Ný hugsun skilar árangri Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar 27. júní 2018 07:00 Það er ekki ýkja langt síðan ferðaþjónusta var tiltölulega lítil atvinnugrein á Íslandi, lítil en vaxandi og með mikla framtíðarmöguleika – eins og þeir vissu sem gáfu henni gaum. En ferðaþjónusta var alltaf hálfgert olnbogabarn í stjórnkerfinu. Hún átti í raun hvergi heima, fékk litla athygli, sáralítið vægi – hvað þá fyrirhyggju eða nokkurn stuðning sem heitið gat. Hún kraumaði í rólegheitum undir yfirborðinu, þar sem hún óx úr grasi, mest fyrir tilstilli einkaframtaksins. Hún var í mesta lagi nefnd á nafn í hátíðarræðum og í seinni fréttum í sjónvarpinu, ef mikil tíðindi urðu. Í kjölfar efnahagshrunsins og falls íslensku krónunnar sprakk ferðaþjónustan hins vegar út af svo gríðarlegum krafti að ekki varð lengur fram hjá henni horft og þýðing hennar fyrir íslenskt efnahagslíf hefur farið stigvaxandi æ síðan. Frá árinu 2010 hefur hlutfall ferðaþjónustu af heildarútflutningstekjum Íslands farið úr 19% í 42% og beinum störfum í greininni hefur á sama tíma fjölgað um 55%. Ferðaþjónusta er nú orðin stærsta útflutningsgrein Íslendinga og burðarás í efnahagslífi landsins.Framsýnt og nauðsynlegt skref Eftir að vaxtarskeið ferðaþjónustu hófst, þá ákváðu stjórnvöld í samvinnu við atvinnugreinina að fara í stefnumótun fyrir ferðaþjónustu. Þá kom í ljós að forsendur til að hefja slíka vinnu voru ekki fyrir hendi, þar sem mjög lítið var til af upplýsingum og áreiðanlegum gögnum til að byggja á. Sú uppgötvun var fræið sem síðar varð að hinu einstaka fyrirbæri sem var gefið nafnið Stjórnstöð ferðamála. Stjórnstöð ferðamála er tímabundið „private-public“ verkefni með þátttöku fjögurra ráðuneyta, Samtaka ferðaþjónustunnar og Samtaka íslenskra sveitarfélaga. Ferðaþjónusta er óhemju víðfeðm atvinnugrein sem snertir ótal ólíka anga stjórnsýslunnar, mörg ráðuneyti og stofnanir, sveitarfélög landsins og svo auðvitað fyrirtækin sem starfa innan hennar. Þessir aðilar þurfa því allir að tala saman og vinna saman að hagsmunamálum ferðaþjónustu og samspili hennar við samfélagið. Það er auðséð að slík samvinna er flókin og tímafrek – ferðaþjónustan í landinu mátti hins vegar engan tíma missa. Hið framsýna skref sem stofnun Stjórnstöðvarinnar var bætti svo um munaði upp þann tíma sem hafði tapast við að koma skikki á þau ótal mál sem krefjast samvinnu allra þessara ólíku hópa. Hún skapaði nauðsynlegt samtal milli stofnana og atvinnulífs, opnaði flóðgáttir upplýsinga, rauf múra, jók gagnkvæman skilning og hefur sett málefni ferðaþjónustu ofar í huga þeirra sem sýsla með málefni hennar af hálfu hins opinbera. Einstök samvinna Stjórnstöðin er vissulega óvenjuleg og einstakt að svona samvinnu sé komið á á milli stjórnvalda og atvinnulífs. Vegna þess hefur borið á gagnrýni og tortryggni í hennar garð en þær raddir eru nú að þagna ein af annarri í ljósi þess ótrúlega starfs sem Stjórnstöðin hefur unnið á þessum rúmu tveimur árum sem hún hefur verið starfrækt. Á þeim tíma hefur málefnum ferðaþjónustunnar fleygt fram margfalt hraðar en annars hefði orðið. Á þessum tíma hefur um 70 ólíkum verkefnum verið hleypt af stokkunum og meirihluta þeirra er þegar lokið eða þeim verið komið fyrir annars staðar til framtíðar, eftir upphafsstarf í Stjórnstöðinni. Má þar nefna Mælaborð ferðaþjónustunnar sem er upplýsingaveita sem sýnir upplýsingar um ferðaþjónustuna á einum stað og birtir þær með myndrænum hætti, og Hæfnisetur ferðaþjónustunnar sem hefur það hlutverk að auka hæfni starfsfólks, gæði, starfsánægju og arðsemi í ferðaþjónustu. Langt á veg komin er rannsókn um þolmörk Íslands gagnvart ferðamönnum, sem er gríðarlega brýnt verkefni. Fram undan er eitt mikilvægasta verkefnið, en það er stefnumótun í ferðaþjónustu fyrir Ísland, sem – þökk sé Stjórnstöð ferðamála – hefur töluvert mikla möguleika á að lenda ekki í skýrslubunkanum í skúffunni heldur verða alvöru stefnumótun sem hjálpar okkur öllum að byggja upp gæðaferðaþjónustu til framtíðar, þjóðinni allri til heilla.Höfundur er formaður Samtaka ferðaþjónustunnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Bjarnheiður Hallsdóttir Ferðamennska á Íslandi Mest lesið Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson Skoðun Skoðun Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson skrifar Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Virkjum lýðræðið Jórdís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun „Við verðum að fylgja lögum“ Hópur listafólks skrifar Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Sjá meira
Það er ekki ýkja langt síðan ferðaþjónusta var tiltölulega lítil atvinnugrein á Íslandi, lítil en vaxandi og með mikla framtíðarmöguleika – eins og þeir vissu sem gáfu henni gaum. En ferðaþjónusta var alltaf hálfgert olnbogabarn í stjórnkerfinu. Hún átti í raun hvergi heima, fékk litla athygli, sáralítið vægi – hvað þá fyrirhyggju eða nokkurn stuðning sem heitið gat. Hún kraumaði í rólegheitum undir yfirborðinu, þar sem hún óx úr grasi, mest fyrir tilstilli einkaframtaksins. Hún var í mesta lagi nefnd á nafn í hátíðarræðum og í seinni fréttum í sjónvarpinu, ef mikil tíðindi urðu. Í kjölfar efnahagshrunsins og falls íslensku krónunnar sprakk ferðaþjónustan hins vegar út af svo gríðarlegum krafti að ekki varð lengur fram hjá henni horft og þýðing hennar fyrir íslenskt efnahagslíf hefur farið stigvaxandi æ síðan. Frá árinu 2010 hefur hlutfall ferðaþjónustu af heildarútflutningstekjum Íslands farið úr 19% í 42% og beinum störfum í greininni hefur á sama tíma fjölgað um 55%. Ferðaþjónusta er nú orðin stærsta útflutningsgrein Íslendinga og burðarás í efnahagslífi landsins.Framsýnt og nauðsynlegt skref Eftir að vaxtarskeið ferðaþjónustu hófst, þá ákváðu stjórnvöld í samvinnu við atvinnugreinina að fara í stefnumótun fyrir ferðaþjónustu. Þá kom í ljós að forsendur til að hefja slíka vinnu voru ekki fyrir hendi, þar sem mjög lítið var til af upplýsingum og áreiðanlegum gögnum til að byggja á. Sú uppgötvun var fræið sem síðar varð að hinu einstaka fyrirbæri sem var gefið nafnið Stjórnstöð ferðamála. Stjórnstöð ferðamála er tímabundið „private-public“ verkefni með þátttöku fjögurra ráðuneyta, Samtaka ferðaþjónustunnar og Samtaka íslenskra sveitarfélaga. Ferðaþjónusta er óhemju víðfeðm atvinnugrein sem snertir ótal ólíka anga stjórnsýslunnar, mörg ráðuneyti og stofnanir, sveitarfélög landsins og svo auðvitað fyrirtækin sem starfa innan hennar. Þessir aðilar þurfa því allir að tala saman og vinna saman að hagsmunamálum ferðaþjónustu og samspili hennar við samfélagið. Það er auðséð að slík samvinna er flókin og tímafrek – ferðaþjónustan í landinu mátti hins vegar engan tíma missa. Hið framsýna skref sem stofnun Stjórnstöðvarinnar var bætti svo um munaði upp þann tíma sem hafði tapast við að koma skikki á þau ótal mál sem krefjast samvinnu allra þessara ólíku hópa. Hún skapaði nauðsynlegt samtal milli stofnana og atvinnulífs, opnaði flóðgáttir upplýsinga, rauf múra, jók gagnkvæman skilning og hefur sett málefni ferðaþjónustu ofar í huga þeirra sem sýsla með málefni hennar af hálfu hins opinbera. Einstök samvinna Stjórnstöðin er vissulega óvenjuleg og einstakt að svona samvinnu sé komið á á milli stjórnvalda og atvinnulífs. Vegna þess hefur borið á gagnrýni og tortryggni í hennar garð en þær raddir eru nú að þagna ein af annarri í ljósi þess ótrúlega starfs sem Stjórnstöðin hefur unnið á þessum rúmu tveimur árum sem hún hefur verið starfrækt. Á þeim tíma hefur málefnum ferðaþjónustunnar fleygt fram margfalt hraðar en annars hefði orðið. Á þessum tíma hefur um 70 ólíkum verkefnum verið hleypt af stokkunum og meirihluta þeirra er þegar lokið eða þeim verið komið fyrir annars staðar til framtíðar, eftir upphafsstarf í Stjórnstöðinni. Má þar nefna Mælaborð ferðaþjónustunnar sem er upplýsingaveita sem sýnir upplýsingar um ferðaþjónustuna á einum stað og birtir þær með myndrænum hætti, og Hæfnisetur ferðaþjónustunnar sem hefur það hlutverk að auka hæfni starfsfólks, gæði, starfsánægju og arðsemi í ferðaþjónustu. Langt á veg komin er rannsókn um þolmörk Íslands gagnvart ferðamönnum, sem er gríðarlega brýnt verkefni. Fram undan er eitt mikilvægasta verkefnið, en það er stefnumótun í ferðaþjónustu fyrir Ísland, sem – þökk sé Stjórnstöð ferðamála – hefur töluvert mikla möguleika á að lenda ekki í skýrslubunkanum í skúffunni heldur verða alvöru stefnumótun sem hjálpar okkur öllum að byggja upp gæðaferðaþjónustu til framtíðar, þjóðinni allri til heilla.Höfundur er formaður Samtaka ferðaþjónustunnar
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun