Furðureikistjarna sem gengur hornrétt um tvístirni Kjartan Kjartansson skrifar 16. apríl 2025 18:00 Teikning sem sýnir sporbraut reikistjörnunnar, nær hornrétt á brautir brúnu dverganna tveggja í 2M1510 (AB). Reikistjarnan fannst með VLT-sjónauka ESO í Síle. ESO/L. Calçada Stjörnufræðingar sem rannsökuðu óvanalegt tvístirni voru furðu lostnir þegar þeir uppgötvuðu fyrir tilviljun reikistjörnu á braut sem liggur hornrétt á sporbraut stjarnanna. Þetta er í fyrsta skipti sem slík reikistjarna finnst en tilgátur voru um að þær gætu verið að finna í alheiminum. Það sem dró athygli stjörnufræðinganna að tvístirninu 2M1510 var ekki að þar gæti leynst óvenjuleg reikistjarna. Tvístirnið er aðeins annað tvístirni svonefndra brúnna dverga sem fundist hefur til þessa. Þeir eru nokkurs konar misheppnaðar stjörnur: massameiri en gasrisar eins og Júpíter en ekki nógu massamiklir til þess að standa undir kjarnasamuna. Við athuganirnar urðu vísindamennirnir varir við að eitthvað hnikaði til sporbraut brúnu dverganna. Í ljós kom að það var reikistjarna á óvenjulegri braut, hornrétt á sporbraut stjarnanna tveggja. Þekkt er að reikistjörnur gangi um tvístirni en þær eru yfirleitt á braut sem er um það bil samsíða þeirri sem stjörnurnar ganga um hvor aðra. Teikning listamanns af reikistjörnu á braut um tvo brúna dverga. Reikistjarnan gengur yfir pólsvæði stjarnanna en yfirleitt er sporbraut reikistjarna um það bil á plani við miðbaug móðurstjörnu.ESO/M. Kornmesser Vísbendingar hafa komið fram um að hornréttar sporbrautir, eða pólbrautir, gætu verið mögulegar og efnisskífur sem mynda reikistjörnur hafa fundist á pólbraut utan um tvístirni. 2M1510b er hins vegar fyrsta staðfesta dæmið um reikistjörnu sem gengur hornrétt um tvístirni, að því er segir í tilkynningu á vef Evrópsku stjörnustöðvarinnar á suðurhveli (ESO). „Uppgötvunin var slembilukka í þeim skilningi að athugarnir okkar voru ekki gerðar í leit að slíkri plánetu eða sporbrautargerð. Þannig er þetta mjög óvænt. Í heildina litið held ég að þetta sýni okkur stjörnufræðingum, en einnig öllum almenningi, hvað er mögulegt í þessum heillandi alheimi sem við búum í,“ segir Amaury triaud, prófessor við Háskólann í Birmingham á Englandi og einn höfunda greinar um uppgötvunina. Vitað er að þriðju stjörnuna er að finna í 2M1510-kerfinu, langt frá tvístirninu. Hún er hins vegar talin svo langt í burtu að hún geti ekki verið orsök áhrifanna á sporbrautir brúna dverganna sem eignuð eru reikistjörnunni. Geimurinn Vísindi Tengdar fréttir Yfir níu kílómetrum á sekúndu á vindasömustu plánetunni Skotvindur á fjarlægri fjarreikistjörnu er sá sterkasti sem nokkru sinni hefur mælst, yfir níu kílómetrar á sekúndu. Ný tækni er sögð gera stjörnufræðingum kleift að gera nákvæmari athuganir á veðri á fjarreikistjörnum á næstu árum. 21. janúar 2025 13:03 Enn ein reikistjarnan í „bakgarði“ sólkerfisins Reikistjarna er fundin við næstu stöku stjörnuna í nágrenni sólkerfisins okkar. Þótt hún sé ekk lífvænleg bætist reikistjarnan í hóp smærri fjarreikistjarna sem er að finna í bakgarði okkar í alheiminum. 1. október 2024 12:00 Fundu steindaský í lofthjúpi fjarlægrar risareikistjörnu Ský úr sílíkötum eru á meðal þess sem James Webb-geimsjónaukinn fann í lofthjúpi fjarreikistjörnu sem er margfalt stærri en nokkur hnöttur í okkar sólkerfi. Mælingar sjónaukans á reikistjörnunni eru sagðar byltingakenndar. 