Grafin eigin gröf Aðalbjörg Egilsdóttir og Sigrún Jónsdóttir skrifa 13. október 2020 19:08 Síðustu áratugi hefur urðun á sorpi aukist gríðarlega á Íslandi samhliða aukinni neyslu í samfélaginu. Til að mynda eru nú yfir 500 tonn af sorpi urðuð daglega á urðunarstað höfuðborgarsvæðisins að Álfsnesi og árið 2018 losaði urðun úrgangs um 200 þúsund tonn CO2 ígilda. Það er jafn mikil losun og ef 6,2 milljónir Toyota Yaris bílar keyrðu árlega hringinn í kringum landið (reiknað með kolefnisreikni orkusetursins). Innan Evrópusambandsins hefur verið dregið mikið úr urðun á undanförnum árum og er markmiðið að innan við 10% úrgangs verði urðaður árið 2035. Urðun úrgangs er nefnilega alls ekki séríslenskt vandamál. Ísland er skuldbundið sömu markmiðum í gegnum EES samninginn og var eitt af þeim úrræðum sem nýta átti til að ná því markmiði skattur á urðun. Nýlega bárust fréttir af því að ekkert yrði af fyrirhuguðum urðunarskatti umhverfisráðherra, sem er hluti af aðgerðaráætlun Íslands í loftslagsmálum til ársins 2030. Markmið aðgerðarinnar er að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda (GHL) frá urðun úrgangs og gera aðrar umhverfisvænni meðhöndlunarleiðir samkeppnishæfar við urðun. Deilt hefur verið um skattinn og virðist vera að stjórnendur sveitarfélaga hafi áhyggjur af því að um sé að ræða nefskatt á íbúa sveitarfélaganna frekar en hvata til minnkunar á úrgangi. Skatturinn ætti öllu heldur að fjármagna betri sorpúrræði sveitarfélaga, sem m.a. geta verið betri aðstaða íbúa til flokkunar, betri aðstaða sveitarfélaganna til að taka á móti sorpi o.s.frv. Auk þess getur urðunarskattur hvatt til minni sóunar, sem myndi líklega leiða til minni neyslu, sem mikil þörf er á þar sem neysluspor Íslendinga er með því hæsta sem gerist í heiminum. Samkvæmt nýuppfærðri aðgerðaáætlun Íslands í loftslagsmálum á urðunarskattur að draga úr losun GHL frá Íslandi um 28 þúsund tonn á ári. Samhliða honum á að banna urðun á lífrænum úrgangi, sem draga á úr losun GHL um 104 þúsund tonn á ári. Af þessu má má draga þá ályktun að án skattsins muni ganga hægar að koma í veg fyrir a.m.k. 132 þúsund tonna losun GHL á ári, frá og með árinu 2030 (þegar fullur árangur á að hafa náðst). Báðar aðgerðirnar voru einnig í fyrstu útgáfu aðgerðaáætlunarinnar frá 2018 og hefur því gefist nægur tími til að undirbúa innleiðingu þeirra. Skoðum aðeins af hverju það er mikilvægt að draga úr urðun sorps, m.a. með skattlagningu: Urðað sorp losar ekki aðeins gróðurhúsalofttegundir þegar það brotnar niður, heldur getur það mengað bæði jarðveg og vatn. Þegar ákveðið er að nýta land í sorpurðun kemur það í veg fyrir annars konar nýtingu landið, m.a. endurheimtar vistkerfa, uppbyggingar íbúðarhúsnæðis, landbúnaðar og svo mætti lengi áfram halda. Land er af skornum skammti, líkt og aðrar auðlindir jarðar, og er þetta því sóun á auðlindum. Ef lífrænn úrgangur er flokkaður er auðvelt að nýta hann til jarðgerðar. Ýmsar leiðir eru til, sem hafa m.a. verið nýttar í sveitarfélögum víðs vegar um landið, t.a.m. Bokashi jarðgerð (Rangárvallasýsla) og moltugerð (Stykkishólmur, Akureyri o.fl. sveitarfélög). Nýting lífræns úrgangs til jarðgerðar stuðlar að aukinni sjálfbærni og sjálfstæði íslenskra atvinnugreina, og þá sérstaklega landbúnaðar, því þá þarf ekki lengur að flytja inn tilbúinn, erlendan áburð, sem getur mengað loft, vatn og jarðveg. Um 40% jarðvegs á Íslandi hefur orðið fyrir rofi. Með því að nýta lífrænan úrgang til áburðar á rofið land má ekki aðeins draga úr losun GHL vegna urðunar heldur einnig vegna