Fær­eyingar vilja full­veldi

Mette Frederiksen, forsætirsáðherra Danmerkur, Aksel V. Jóhannesen, lögmaður Færeyja, og Jens Frederik-Nielsen, formaður landstjórnar Grænlands, ræddu málin á svokölluðum ríkisfundi í dag sem haldinn er tvisvar á ári. Hann sækja leiðtogar og ráðherrar úr ríkisstjórnum Færeyja, Grænlands og Danmerkur. Fundurinn fór fram í Færeyjum. 

Í gær fór óformlegur fundur fram á eyjunni Tindhólmi, en eftir þann fund sagði Aksel í viðtali við Kringvarpið að hann hefði sagt við kollega sína að Færeyingar færu fram á meira sjálfstæði í utanríkismálum.

Fundurinn sjálfur var haldinn í Salnum svokölluðum, byggingu sem var reist yst á Þinganesi árið 1781 og hýsti færeyska þingið um árabil. Þar viðhafði Aksel sambærilegan málflutning, og sagðist vona að danska ríkisstjórnin sæi sér fært að samþykkja það.

Vill fjárfesta í hernaðarinnviðum

Mette Frederiksen talaði aðallega um varnarmál og var tíðrætt um mikilvægi þétts hernaðarlegs samstarfs innan danska samveldisins. Hún hét því að styrkja varnir á Grænlandi. Hún sagði einnig að Danmörk hygðist fjárfesta í auknum mæli út fyrir landsteinana og í fjarlægari kimum konungsríkisins.

Það væri vilji ríkisstjórnarinnar að fjárfesta í hernaðarlegum innviðum sem og öðrum innviðum á Færeyjum og Grænlandi en sérstaklega á Grænlandi.

Jens Frederik-Nielsen, formaður landstjórnar Grænlands, sagði Grænlendinga lengi hafa viljað auknar heimildir í utanríkismálum. Hann lagði einnig mikla áherslu á það að komið verði fram við Grænland sem jafningja til að mynda í Norðurlandaráði en í dag eiga Grænland aðeins einn fulltrúa, samanber þá sjö sem við Íslendingar eigum og þá átján sem Danir eiga.

Rafn Ágúst fréttamaður Vísis er í Færeyjum og ræddi við leiðtoga danska samveldisins að loknum blaðamannafundi. Hann segir að Mette Frederiksen hafi engum spurningum svarað um kröfur Færeyinga um meira sjálfstæði hvað utanríkismálin varðar. Hún hafi snúið upp á spurninguna og varið miklu púðri í að ræða öryggis- og varnarmál

Sirið Stenberg, félagsmálaráðherra Færeyja og formaður hins sjálfstæðissinnaða Þjóðveldisflokks, gaf það í skyn í samtali við færeyska ríkisútvarpið að ákafi dönsku fulltrúanna í að ræða varnarmál hefði ekki komið sér á óvart. Fundurinn sjálfur, sem stóð yfir frá í morgun og fram til um hálf þrjú, hafi verið tvískiptur. Fyrri helming hans var varið í að ræða varnarmál samveldisins í ljósi nýrra áskorana og þeim seinni í „ríkisrættarlegu støðuna,“ það er að segja, stöðu Færeyja sem aðildarþjóð.

Hún hafi samþykkt að veita viðstöddum fréttamönnum viðtöl að loknum blaðamannafundi, en eftir fundinn hafi hún yfirgefið svæðið án þess að veita viðtal. Sama gilti raunar um kollega hennar Lars Løkke Rasmussen utanríkisráðherra en flótti hans tengist nýjustu fréttum úr Kristjánsborg um að hann hafi boðið þingmanni sem yfirgefið hafði flokk hans að borga honum til að hverfa af sviði stjórnmálanna til að halda meirihluta á danska þinginu.

Ánægður með samstarf Færeyja og Íslands

Aksel Jóhannesen lögmaður Færeyja er vongóður um að Danir muni koma til móts við kröfur Færeyinga.

Heldur þú að danska ríkisstjórninn muni koma til móts við óskir ykkar um aukið sjálfstæði í utanríkismálum?

„Það vona ég og þær samræður sem við höfum átt með dönsku ríkisstjórninni hafa verið jákvæðar. Ég held að pólitískt séð skilji danska ríkisstjórnin þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir í Færeyjum og að við þurfum að mæta þeim áskorunum.“

„Ég er bjartsýnn á það að við getum gert samkomulag við dönsku ríkisstjórnina um að fá það utanríkispólitíska sjálfstæði sem við þurfum á að halda.“

Finnst þér eitthvað táknrænt við að þessi fundur og þessi ummæli þín fari fram á þjóðhátíðardegi Íslendinga, sem er jú dagurinn þar sem því er fagnað að Ísland varð sjálfstætt lýðveldi utan hvers konar ríkjasambands?

„Það er það því miður ekki en til hamingju með þjóðhátíðardaginn. Við í Færeyjum erum mjög ánægð með það samstarf sem við eigum með Íslandi og við vonumst til að geta átt ábátasamt og náið samstarf með Íslandi í framtíðinni.“

Fullveldi Færeyja á dagskrá

Í kvöldfréttum Kringvarps Færeyja í kvöld var væntanlega mikið fjallað um ríkisfundinn. Enda hafði Aksel V. Jóhannesen lögmaður sagt í samtali við færeyska fréttamenn að hann hefði gert kollegum sínum í Kristjánsborg og Nuuk ljósar óskir sínar um aukið sjálfstæði í utanríkismálum.

Á blaðamannafundinum í kjölfar fundar ráðherranna var þó líkt og fram hefur komið lítið um skýr svör um framhaldið. Þar talaði hann um að færeyska lögþingið væri samróma um að óbreytt fyrirkomulag samveldisins væri óásættanlegt og að Færeyjar vildu eiga í jafningjasambandi við Danmörku.

Í samtali við ríkisútvarpið færeyska í kjölfar fundarins var hann afdráttarlausari í máli. Þá sagði hann að Færeyjar skuli verða sjálfstætt land í samstarfi við Danmörku. Hann tók það meira að segja fram að krefðist það þjóðaratkvæðagreiðslu um afnám dönsku stjórnarskrárinnar á Færeyjum yrði slíkt hið sama gert.

Stjórnmálaskýrandinn Jóannes Eidesgaard fór yfir vendingar dagsins í kvöldfréttum Kringvarpsins og sagði þá að það fyrsta sem hann hugsaði þegar hann heyrði ræðu lögmannsins og ummæli hans í færeyskum fjölmiðlum eftir fundinn væri fullveldi Íslands sem við fengum árið 1918.

Það fól í sér að konungur Danmerkur, þá Kristján tíundi, væri einnig konungur hins sjálfstæða konungsríkis Íslands sem færi annars með flestöll sín mál sjálf. Færeyjar yrðu þannig fullvalda ríki í álíka sambandi við Danmörku og Ísland hafði á árunum 1918 til 1944 nema heimfært á nútímann.

Jens Frederik Nielsen lagði mikla áherslu á að samband ríkja samveldisins yrði á jafningjagrundvelli.

Nú vorum við Íslendingar í sömu pólitísku stöðu og þið fyrir einhverjum áratugum síðan en öðluðumst sjálfstæði fyrir akkúrat 81 ári í dag. Horfa Grænlendingar til Íslands og okkar vegferð til sjálfstæðis?

„Einmitt núna starfar Grænland á grunni sem gerir okkur kleift að öðlast sjálfstæði í framtíðinni. Í því ferli eru aðrir hluti sem við þurfum að skoða í samhengi þess ríkjasambands sem við erum í akkúrat núna. Grænland vill þjóðaratkvæðagreiðslu þegar öllu er á botninn hvolft en nú erum við í þeirri stöðu að við þurfum að fara í saumana á jafnræðinu og það er það sem við erum að gera.“