23. mars 2023 13:53 Mest lesið Obama svarar ásökunum Trump og Gabbard um valdaránstilraun Erlent Starfsfólk kannist ekki við uppsteyt á kvennadeild Landspítalans Innlent Skildirnir hafi hótað konum sem setji út á þá Innlent Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Innlent Umferð beint um Þrengslin í dag Innlent Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Innlent Ættingjar að verða fyrir hryllilegum ódæðum Innlent Efnt til mótmæla í Úkraínu vegna umdeildrar lagabreytingar Erlent Sjö í fangageymslum og þremur vísað úr kirkju Innlent Stöðug virkni í einum gíg og gosmengun spáð á Suðurlandi Innlent Fleiri fréttir Efnt til mótmæla í Úkraínu vegna umdeildrar lagabreytingar Hundrað hjálparsamtök segja hungursneyð breiðast út um Gasa-svæðið Obama svarar ásökunum Trump og Gabbard um valdaránstilraun Ozzy Osbourne allur Hitinn víða yfir 50 stig og vatnsforðinn að þorna upp Brú skóf þakið af tveggja hæða rútu Ísraelar segja yfirlýsingu 28 ríkja úr takti við raunveruleikann Ríkisstjórn Bandaríkjanna og Harvard takast á fyrir dómstólum Nítján látnir eftir að herflugvél brotlenti á skólabyggingu Rússar opnir fyrir friðarviðræðum en hyggist ekki slá af kröfum sínum Hátt í sjötíu drepnir í biðröð eftir mat Ökumaðurinn skotinn af vitnum á vettvangi Flóðbylgjuhætta eftir stærðarinnar skjálfta í Rússlandi Ísraelar stunda skipulagt niðurrif á heilu bæjunum í trássi við alþjóðalög Selenskí boðar til nýrra friðarviðræðna Á fjórða tug ferðamanna látnir eftir að bát hvolfdi Tæplega þrjátíu slasaðir eftir að bíl var ekið í mannfjölda í Hollywood Ísrael og Sýrland hafi samið um vopnahlé Óska eftir því að vitnisburður um Epstein verði opinberaður Trump kærir fjölmiðlaveldi fyrir ærumeiðingar Metallica kom Tomorrowland til bjargar eftir brunann Rappsveitin sem sætti hryðjuverkarannsókn sleppur með skrekkinn Skotinn til bana þegar hann söng Linkin Park á karókíkvöldi Bretar hyggjast lækka kosningaaldur í sextán ár Að minnsta kosti 25 börn seld frá Indónesíu til Singapúr Þjónkun við Trump?: CBS leggur niður Late Show „Til hamingju með afmælið... og megi allir dagar vera annað dásamlegt leyndarmál“ Ofurhugi lést eftir brotlendingu í svifvængjaflugi Donald Trump greindur með langvinna bláæðabólgu Saksóknari í Epstein-málinu látinn taka pokann sinn Sjá meira
Það sem dró athygli stjörnufræðinganna að tvístirninu 2M1510 var ekki að þar gæti leynst óvenjuleg reikistjarna. Tvístirnið er aðeins annað tvístirni svonefndra brúnna dverga sem fundist hefur til þessa. Þeir eru nokkurs konar misheppnaðar stjörnur: massameiri en gasrisar eins og Júpíter en ekki nógu massamiklir til þess að standa undir kjarnasamuna. Við athuganirnar urðu vísindamennirnir varir við að eitthvað hnikaði til sporbraut brúnu dverganna. Í ljós kom að það var reikistjarna á óvenjulegri braut, hornrétt á sporbraut stjarnanna tveggja. Þekkt er að reikistjörnur gangi um tvístirni en þær eru yfirleitt á braut sem er um það bil samsíða þeirri sem stjörnurnar ganga um hvor aðra. Teikning listamanns af reikistjörnu á braut um tvo brúna dverga. Reikistjarnan gengur yfir pólsvæði stjarnanna en yfirleitt er sporbraut reikistjarna um það bil á plani við miðbaug móðurstjörnu.ESO/M. Kornmesser Vísbendingar hafa komið fram um að hornréttar sporbrautir, eða pólbrautir, gætu verið mögulegar og efnisskífur sem mynda reikistjörnur hafa fundist á pólbraut utan um tvístirni. 2M1510b er hins vegar fyrsta staðfesta dæmið um reikistjörnu sem gengur hornrétt um tvístirni, að því er segir í tilkynningu á vef Evrópsku stjörnustöðvarinnar á suðurhveli (ESO). „Uppgötvunin var slembilukka í þeim skilningi að athugarnir okkar voru ekki gerðar í leit að slíkri plánetu eða sporbrautargerð. Þannig er þetta mjög óvænt. Í heildina litið held ég að þetta sýni okkur stjörnufræðingum, en einnig öllum almenningi, hvað er mögulegt í þessum heillandi alheimi sem við búum í,“ segir Amaury triaud, prófessor við Háskólann í Birmingham á Englandi og einn höfunda greinar um uppgötvunina. Vitað er að þriðju stjörnuna er að finna í 2M1510-kerfinu, langt frá tvístirninu. Hún er hins vegar talin svo langt í burtu að hún geti ekki verið orsök áhrifanna á sporbrautir brúna dverganna sem eignuð eru reikistjörnunni.
Geimurinn Vísindi Tengdar fréttir Yfir níu kílómetrum á sekúndu á vindasömustu plánetunni Skotvindur á fjarlægri fjarreikistjörnu er sá sterkasti sem nokkru sinni hefur mælst, yfir níu kílómetrar á sekúndu. Ný tækni er sögð gera stjörnufræðingum kleift að gera nákvæmari athuganir á veðri á fjarreikistjörnum á næstu árum. 21. janúar 2025 13:03 Enn ein reikistjarnan í „bakgarði“ sólkerfisins Reikistjarna er fundin við næstu stöku stjörnuna í nágrenni sólkerfisins okkar. Þótt hún sé ekk lífvænleg bætist reikistjarnan í hóp smærri fjarreikistjarna sem er að finna í bakgarði okkar í alheiminum. 1. október 2024 12:00 Fundu steindaský í lofthjúpi fjarlægrar risareikistjörnu Ský úr sílíkötum eru á meðal þess sem James Webb-geimsjónaukinn fann í lofthjúpi fjarreikistjörnu sem er margfalt stærri en nokkur hnöttur í okkar sólkerfi. Mælingar sjónaukans á reikistjörnunni eru sagðar byltingakenndar. 23. mars 2023 13:53 Mest lesið Obama svarar ásökunum Trump og Gabbard um valdaránstilraun Erlent Starfsfólk kannist ekki við uppsteyt á kvennadeild Landspítalans Innlent Skildirnir hafi hótað konum sem setji út á þá Innlent Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Innlent Umferð beint um Þrengslin í dag Innlent Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Innlent Ættingjar að verða fyrir hryllilegum ódæðum Innlent Efnt til mótmæla í Úkraínu vegna umdeildrar lagabreytingar Erlent Sjö í fangageymslum og þremur vísað úr kirkju Innlent Stöðug virkni í einum gíg og gosmengun spáð á Suðurlandi Innlent Fleiri fréttir Efnt til mótmæla í Úkraínu vegna umdeildrar lagabreytingar Hundrað hjálparsamtök segja hungursneyð breiðast út um Gasa-svæðið Obama svarar ásökunum Trump og Gabbard um valdaránstilraun Ozzy Osbourne allur Hitinn víða yfir 50 stig og vatnsforðinn að þorna upp Brú skóf þakið af tveggja hæða rútu Ísraelar segja yfirlýsingu 28 ríkja úr takti við raunveruleikann Ríkisstjórn Bandaríkjanna og Harvard takast á fyrir dómstólum Nítján látnir eftir að herflugvél brotlenti á skólabyggingu Rússar opnir fyrir friðarviðræðum en hyggist ekki slá af kröfum sínum Hátt í sjötíu drepnir í biðröð eftir mat Ökumaðurinn skotinn af vitnum á vettvangi Flóðbylgjuhætta eftir stærðarinnar skjálfta í Rússlandi Ísraelar stunda skipulagt niðurrif á heilu bæjunum í trássi við alþjóðalög Selenskí boðar til nýrra friðarviðræðna Á fjórða tug ferðamanna látnir eftir að bát hvolfdi Tæplega þrjátíu slasaðir eftir að bíl var ekið í mannfjölda í Hollywood Ísrael og Sýrland hafi samið um vopnahlé Óska eftir því að vitnisburður um Epstein verði opinberaður Trump kærir fjölmiðlaveldi fyrir ærumeiðingar Metallica kom Tomorrowland til bjargar eftir brunann Rappsveitin sem sætti hryðjuverkarannsókn sleppur með skrekkinn Skotinn til bana þegar hann söng Linkin Park á karókíkvöldi Bretar hyggjast lækka kosningaaldur í sextán ár Að minnsta kosti 25 börn seld frá Indónesíu til Singapúr Þjónkun við Trump?: CBS leggur niður Late Show „Til hamingju með afmælið... og megi allir dagar vera annað dásamlegt leyndarmál“ Ofurhugi lést eftir brotlendingu í svifvængjaflugi Donald Trump greindur með langvinna bláæðabólgu Saksóknari í Epstein-málinu látinn taka pokann sinn Sjá meira
Yfir níu kílómetrum á sekúndu á vindasömustu plánetunni Skotvindur á fjarlægri fjarreikistjörnu er sá sterkasti sem nokkru sinni hefur mælst, yfir níu kílómetrar á sekúndu. Ný tækni er sögð gera stjörnufræðingum kleift að gera nákvæmari athuganir á veðri á fjarreikistjörnum á næstu árum. 21. janúar 2025 13:03
Enn ein reikistjarnan í „bakgarði“ sólkerfisins Reikistjarna er fundin við næstu stöku stjörnuna í nágrenni sólkerfisins okkar. Þótt hún sé ekk lífvænleg bætist reikistjarnan í hóp smærri fjarreikistjarna sem er að finna í bakgarði okkar í alheiminum. 1. október 2024 12:00
Fundu steindaský í lofthjúpi fjarlægrar risareikistjörnu Ský úr sílíkötum eru á meðal þess sem James Webb-geimsjónaukinn fann í lofthjúpi fjarreikistjörnu sem er margfalt stærri en nokkur hnöttur í okkar sólkerfi. Mælingar sjónaukans á reikistjörnunni eru sagðar byltingakenndar. 23. mars 2023 13:53