til aðgerða í kjölfarið.“ Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík blés til málþings um dóm yfirdeildarinnar nú í hádeginu. Fjallað var um forsendur og niðurstöður dómsins og hugsanleg viðbrögð við honum; bæði innanlands sem og á alþjóðavettvangi. Hægt er að horfa á málþingið hér á Vísi. Heldurðu að Landsréttarmálið verði lesefni fyrir laganema í Háskólanum í Reykjavík næstu áratugina? „Jú kannski. Það eru allavega fullt af lögfræðilegum álitamálum sem vakna. Það hafa auðvitað fallið nokkrir dómar Hæstaréttar um þetta álitamál, út af þessu tiltekna máli og út frá ýmsum öngum þess og svo kemur þessi dómur Mannréttindadómstólsins, undirréttar og yfirdeildarinnar og það er að minnsta kosti nóg efni til að skoða.“ Landsréttarmálið Mannréttindadómstóll Evrópu Dómstólar Tengdar fréttir Bein útsending: Sérfræðingar ræða dóm MDE í Landsréttarmálinu Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík stendur fyrir málþingi í dag á milli 12:00-13:30 um dóm yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópa í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn íslenska ríkinu, svonefnt Landsréttarmál. 3. desember 2020 11:31 Ábyrg stjórnvöld lagfæra annmarka, segir Katrín um dóm MDE Dómur Mannréttindadómstóls Evrópu er skýr um að málsmeðferð við skipan nýrra dómara við Landsrétt árið 2017 var ekki í samræmi við skuldbindingar Íslands samkvæmt Mannréttindasáttmálanum. 2. desember 2020 18:22 Hefur alltaf séð mjög eftir „já“-inu Fyrrverandi varaþingmaður Viðreisnar, sem sat á Alþingi þegar Landsréttarmálið var afgreitt snemmsumars 2017, segist alltaf hafa séð mjög eftir því að hafa greitt atkvæði með málinu. Þá segir hann Sjálfstæðisflokkinn hafa beitt aðra stjórnarflokka miklum þrýstingi í málinu á sínum tíma og lýsir hótunum um stjórnarslit „við minnsta tilefni“. 1. desember 2020 23:22 Mest lesið Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi Innlent Telja að maðurinn sé fundinn Innlent Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Innlent „Þetta er mjög þungt og erfitt“ Innlent Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Innlent Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Innlent Kærir Costner fyrir „ofbeldisfulla óundirbúna“ nauðgunarsenu Erlent Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Innlent Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Innlent „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Innlent Fleiri fréttir Lögðu hald á nokkuð magn fíkniefna og hnífa Sláandi tölur: Kyrkingartökum og eltihrellum fer fjölgandi Mætti með steikarhníf á leikskóla Kyrkingartök og elltihrellahegðun fara vaxandi og myndband af áreitni í miðborginni Grill í ljósum logum úti á svölum Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Halda framkvæmdastjóra Félagsbústaða þrátt fyrir alvarlegt vantraust Telja að maðurinn sé fundinn „Þetta er mjög þungt og erfitt“ „Ég vara mjög við því að menn beiti þessu úrræði“ „Verið að búa til óseðjandi kerfi þar sem bátum mun fjölga“ Eldur kviknaði í vörubíl á Reykjanesbraut Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Leit hefst á ný eftir hádegi Klúðursleg rannsókn lögreglu leiddi til sýknu skipstjóra Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Færa boðuð gagnmótmæli gegn rasisma vegna ofbeldisógnar Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Gömul strætóskýli verði nýtt sem „byttebox“ Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Gert að finna aðra staðsetningu fyrir hjólhýsabyggðina Sofandi á byggingarsvæðinu og „í vandræðum með vin sinn“ „Okkur langar að börnin okkar fái öruggan stað til að vera á“ Utanríkisráðherra Breta á Íslandi: „Gleður mig að Ísland vill vera með í bandalagi viljugra þjóða“ Biblíur og Kjarval sameinast í Vestmannaeyjum Tapaði 20 milljónum á svipstundu við að samþykkja beiðni Sjaldséð heimsókn utanríkisráðherra og háar upphæðir sem hverfa Ætla ekki að minnka leyfilegan dagsafla Sjá meira