rofs. Þegar einar dyr lokast opnast aðrar. Með því að skattleggja urðun sorps og banna urðun lífræns úrgangs er hvatt til nýsköpunar á sviði sorpmála. Það býður ekki aðeins upp á umhverfisvænni lausnir heldur ný og spennandi störf. Er það ekki einmitt leiðin út úr kófinu, græn uppbygging? Með urðun sorps er einmitt komið í veg fyrir annars konar nýtingu þess. Urðun sorps gerir í raun fátt annað en að ýta undir frekari ofnýtingu auðlinda og dregur þ.a.l. úr möguleikum á sjálfbærni, hringrásarhagkerfi og að taka loftslagsvána föstum tökum. Á tímum sem þessum, þar sem loftslagsváin er ein af stærstu áskorunum mannkynsins, er óábyrgt að sneiða hjá aðgerðum sem eru hluti af aðgerðaráætlun stjórnvalda í loftslagsmálum. Það hvílir mikil ábyrgð á stjórnvöldum, bæði ríkisstjórn, þingi og sveitarfélögunum, að taka málið föstum tökum. Það er ekki í takt við alvarleika málsins að hætta við aðgerðir sem eiga að draga úr losun. Sérstaklega án þess að koma með mótvægisaðgerðir til að ná sömu markmiðum. Því hvaða rétt hafa stjórnvöld til að halda áfram að grafa rusl ofan í jörðina sem við tökum við eftir örstuttan tíma? Er ekki kominn tími til að axla ábyrgð og koma fram við Móður jörð og framtíðarkynslóðir af þeirri virðingu sem við eigum skilið? Bréf þessa efnis hefur verið sent á umhverfis- og auðlindaráðherra, fjármála- og efnahagsráðherra, Samtök íslenskra sveitarfélaga (SÍS) og Sorpu. Þar var sömuleiðis sóst eftir að ákvörðunin um að falla frá áformum um urðunarskatt verði endurskoðuð og að nýtt frumvarp um urðunarskatt verði undirbúið í samstarfi við SÍS, Sorpu og ungmennafulltrúa Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði loftslagsmála. Aðalbjörg Egilsdóttir er ungmennafulltrúi Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði loftslagsmála og Sigrún Jónsdóttir er þátttakandi í skipulagshópi loftslagsverkfallsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Mest lesið Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Charlie og sjúkleikaverksmiðjan Guðjón Eggert Agnarsson Skoðun Ert þú meðalmaðurinn? Jóhann Óskar Jóhannsson Skoðun Flumbrugangur í framhaldsskólum Jón Pétur Zimsen Skoðun Af Millet-úlpum og öldrunarmálum Þröstur V. Söring Skoðun Nútímaviðskipti og lögin sem gleymdist að uppfæra Fróði Steingrímsson Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson Skoðun „Words are wind“ Ingólfur Hermannsson Skoðun Nú þarf bæði sleggju og vélsög Trausti Hjálmarsson,Ólafur Stephensen Skoðun Mikilvægi aukinnar verndunar hafsvæða og leiðrétting Hrönn Egilsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson skrifar Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna er alvöru mál Jóhannes Þór Skúlason skrifar Skoðun 1984 og Hunger Games á sama sviðinu Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi aukinnar verndunar hafsvæða og leiðrétting Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til einföldunar regluverks Pétur Halldórsson skrifar Skoðun Af Millet-úlpum og öldrunarmálum Þröstur V. Söring skrifar Skoðun Charlie og sjúkleikaverksmiðjan Guðjón Eggert Agnarsson skrifar Skoðun Nú þarf bæði sleggju og vélsög Trausti Hjálmarsson,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Nútímaviðskipti og lögin sem gleymdist að uppfæra Fróði Steingrímsson skrifar Skoðun Sjálfsvíg eru ekki óumflýjanleg Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun „Words are wind“ Ingólfur Hermannsson skrifar Skoðun Ert þú meðalmaðurinn? Jóhann Óskar Jóhannsson skrifar Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Flumbrugangur í framhaldsskólum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Miðbær Selfoss vekur ánægju Bragi Bjarnason skrifar Skoðun PCOS: Er ódýrara að halda heilsu eða meðhöndla veikindi? Elísa Ósk Línadóttir skrifar Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar Skoðun Be Kind - ekki kind Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir ,Perla Magnúsdóttir skrifar Skoðun Illa verndaðir Íslendingar Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Viðreisn afhjúpar sig endanlega Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heimalestur – gæðastund en ekki grátur og gnístan tanna Svava Þ. Hjaltalín skrifar Skoðun Frelsi til sölu Erling Kári Freysson skrifar Skoðun Vangaveltur um íslenskt barnaefni – Hvers vegna skiptir það máli að börn heyri sjálf sig? Tinna Björg Kristinsdóttir,Valdimar Gylfason skrifar Skoðun Móðir í Breiðholti hjólar 5.000 kílómetra Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Viðreisn lætur verkin tala Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Sterkara framhaldsskólakerfi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Hægfara endalok sjónvarps útsendinga fyrir móttöku á loftneti á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Eru Íslendingar feigir? Olíuvinnsla! Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Sjá meira
Síðustu áratugi hefur urðun á sorpi aukist gríðarlega á Íslandi samhliða aukinni neyslu í samfélaginu. Til að mynda eru nú yfir 500 tonn af sorpi urðuð daglega á urðunarstað höfuðborgarsvæðisins að Álfsnesi og árið 2018 losaði urðun úrgangs um 200 þúsund tonn CO2 ígilda. Það er jafn mikil losun og ef 6,2 milljónir Toyota Yaris bílar keyrðu árlega hringinn í kringum landið (reiknað með kolefnisreikni orkusetursins). Innan Evrópusambandsins hefur verið dregið mikið úr urðun á undanförnum árum og er markmiðið að innan við 10% úrgangs verði urðaður árið 2035. Urðun úrgangs er nefnilega alls ekki séríslenskt vandamál. Ísland er skuldbundið sömu markmiðum í gegnum EES samninginn og var eitt af þeim úrræðum sem nýta átti til að ná því markmiði skattur á urðun. Nýlega bárust fréttir af því að ekkert yrði af fyrirhuguðum urðunarskatti umhverfisráðherra, sem er hluti af aðgerðaráætlun Íslands í loftslagsmálum til ársins 2030. Markmið aðgerðarinnar er að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda (GHL) frá urðun úrgangs og gera aðrar umhverfisvænni meðhöndlunarleiðir samkeppnishæfar við urðun. Deilt hefur verið um skattinn og virðist vera að stjórnendur sveitarfélaga hafi áhyggjur af því að um sé að ræða nefskatt á íbúa sveitarfélaganna frekar en hvata til minnkunar á úrgangi. Skatturinn ætti öllu heldur að fjármagna betri sorpúrræði sveitarfélaga, sem m.a. geta verið betri aðstaða íbúa til flokkunar, betri aðstaða sveitarfélaganna til að taka á móti sorpi o.s.frv. Auk þess getur urðunarskattur hvatt til minni sóunar, sem myndi líklega leiða til minni neyslu, sem mikil þörf er á þar sem neysluspor Íslendinga er með því hæsta sem gerist í heiminum. Samkvæmt nýuppfærðri aðgerðaáætlun Íslands í loftslagsmálum á urðunarskattur að draga úr losun GHL frá Íslandi um 28 þúsund tonn á ári. Samhliða honum á að banna urðun á lífrænum úrgangi, sem draga á úr losun GHL um 104 þúsund tonn á ári. Af þessu má má draga þá ályktun að án skattsins muni ganga hægar að koma í veg fyrir a.m.k. 132 þúsund tonna losun GHL á ári, frá og með árinu 2030 (þegar fullur árangur á að hafa náðst). Báðar aðgerðirnar voru einnig í fyrstu útgáfu aðgerðaáætlunarinnar frá 2018 og hefur því gefist nægur tími til að undirbúa innleiðingu þeirra. Skoðum aðeins af hverju það er mikilvægt að draga úr urðun sorps, m.a. með skattlagningu: Urðað sorp losar ekki aðeins gróðurhúsalofttegundir þegar það brotnar niður, heldur getur það mengað bæði jarðveg og vatn. Þegar ákveðið er að nýta land í sorpurðun kemur það í veg fyrir annars konar nýtingu landið, m.a. endurheimtar vistkerfa, uppbyggingar íbúðarhúsnæðis, landbúnaðar og svo mætti lengi áfram halda. Land er af skornum skammti, líkt og aðrar auðlindir jarðar, og er þetta því sóun á auðlindum. Ef lífrænn úrgangur er flokkaður er auðvelt að nýta hann til jarðgerðar. Ýmsar leiðir eru til, sem hafa m.a. verið nýttar í sveitarfélögum víðs vegar um landið, t.a.m. Bokashi jarðgerð (Rangárvallasýsla) og moltugerð (Stykkishólmur, Akureyri o.fl. sveitarfélög). Nýting lífræns úrgangs til jarðgerðar stuðlar að aukinni sjálfbærni og sjálfstæði íslenskra atvinnugreina, og þá sérstaklega landbúnaðar, því þá þarf ekki lengur að flytja inn tilbúinn, erlendan áburð, sem getur mengað loft, vatn og jarðveg. Um 40% jarðvegs á Íslandi hefur orðið fyrir rofi. Með því að nýta lífrænan úrgang til áburðar á rofið land má ekki aðeins draga úr losun GHL vegna urðunar heldur einnig vegna rofs. Þegar einar dyr lokast opnast aðrar. Með því að skattleggja urðun sorps og banna urðun lífræns úrgangs er hvatt til nýsköpunar á sviði sorpmála. Það býður ekki aðeins upp á umhverfisvænni lausnir heldur ný og spennandi störf. Er það ekki einmitt leiðin út úr kófinu, græn uppbygging? Með urðun sorps er einmitt komið í veg fyrir annars konar nýtingu þess. Urðun sorps gerir í raun fátt annað en að ýta undir frekari ofnýtingu auðlinda og dregur þ.a.l. úr möguleikum á sjálfbærni, hringrásarhagkerfi og að taka loftslagsvána föstum tökum. Á tímum sem þessum, þar sem loftslagsváin er ein af stærstu áskorunum mannkynsins, er óábyrgt að sneiða hjá aðgerðum sem eru hluti af aðgerðaráætlun stjórnvalda í loftslagsmálum. Það hvílir mikil ábyrgð á stjórnvöldum, bæði ríkisstjórn, þingi og sveitarfélögunum, að taka málið föstum tökum. Það er ekki í takt við alvarleika málsins að hætta við aðgerðir sem eiga að draga úr losun. Sérstaklega án þess að koma með mótvægisaðgerðir til að ná sömu markmiðum. Því hvaða rétt hafa stjórnvöld til að halda áfram að grafa rusl ofan í jörðina sem við tökum við eftir örstuttan tíma? Er ekki kominn tími til að axla ábyrgð og koma fram við Móður jörð og framtíðarkynslóðir af þeirri virðingu sem við eigum skilið? Bréf þessa efnis hefur verið sent á umhverfis- og auðlindaráðherra, fjármála- og efnahagsráðherra, Samtök íslenskra sveitarfélaga (SÍS) og Sorpu. Þar var sömuleiðis sóst eftir að ákvörðunin um að falla frá áformum um urðunarskatt verði endurskoðuð og að nýtt frumvarp um urðunarskatt verði undirbúið í samstarfi við SÍS, Sorpu og ungmennafulltrúa Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði loftslagsmála. Aðalbjörg Egilsdóttir er ungmennafulltrúi Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði loftslagsmála og Sigrún Jónsdóttir er þátttakandi í skipulagshópi loftslagsverkfallsins.
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar
Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar
Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar
Skoðun Vangaveltur um íslenskt barnaefni – Hvers vegna skiptir það máli að börn heyri sjálf sig? Tinna Björg Kristinsdóttir,Valdimar Gylfason skrifar
Skoðun Hægfara endalok sjónvarps útsendinga fyrir móttöku á loftneti á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun