Pisa-skelkur Guðmundur Andri Thorsson skrifar 9. desember 2013 07:00 Eins og kunnugt er birtist sjálfsvitund þessa þjóðarkrílis ýmist í formi oflætis eða vanmetakenndar. Annaðhvort tala menn eins og Íslendingar séu frumkvöðlar allra hluta í fararbroddi á heimsvísu – eða einstök flón. Við erum hvorugt.Leiðinlegri skóla? Skelkurinn í bringunni að þessu sinni er ný könnun kennd við Pisa og leiðir í ljós að skólabörn á Íslandi dragast aftur úr jafnöldrum sínum í öðrum löndum í lestri, lestrarskilningi og stærðfræði. Einkum eru það eins og fyrri daginn blessaðir drengirnir okkar sem þykja standa sig frámunalega illa, sérstaklega í lestrarskilningi. Sumir segja að þessi könnun mæli ekki neitt sem máli skipti – bara einhverja gamaldags hæfni sem ekki reyni á í nútímasamfélagi þar sem tölvulæsi og útsjónarsemi sé mikilvægari og meira sé um vert að börnunum líði almennt vel og dregið hafi stórlega úr einelti. Aðrir eru ókátari og hafa mörg orð um að nú þurfi að auka aga í skóla; gera skólann leiðinlegri og erfiðari; það vanti meira stagl, helst að innleiða kverið gamla á ný með hundraðogelleftu meðferðinni. Líka hafa heyrst skýringar þess efnis að börn nái ekki eðlilegum málþroska því þau séu of lengi og of ung og of mörg saman á leikskólum á máltökuskeiðinu og heyri einfaldlega ekki nægilega mikið talað til þess að ná eðlilegum málþroska. Eitthvað er að minnsta kosti ekki eins og það á að vera. Ekki verður undan því litið að vaxandi lestrarerfiðleikar eru töluvert áhyggjuefni. Það kann að vera þjóðsaga að Íslendingar hafi verið upp til hópa læsir hér um aldir, en sagnaþjóð hafa þeir þó verið frá fyrstu tíð og sagnamennskan mikilvægur þáttur í sjálfsmynd og réttlætingu þjóðarinnar fyrir því að vera til ásamt annarri þeirri menningarstarfsemi sem útvarpsstjóri er farinn að skilgreina sem sérvisku. Sagnamennskan er þó ekki endilega bundin við bókina, eins og við þekkjum og kann að lifa hana af, rétt eins og hún lifði það af þegar bókin kom til sögunnar. Hitt varðar ekki síður miklu, að vondur lestrarskilningur kann að bitna á fólki og almennum skilningi í samfélaginu. Lestur er nefnilega gagnleg aðferð við að afla sér upplýsinga og skilja margbrotinn veruleika, brjóta til mergjar, hugsa. Það er slæmt að skilja ekki tiltölulega einfaldan texta og þótt viðkomandi einstaklingur geti að sjálfsögðu spjarað sig vel og átt gott og gjöfult líf án þess að lesa stafkrók, þá getur ólæsi leitt til þess að fólk dragist aftur úr öðrum á ýmsan hátt. Er nokkuð of lítið lesið á heimilum landsmanna? Skyldi það vera algengt að börn sjái foreldra sína aldrei opna bók? Ætli séu mörg heimili þar sem bækur eru ekki hafðar í skápum sem stofustáss? Fá börn skilaboð að heiman um að vert sé að lesa? Er það forsvaranlegt að eftirláta kennurunum það einvörðungu að sjá til þess að börnin tileinki sér bókmenningu og lestur?Gildi menntunar? Og stundum sækja á mann grunsemdir. Stundum hvarflar að manni að hér ríki viss tvískinnungur í menntamálum. Stjórnmálamennirnir okkar tala í ræðum sínum um gildi menntunar og nauðsyn þess að auka menntun hér og efla hana á alla lund. En er æðri menntun mikils metin í íslensku samfélagi – í rauninni? Fólk á miðjum aldri kannast allt við sögur af krökkum – iðulega strákum – sem hættu í skóla snemma og fóru út í atvinnulífið og voru komnir í einbýlishús í Grafarvogi eða Garðabæ milli tvítugs og þrítugs með bílaflotann í hlaðinu meðan langskólagengin skólasystkini hírðust í leiguherbergjum við rýran kost á rándýrum námslánum, fóru svo að vinna við starf sem þau höfðu menntað sig til og urðu ekki hálfdrættingar á við þá stuttskólagengnu sem ásamt lögfræðingum stjórna landinu sem kunnugt er. Ofan á þetta lélega kaup menntafólks bætist svívirðilegt verð á mat og öðrum nauðsynjum í þessu landi þar sem krónan nýtur ámóta helgi og lóan. Getur verið að strákarnir séu sumir hverjir geymdir í skólanum meðan þess er beðið að skyldunni ljúki og þeir geti farið að skaffa og vera eins og menn? Er hugsanlegt að þeir fái úr umhverfi sínu skilaboð þess efnis að menntun sé ekki bráðnauðsynleg til að komast áfram í lífinu – öllu fremur til trafala? Og séð sé í gegnum fingur við þá með bága frammistöðu í greinum á borð við lestur? Og þá hin – unga fólkið sem hyggur á menntun á ólíkum sviðum fræða og lista, líknar og umönnunar, tækni og vísinda: fær það kannski bein og óbein skilaboð um þessar mundir frá stjórnvöldum um að hypja sig? Ekki sé brýn þörf fyrir framlag þess. Það sem það fáist við sé kannski ágætt og jafnvel skemmtileg sérviska en ekki sé ástæða til að launa það sérstaklega umfram til dæmis skúringar eða húsvörslu. Í Laxdæla sögu segir sá norski höfðingi Ketill flatnefur um Ísland: „Í þá veiðistöð fer ég aldrei.“ Stundum finnst manni eins og verið sé leynt og ljóst að breyta samfélaginu okkar í þess háttar stað þar sem fáir höfðingjar eiga auðlindir en fjöldinn sé illa launaður og reynt sé að halda honum illa upplýstum. Þá er þess skammt að bíða að margt af okkar unga og besta fólki taki undir með Katli þegar það lítur hingað frá löndum þar sem menntun og menning er í hávegum höfð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Eins og kunnugt er birtist sjálfsvitund þessa þjóðarkrílis ýmist í formi oflætis eða vanmetakenndar. Annaðhvort tala menn eins og Íslendingar séu frumkvöðlar allra hluta í fararbroddi á heimsvísu – eða einstök flón. Við erum hvorugt.Leiðinlegri skóla? Skelkurinn í bringunni að þessu sinni er ný könnun kennd við Pisa og leiðir í ljós að skólabörn á Íslandi dragast aftur úr jafnöldrum sínum í öðrum löndum í lestri, lestrarskilningi og stærðfræði. Einkum eru það eins og fyrri daginn blessaðir drengirnir okkar sem þykja standa sig frámunalega illa, sérstaklega í lestrarskilningi. Sumir segja að þessi könnun mæli ekki neitt sem máli skipti – bara einhverja gamaldags hæfni sem ekki reyni á í nútímasamfélagi þar sem tölvulæsi og útsjónarsemi sé mikilvægari og meira sé um vert að börnunum líði almennt vel og dregið hafi stórlega úr einelti. Aðrir eru ókátari og hafa mörg orð um að nú þurfi að auka aga í skóla; gera skólann leiðinlegri og erfiðari; það vanti meira stagl, helst að innleiða kverið gamla á ný með hundraðogelleftu meðferðinni. Líka hafa heyrst skýringar þess efnis að börn nái ekki eðlilegum málþroska því þau séu of lengi og of ung og of mörg saman á leikskólum á máltökuskeiðinu og heyri einfaldlega ekki nægilega mikið talað til þess að ná eðlilegum málþroska. Eitthvað er að minnsta kosti ekki eins og það á að vera. Ekki verður undan því litið að vaxandi lestrarerfiðleikar eru töluvert áhyggjuefni. Það kann að vera þjóðsaga að Íslendingar hafi verið upp til hópa læsir hér um aldir, en sagnaþjóð hafa þeir þó verið frá fyrstu tíð og sagnamennskan mikilvægur þáttur í sjálfsmynd og réttlætingu þjóðarinnar fyrir því að vera til ásamt annarri þeirri menningarstarfsemi sem útvarpsstjóri er farinn að skilgreina sem sérvisku. Sagnamennskan er þó ekki endilega bundin við bókina, eins og við þekkjum og kann að lifa hana af, rétt eins og hún lifði það af þegar bókin kom til sögunnar. Hitt varðar ekki síður miklu, að vondur lestrarskilningur kann að bitna á fólki og almennum skilningi í samfélaginu. Lestur er nefnilega gagnleg aðferð við að afla sér upplýsinga og skilja margbrotinn veruleika, brjóta til mergjar, hugsa. Það er slæmt að skilja ekki tiltölulega einfaldan texta og þótt viðkomandi einstaklingur geti að sjálfsögðu spjarað sig vel og átt gott og gjöfult líf án þess að lesa stafkrók, þá getur ólæsi leitt til þess að fólk dragist aftur úr öðrum á ýmsan hátt. Er nokkuð of lítið lesið á heimilum landsmanna? Skyldi það vera algengt að börn sjái foreldra sína aldrei opna bók? Ætli séu mörg heimili þar sem bækur eru ekki hafðar í skápum sem stofustáss? Fá börn skilaboð að heiman um að vert sé að lesa? Er það forsvaranlegt að eftirláta kennurunum það einvörðungu að sjá til þess að börnin tileinki sér bókmenningu og lestur?Gildi menntunar? Og stundum sækja á mann grunsemdir. Stundum hvarflar að manni að hér ríki viss tvískinnungur í menntamálum. Stjórnmálamennirnir okkar tala í ræðum sínum um gildi menntunar og nauðsyn þess að auka menntun hér og efla hana á alla lund. En er æðri menntun mikils metin í íslensku samfélagi – í rauninni? Fólk á miðjum aldri kannast allt við sögur af krökkum – iðulega strákum – sem hættu í skóla snemma og fóru út í atvinnulífið og voru komnir í einbýlishús í Grafarvogi eða Garðabæ milli tvítugs og þrítugs með bílaflotann í hlaðinu meðan langskólagengin skólasystkini hírðust í leiguherbergjum við rýran kost á rándýrum námslánum, fóru svo að vinna við starf sem þau höfðu menntað sig til og urðu ekki hálfdrættingar á við þá stuttskólagengnu sem ásamt lögfræðingum stjórna landinu sem kunnugt er. Ofan á þetta lélega kaup menntafólks bætist svívirðilegt verð á mat og öðrum nauðsynjum í þessu landi þar sem krónan nýtur ámóta helgi og lóan. Getur verið að strákarnir séu sumir hverjir geymdir í skólanum meðan þess er beðið að skyldunni ljúki og þeir geti farið að skaffa og vera eins og menn? Er hugsanlegt að þeir fái úr umhverfi sínu skilaboð þess efnis að menntun sé ekki bráðnauðsynleg til að komast áfram í lífinu – öllu fremur til trafala? Og séð sé í gegnum fingur við þá með bága frammistöðu í greinum á borð við lestur? Og þá hin – unga fólkið sem hyggur á menntun á ólíkum sviðum fræða og lista, líknar og umönnunar, tækni og vísinda: fær það kannski bein og óbein skilaboð um þessar mundir frá stjórnvöldum um að hypja sig? Ekki sé brýn þörf fyrir framlag þess. Það sem það fáist við sé kannski ágætt og jafnvel skemmtileg sérviska en ekki sé ástæða til að launa það sérstaklega umfram til dæmis skúringar eða húsvörslu. Í Laxdæla sögu segir sá norski höfðingi Ketill flatnefur um Ísland: „Í þá veiðistöð fer ég aldrei.“ Stundum finnst manni eins og verið sé leynt og ljóst að breyta samfélaginu okkar í þess háttar stað þar sem fáir höfðingjar eiga auðlindir en fjöldinn sé illa launaður og reynt sé að halda honum illa upplýstum. Þá er þess skammt að bíða að margt af okkar unga og besta fólki taki undir með Katli þegar það lítur hingað frá löndum þar sem menntun og menning er í hávegum höfð.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun