Saga þjóðfrelsisbaráttunnar í Víetnam Gylfi Páll Hersir skrifar 9. febrúar 2018 07:00 Þessa dagana er myndin Post sýnd í kvikmyndahúsum. Þar segir frá átökum dagblaðsins Washington Post við stjórnvöld vegna birtingar leyniskjala sem Daniel Ellsberg, þáverandi starfsmaður Varnarmálaráðuneytisins, ljósritaði og kom til New York Times og Washington Post. Skjölin afhjúpa margra ára lygar stjórnvalda um málefni Víetnam og höfðu umtalsverð áhrif á afstöðu fólks til stríðsins. Mér finnst því við hæfi að rekja stuttlega sögu þjóðfrelsisbaráttunnar í landinu. Árið 1888 gerðu Frakkar Suðaustur-Asíu (núverandi Kambódíu, Víetnam og Laos) að nýlendu sinni – frumskógarsvæði voru rudd til þess rækta gúmmítré, sjálfsþurftarbúskapur lagðist af, fólk flutt nauðungarflutningum og nauðungarvinnu komið á. Nýlendustjórninni fylgdi mikil kúgun. Þjóðverjar hernámu Frakkland árið 1940 og komu á fót leppstjórn sem nýlendustjórnin í Suðaustur-Asíu studdi. Sama ár hernámu Japanir svæðið og stjórnuðu í náinni samvinnu við nýlendustjórn Frakka mestan hluta síðari heimsstyrjaldar. Eftir að Þjóðverjar höfðu verið hraktir frá Frakklandi, varpaði hernámslið Japana embættismönnum Frakka á dyr og lýsti Víetnam sjálfstætt ríki undir stjórn keisarans Bao Dai sem hafði unnið með Japönum. Samfara uppgjöf Japana fyrir bandamönnum í styrjaldarlok varð uppreisn í borgum landsins sem kom Víet Minh, Sjálfstæðisbandalagi Víetnams til valda. Nýja ríkisstjórnin lýsti yfir stofnun Lýðveldisins Víetnam. Á Potsdam-ráðstefnunni í stríðslok ákváðu bandamenn að hersveitir Chiang Kai-sheks tækju við af Japönum í norðurhluta landins en Bretar í þeim syðri. Víet Minh hafði fulla hernaðarlega stjórn í öllu landinu og því var ekki þörf á utanaðkomandi herliði. Hryðjuverk og ofbeldi setuliðsins á almennum borgurum varð til þess að mánaðargamalli ríkisstjórn Víet Minh var steypt af stóli og nýlendustjórn komið á fót í syðri hluta landsins sem heyrði undir ríkisstjórn de Gaulle í París. Þá tóku Frakkar völdin í nyrðri hluta landsins. Skæruliðabaráttunni gegn yfirráðum Frakka lauk með fullum hernaðarsigri Víet Minh í maí 1954 í frægri orrustu við Dien Bien Phu. Tekist var á um það innan ráðastéttarinnar í Bandaríkjunum 1954 hvort senda ætti bandarískt herlið á vettvang og rætt um að varpa kjarnorkusprengjum á landið. Þrátt fyrir afgerandi hernaðarsigur Víet Minh var gert samkomulag í Genf árið 1954 um skiptingu Víetnams um 17. breiddarbaug og Frökkum gert að yfirgefa nyrðri hluta landsins. Í syðri hlutanum átti að ríkja bráðabirgðastjórn til tveggja ára undir forystu Bao Dai og kosningar að fara fram um sameiningu landsins með liðsinni Bandaríkjanna. Frakkar fóru en gríðarleg bandarísk hernaðaraðstoð streymdi til handa ríkisstjórninni í Suður-Víetnam. Aldrei kom til kosninganna, enda komst Eisenhower Bandaríkjaforseti síðar svo að orði í endurminningum sínum: „Allir þeir kunnáttumenn um málefni Indókína sem ég ræddi við eða skrifaðist á við voru sammála um það að hefðu kosningar verið haldnar ... hefðu trúlega 80% íbúanna frekar greitt atkvæði með kommúnistanum Ho Chi Minh sem leiðtoga sínum en þjóðhöfðingjanum Bao Dai.“ Skæruliðabaráttan hófst að nýju. Árið 1959 streymdu bandarískir hernaðarráðgjafar til Suður-Víetnams. Þá fyrst barst stuðningur frá Norður-Víetnam. Árið 1960 myndaði andspyrnan í suðri Þjóðfrelsisfylkinguna (NLF) sem óvinirnir uppnefndu „Víet Cong“. Annar þáttur Víetnam stríðsins stóð yfir í 15 ár og lauk í apríllok 1975, þegar síðustu bandarísku starfsmennirnir flúðu í þyrlu af þaki sendiráðsins í Saigon (núverandi Ho Chi Minh borg). Í stríðinu féllu á bilinu 2 til 3 milljónir Víetnama og 60.000 bandarískir hermenn. Varpað var meira sprengjumagni á Laos, Kambódíu og Víetnam en samanlagt í öllum styrjöldum fram að því. Kostnaður Bandaríkjastjórnar bara í Suður-Víetnam nam 140 milljörðum dollara sem samsvarar 7.000 dollurum á hvern og einn 20 milljóna íbúa landsins. Þjóðartekjur á mann voru þarna 157 dollarar á ári. Í febrúar 1965, skömmu eftir að Lyndon B. Johnson komst til valda, hófu Bandaríkin stórfelldar sprengjuárásir á Norður-Víetnam, m.a. með nýjum tegundum af sprengjum, kúlu-, nála- og íkveikjusprengjum s.s. bensínhlaup- og fosfórsprengjum. Þá voru 23.000 bandarískir hermenn í Víetnam. Flestir urðu þeir 549.000 í árslok 1968. Auk þess voru þarna 50.000 hermenn frá Suður-Kóreu og færri frá Ástralíu, Nýja-Sjálandi, Thailandi og Filippseyjum. Víðtæk alþjóðleg andstaða var við stríðsrekstur Bandaríkjanna í Víetnam. Víetnam-nefndir voru stofnaðar víða um heim, m.a. á Íslandi, og skipulagðar voru mótmælaaðgerðir í öllum heimshornum. Hér á landi voru farnar mjög fjölmennar mótmælagöngur og haldnir inni- og útifundir með þátttöku ýmissa stjórnmála- og félagasamtaka. Í Washington fóru fram stærstu pólitísku mótmælin í sögu landsins, í nóvember 1969 og aftur í apríl 1971 tóku þátt 750.000 manns. Áróðurinn gegn stríðinu og fjöldahreyfingin gegn því leiddi til róttækniþróunar margra, bæði í bandarísku samfélagi, á Íslandi og víðar. Pólitísk ásýnd Bandaríkjanna breyttist. Í kjölfarið fylgdi heilbrigt vantraust í garð stjórnvalda. Hin staðlaða ímynd bandaríska hermannsins sem hlýðinn undirsáti ráðastéttarinnar breyttist. Hermenn gerðust liðhlaupar, þeir mótmæltu stríðsrekstrinum. Víetnamhreyfingin í Bandaríkjunum var að því leyti öðruvísi en aðrar merkar hreyfingar fyrir félagslegum umbótum í landinu, að hún takmarkaðist ekki við innlend málefni og samþykkti ekki gagnrýnislaust utanríkisstefnu heimsveldisins, stríð og gagnbyltingar ráðastéttarinnar. Andstyggð á hverskyns ævintýrum Bandaríkjahers á erlendri grundu takmörkuðu hernaðarumsvif stjórnvalda svo talað hefur verið um „Víetnam-áhrifin“ allt til þessa. Árangursrík barátta alþýðu manna í Víetnam gegn bandarísku heimsvaldastefnunni markaði þáttaskil í sögu þessarar aldar. Hún breytti með afgerandi hætti pólitískri vitund milljóna manna í Bandaríkjunum og víðar, hún létti þrýstingnum á byltinguna á Kúbu, hafði áhrif á barátta blökkumanna í Bandaríkjunum og víðar og afstöðuna til herstöðva Bandaríkjahers m.a. hér á landi og opnaði augu fólks fyrir alþjóðlegu samhengi hlutanna. Síðast en ekki síst skapaði hún fordæmi sem sýndi hvernig hægt er að rísa upp, berjast og hafa sigur á mesta hernaðarveldi allra tíma og breyta þar með gangi sögunnar.Gylfi Páll Hersir er áhugasamur um það sem er að gerast í heiminum og tók virkan þátt í starfi Víetnam hreyfingarinnar á sínum tíma Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gylfi Páll Hersir Mest lesið Ólöglegir ópíóðar: Skaðaminnkandi þjónusta bráðnauðsynleg Ósk Sigurðardóttir Skoðun Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard Skoðun ‘Vók’ er djók Alexandra Briem Skoðun Því miður hefur lítið breyst Áslaug Hulda Jónsdóttir Skoðun Hlustum á náttúruna Svandís Svavarsdóttir Skoðun Skjólveggur af körlum og ungum mönnum Ólafur Elínarson Skoðun Komir þú á Grænlands grund Gunnar Pálsson Skoðun Tæknin hjálpar lesblindum Guðmundur S. Johnsen Skoðun Framtíðin er rafmögnuð Jóhanna Hlín Auðunsdóttir Skoðun Breiðholtið er frábært! Gerum betur í umfjöllun og orðræðu Kristín Dögg Kristinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Komir þú á Grænlands grund Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Ólöglegir ópíóðar: Skaðaminnkandi þjónusta bráðnauðsynleg Ósk Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hlustum á náttúruna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Skattheimta sem markmið í sjálfu sér Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Tæknin hjálpar lesblindum Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Tryggja þarf aðkomu sjómanna að fiskveiðiráðgjöfinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard skrifar Skoðun Skjólveggur af körlum og ungum mönnum Ólafur Elínarson skrifar Skoðun Menntamál eru ekki afgangsstærð Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun ‘Vók’ er djók Alexandra Briem skrifar Skoðun Er friður tálsýn eða verkefni? Inga Daníelsdóttir skrifar Skoðun Kattahald Jökull Jörgensen skrifar Skoðun Framtíðin er rafmögnuð Jóhanna Hlín Auðunsdóttir skrifar Skoðun Ekki biðja um undanþágur heldur krefjast réttar samkvæmt EES-samningnum Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þjóðarmorðið í blokkinni Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Breiðholtið er frábært! Gerum betur í umfjöllun og orðræðu Kristín Dögg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Ég hataði rafíþróttir! Þorvaldur Daníelsson skrifar Skoðun Því miður hefur lítið breyst Áslaug Hulda Jónsdóttir skrifar Skoðun Versta sem Ísland gæti gert Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Eru græn svæði í útrýmingarhættu í Reykjavík? Sigrún Ásta Einarsdóttir skrifar Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar Skoðun „...ég lærði líka að nota gagnrýna hugsun“ Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar Skoðun Látið okkur í friði Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Gefðu fimmu! Ágúst Arnar Þráinsson skrifar Skoðun Allar hendur á dekk! Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Engin sátt án sannmælis Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að finna rétt veiðigjald... Bolli Héðinsson skrifar Skoðun Hvað viltu að samskiptin á vinnustaðnum kosti? Carmen Maja Valencia skrifar Skoðun Stórt inngrip í rekstur íþróttafélaga! Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Þessa dagana er myndin Post sýnd í kvikmyndahúsum. Þar segir frá átökum dagblaðsins Washington Post við stjórnvöld vegna birtingar leyniskjala sem Daniel Ellsberg, þáverandi starfsmaður Varnarmálaráðuneytisins, ljósritaði og kom til New York Times og Washington Post. Skjölin afhjúpa margra ára lygar stjórnvalda um málefni Víetnam og höfðu umtalsverð áhrif á afstöðu fólks til stríðsins. Mér finnst því við hæfi að rekja stuttlega sögu þjóðfrelsisbaráttunnar í landinu. Árið 1888 gerðu Frakkar Suðaustur-Asíu (núverandi Kambódíu, Víetnam og Laos) að nýlendu sinni – frumskógarsvæði voru rudd til þess rækta gúmmítré, sjálfsþurftarbúskapur lagðist af, fólk flutt nauðungarflutningum og nauðungarvinnu komið á. Nýlendustjórninni fylgdi mikil kúgun. Þjóðverjar hernámu Frakkland árið 1940 og komu á fót leppstjórn sem nýlendustjórnin í Suðaustur-Asíu studdi. Sama ár hernámu Japanir svæðið og stjórnuðu í náinni samvinnu við nýlendustjórn Frakka mestan hluta síðari heimsstyrjaldar. Eftir að Þjóðverjar höfðu verið hraktir frá Frakklandi, varpaði hernámslið Japana embættismönnum Frakka á dyr og lýsti Víetnam sjálfstætt ríki undir stjórn keisarans Bao Dai sem hafði unnið með Japönum. Samfara uppgjöf Japana fyrir bandamönnum í styrjaldarlok varð uppreisn í borgum landsins sem kom Víet Minh, Sjálfstæðisbandalagi Víetnams til valda. Nýja ríkisstjórnin lýsti yfir stofnun Lýðveldisins Víetnam. Á Potsdam-ráðstefnunni í stríðslok ákváðu bandamenn að hersveitir Chiang Kai-sheks tækju við af Japönum í norðurhluta landins en Bretar í þeim syðri. Víet Minh hafði fulla hernaðarlega stjórn í öllu landinu og því var ekki þörf á utanaðkomandi herliði. Hryðjuverk og ofbeldi setuliðsins á almennum borgurum varð til þess að mánaðargamalli ríkisstjórn Víet Minh var steypt af stóli og nýlendustjórn komið á fót í syðri hluta landsins sem heyrði undir ríkisstjórn de Gaulle í París. Þá tóku Frakkar völdin í nyrðri hluta landsins. Skæruliðabaráttunni gegn yfirráðum Frakka lauk með fullum hernaðarsigri Víet Minh í maí 1954 í frægri orrustu við Dien Bien Phu. Tekist var á um það innan ráðastéttarinnar í Bandaríkjunum 1954 hvort senda ætti bandarískt herlið á vettvang og rætt um að varpa kjarnorkusprengjum á landið. Þrátt fyrir afgerandi hernaðarsigur Víet Minh var gert samkomulag í Genf árið 1954 um skiptingu Víetnams um 17. breiddarbaug og Frökkum gert að yfirgefa nyrðri hluta landsins. Í syðri hlutanum átti að ríkja bráðabirgðastjórn til tveggja ára undir forystu Bao Dai og kosningar að fara fram um sameiningu landsins með liðsinni Bandaríkjanna. Frakkar fóru en gríðarleg bandarísk hernaðaraðstoð streymdi til handa ríkisstjórninni í Suður-Víetnam. Aldrei kom til kosninganna, enda komst Eisenhower Bandaríkjaforseti síðar svo að orði í endurminningum sínum: „Allir þeir kunnáttumenn um málefni Indókína sem ég ræddi við eða skrifaðist á við voru sammála um það að hefðu kosningar verið haldnar ... hefðu trúlega 80% íbúanna frekar greitt atkvæði með kommúnistanum Ho Chi Minh sem leiðtoga sínum en þjóðhöfðingjanum Bao Dai.“ Skæruliðabaráttan hófst að nýju. Árið 1959 streymdu bandarískir hernaðarráðgjafar til Suður-Víetnams. Þá fyrst barst stuðningur frá Norður-Víetnam. Árið 1960 myndaði andspyrnan í suðri Þjóðfrelsisfylkinguna (NLF) sem óvinirnir uppnefndu „Víet Cong“. Annar þáttur Víetnam stríðsins stóð yfir í 15 ár og lauk í apríllok 1975, þegar síðustu bandarísku starfsmennirnir flúðu í þyrlu af þaki sendiráðsins í Saigon (núverandi Ho Chi Minh borg). Í stríðinu féllu á bilinu 2 til 3 milljónir Víetnama og 60.000 bandarískir hermenn. Varpað var meira sprengjumagni á