Í nýföllnum dómi yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópu er færð fram gagnrýni yfirdeildarinnar á alla þætti ríkisvaldsins á Íslandi sem komu að Landsréttarmálinu. Yfirdeildin finnur að meðferð málsins á Alþingi, í Hæstarétti og í meðförum framkvæmdavaldsins. Sigríður Andersen þáverandi dómsmálaráðherra hefði virt að vettugi grundvallarmálsmeðferðarreglur við skipan dómara. Í dómnum segir að Hæstarétti hefði að endingu ekki tekist að draga réttar ályktanir út frá eigin niðurstöðum um að lagaumgjörð hefði verið brotin í málinu. Ekki sé fullnægjandi að álykta sem svo að dómi sé komið á fót með lögum ef reglur um skipan dómara hafi ekki verið fylgt. Í raun hefðu allir öryggisventlar brugðist sem hefðu átt að hindra brot þáverandi dómsmálaráðherra. Eiríki Elís Þorlákssyni, deildarforseta lagadeildar HR, þykir yfirdeildin, aftur á móti, seilast ansi langt í gagnrýni sinni á Hæstarétt. „Hún er frekar ósanngjörn í sjálfu sér vegna þess að þarna er verið að beita einhverri túlkun eða mótun á þessari 6. grein Mannréttindasáttmálans sem lá ekkert fyrir þegar Hæstiréttur kvað upp sinn dóm. Þannig að það er erfitt að segja að Hæstarétti hafi verið kunnugt um þessa „kríteríu“ sem dómstóllinn úti notar. Það má líka benda á það í því samhengi að yfirdeildin notar allt annan rökstuðning, allt aðrar „kríteríur“ og aðra aðferðafræði í raun heldur en undirréttur Mannréttindadómstólsins gerði. Þess vegna hefði verið erfitt fyrir Hæstarétt að átta sig á því hvaða kröfur eru gerðar hvað varðar túlkun á þessari 6. grein, og eftir atvikum, má það sama segja um ráðherrann og Alþingi.“ Hvaða næstu skref myndir þú telja að væru heillavænlegust í kjölfar dómsins? „Það er stjórnvalda að ákvarða það. Það hefur verið talað um alls konar réttaróvissu í kjölfarið á þessu. Ég held að það sé svo sem alls ekki. Dómstóllinn úti segir í rauninni að það leiði ekkert sjálfkrafa til þess að mál verði tekin upp sem voru kveðin upp af þeim dómurum sem voru taldir ólöglega skipaðir. Þannig að það fer þá bara eftir hverju máli fyrir sig og eftir atvikum hvað þeir vilja gera sem hafa fengið dóm hjá þeim sem voru taldir ólöglega skipaðir. Það er undir þeim komið og eftir þeim „mekanisma“ sem er í íslenskum lögum hvernig tekið verður á því. Svo er það reyndar þannig að með þessa svokölluðu ólöglegu skipan, að þetta varðaði þessa fjóra dómara sem voru ekki metnir fimmtán hæfastir í mati dómnefndar sem mat hæfi dómaranna og það liggur núna fyrir að þrír af þessum fjórum dómurum hafa fengið skipun á ný. […] Óvissan er þá kannski um þann eina dómara sem ekki hefur sótt um á ný og ekki fengið skipun á ný.“ En það er samt sem áður grafalvarlegt fyrir íslenska ríkið að fá á sig slíkan áfellisdóm. Hvaða afleiðingar telur þú að dómurinn hafi í för með sér fyrir Ísland í alþjóðasamfélaginu? „Ég veit það svo sem ekki. Þarna er látið reyna á eitthvað atriði sem varðar túlkun á 6. grein Mannréttindasáttmála Evrópu og þarna virðist vera að dómstóllinn í Strasbourg sé í raun að móta þessa reglu. Ég held að valdhafar á Íslandi sem fá mjög mikla gagnrýni; Hæstiréttur, framkvæmdavaldið og Alþingi, hefðu ekki getað áttað sig á þessari túlkun, sérstaklega í ljósi þess að túlkunin innan Mannréttindadómstólsins er misjöfn eftir því hvort um er að ræða undirdeildina eða yfirdeildina. Auðvitað er það bara þannig að þegar svona dómur kemur þá verða stjórnvöld að skoða það hvort og þá hvernig eigi að grípa til aðgerða í kjölfarið.“ Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík blés til málþings um dóm yfirdeildarinnar nú í hádeginu. Fjallað var um forsendur og niðurstöður dómsins og hugsanleg viðbrögð við honum; bæði innanlands sem og á alþjóðavettvangi. Hægt er að horfa á málþingið hér á Vísi. Heldurðu að Landsréttarmálið verði lesefni fyrir laganema í Háskólanum í Reykjavík næstu áratugina? „Jú kannski. Það eru allavega fullt af lögfræðilegum álitamálum sem vakna. Það hafa auðvitað fallið nokkrir dómar Hæstaréttar um þetta álitamál, út af þessu tiltekna máli og út frá ýmsum öngum þess og svo kemur þessi dómur Mannréttindadómstólsins, undirréttar og yfirdeildarinnar og það er að minnsta kosti nóg efni til að skoða.“
Landsréttarmálið Mannréttindadómstóll Evrópu Dómstólar Tengdar fréttir Bein útsending: Sérfræðingar ræða dóm MDE í Landsréttarmálinu Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík stendur fyrir málþingi í dag á milli 12:00-13:30 um dóm yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópa í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn íslenska ríkinu, svonefnt Landsréttarmál. 3. desember 2020 11:31 Ábyrg stjórnvöld lagfæra annmarka, segir Katrín um dóm MDE Dómur Mannréttindadómstóls Evrópu er skýr um að málsmeðferð við skipan nýrra dómara við Landsrétt árið 2017 var ekki í samræmi við skuldbindingar Íslands samkvæmt Mannréttindasáttmálanum. 2. desember 2020 18:22 Hefur alltaf séð mjög eftir „já“-inu Fyrrverandi varaþingmaður Viðreisnar, sem sat á Alþingi þegar Landsréttarmálið var afgreitt snemmsumars 2017, segist alltaf hafa séð mjög eftir því að hafa greitt atkvæði með málinu. Þá segir hann Sjálfstæðisflokkinn hafa beitt aðra stjórnarflokka miklum þrýstingi í málinu á sínum tíma og lýsir hótunum um stjórnarslit „við minnsta tilefni“. 1. desember 2020 23:22 Mest lesið Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi Innlent Telja að maðurinn sé fundinn Innlent Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Innlent „Þetta er mjög þungt og erfitt“ Innlent Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Innlent Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Innlent Kærir Costner fyrir „ofbeldisfulla óundirbúna“ nauðgunarsenu Erlent Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Innlent Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Innlent „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Innlent Fleiri fréttir Lögðu hald á nokkuð magn fíkniefna og hnífa Sláandi tölur: Kyrkingartökum og eltihrellum fer fjölgandi Mætti með steikarhníf á leikskóla Kyrkingartök og elltihrellahegðun fara vaxandi og myndband af áreitni í miðborginni Grill í ljósum logum úti á svölum Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Halda framkvæmdastjóra Félagsbústaða þrátt fyrir alvarlegt vantraust Telja að maðurinn sé fundinn „Þetta er mjög þungt og erfitt“ „Ég vara mjög við því að menn beiti þessu úrræði“ „Verið að búa til óseðjandi kerfi þar sem bátum mun fjölga“ Eldur kviknaði í vörubíl á Reykjanesbraut Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Leit hefst á ný eftir hádegi Klúðursleg rannsókn lögreglu leiddi til sýknu skipstjóra Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Færa boðuð gagnmótmæli gegn rasisma vegna ofbeldisógnar Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Gömul strætóskýli verði nýtt sem „byttebox“ Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Gert að finna aðra staðsetningu fyrir hjólhýsabyggðina Sofandi á byggingarsvæðinu og „í vandræðum með vin sinn“ „Okkur langar að börnin okkar fái öruggan stað til að vera á“ Utanríkisráðherra Breta á Íslandi: „Gleður mig að Ísland vill vera með í bandalagi viljugra þjóða“ Biblíur og Kjarval sameinast í Vestmannaeyjum Tapaði 20 milljónum á svipstundu við að samþykkja beiðni Sjaldséð heimsókn utanríkisráðherra og háar upphæðir sem hverfa Ætla ekki að minnka leyfilegan dagsafla Sjá meira
Bein útsending: Sérfræðingar ræða dóm MDE í Landsréttarmálinu Réttarfarsstofnun Háskólans í Reykjavík stendur fyrir málþingi í dag á milli 12:00-13:30 um dóm yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópa í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn íslenska ríkinu, svonefnt Landsréttarmál. 3. desember 2020 11:31
Ábyrg stjórnvöld lagfæra annmarka, segir Katrín um dóm MDE Dómur Mannréttindadómstóls Evrópu er skýr um að málsmeðferð við skipan nýrra dómara við Landsrétt árið 2017 var ekki í samræmi við skuldbindingar Íslands samkvæmt Mannréttindasáttmálanum. 2. desember 2020 18:22
Hefur alltaf séð mjög eftir „já“-inu Fyrrverandi varaþingmaður Viðreisnar, sem sat á Alþingi þegar Landsréttarmálið var afgreitt snemmsumars 2017, segist alltaf hafa séð mjög eftir því að hafa greitt atkvæði með málinu. Þá segir hann Sjálfstæðisflokkinn hafa beitt aðra stjórnarflokka miklum þrýstingi í málinu á sínum tíma og lýsir hótunum um stjórnarslit „við minnsta tilefni“. 1. desember 2020 23:22
Utanríkisráðherra Breta á Íslandi: „Gleður mig að Ísland vill vera með í bandalagi viljugra þjóða“