Laos, Kambódíu og Víetnam en samanlagt í öllum styrjöldum fram að því. Kostnaður Bandaríkjastjórnar bara í Suður-Víetnam nam 140 milljörðum dollara sem samsvarar 7.000 dollurum á hvern og einn 20 milljóna íbúa landsins. Þjóðartekjur á mann voru þarna 157 dollarar á ári. Í febrúar 1965, skömmu eftir að Lyndon B. Johnson komst til valda, hófu Bandaríkin stórfelldar sprengjuárásir á Norður-Víetnam, m.a. með nýjum tegundum af sprengjum, kúlu-, nála- og íkveikjusprengjum s.s. bensínhlaup- og fosfórsprengjum. Þá voru 23.000 bandarískir hermenn í Víetnam. Flestir urðu þeir 549.000 í árslok 1968. Auk þess voru þarna 50.000 hermenn frá Suður-Kóreu og færri frá Ástralíu, Nýja-Sjálandi, Thailandi og Filippseyjum. Víðtæk alþjóðleg andstaða var við stríðsrekstur Bandaríkjanna í Víetnam. Víetnam-nefndir voru stofnaðar víða um heim, m.a. á Íslandi, og skipulagðar voru mótmælaaðgerðir í öllum heimshornum. Hér á landi voru farnar mjög fjölmennar mótmælagöngur og haldnir inni- og útifundir með þátttöku ýmissa stjórnmála- og félagasamtaka. Í Washington fóru fram stærstu pólitísku mótmælin í sögu landsins, í nóvember 1969 og aftur í apríl 1971 tóku þátt 750.000 manns. Áróðurinn gegn stríðinu og fjöldahreyfingin gegn því leiddi til róttækniþróunar margra, bæði í bandarísku samfélagi, á Íslandi og víðar. Pólitísk ásýnd Bandaríkjanna breyttist. Í kjölfarið fylgdi heilbrigt vantraust í garð stjórnvalda. Hin staðlaða ímynd bandaríska hermannsins sem hlýðinn undirsáti ráðastéttarinnar breyttist. Hermenn gerðust liðhlaupar, þeir mótmæltu stríðsrekstrinum. Víetnamhreyfingin í Bandaríkjunum var að því leyti öðruvísi en aðrar merkar hreyfingar fyrir félagslegum umbótum í landinu, að hún takmarkaðist ekki við innlend málefni og samþykkti ekki gagnrýnislaust utanríkisstefnu heimsveldisins, stríð og gagnbyltingar ráðastéttarinnar. Andstyggð á hverskyns ævintýrum Bandaríkjahers á erlendri grundu takmörkuðu hernaðarumsvif stjórnvalda svo talað hefur verið um „Víetnam-áhrifin“ allt til þessa. Árangursrík barátta alþýðu manna í Víetnam gegn bandarísku heimsvaldastefnunni markaði þáttaskil í sögu þessarar aldar. Hún breytti með afgerandi hætti pólitískri vitund milljóna manna í Bandaríkjunum og víðar, hún létti þrýstingnum á byltinguna á Kúbu, hafði áhrif á barátta blökkumanna í Bandaríkjunum og víðar og afstöðuna til herstöðva Bandaríkjahers m.a. hér á landi og opnaði augu fólks fyrir alþjóðlegu samhengi hlutanna. Síðast en ekki síst skapaði hún fordæmi sem sýndi hvernig hægt er að rísa upp, berjast og hafa sigur á mesta hernaðarveldi allra tíma og breyta þar með gangi sögunnar.Gylfi Páll Hersir er áhugasamur um það sem er að gerast í heiminum og tók virkan þátt í starfi Víetnam hreyfingarinnar á sínum tíma
Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard Skoðun
Skoðun Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard skrifar
Skoðun Ekki biðja um undanþágur heldur krefjast réttar samkvæmt EES-samningnum Erna Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Breiðholtið er frábært! Gerum betur í umfjöllun og orðræðu Kristín Dögg Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar
Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar
Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard Skoðun