„Við þurfum bara að læra að segja nei“ Elín Margrét Böðvarsdóttir skrifar 27. ágúst 2024 22:36 Aðgerðir á Breiðamerkurjökli í gær séðar úr fjarska. Vísir/Vilhelm Leiðsögumaður, ferðaþjónustufyrirtæki, ferðasölufyrirtæki og þjóðgarðurinn Vatnajökull brugðust í aðdraganda slyssins á Breiðamerkurjökli þar sem tveir bandarískir ferðamenn lentu undir ís í fyrradag. Þetta er mat Stephan Mantler jöklaleiðsögumanns sem hefur áratuga reynslu af jökla- og fjallamennsku á Íslandi. „Það var mjög greinilegt að það var ekki gott færi að fara þarna,“ segir Stephan í samtali við Vísi, en hann sjálfur í björgunarsveit og tók þátt í útkallinu þegar leitað var að ferðamönnum undir ísnum eftir slysið. Stephan hafði sjálfur ekki komið á svæðið í dálítinn tíma, og það kom honum á óvart enn væri verið að fara í ferðir á þessar slóðir miðað við stöðuna á jöklinum á þessum árstíma. Ísinn hafi greinilega bráðnað mikið yfir sumarið, snjórinn og ísinn víða laus og veikur í sér og vakir og kraplaugar hafi myndast í jökulsporðinum. Ísbogi kunni að hafa brotnað „Aðal málið er bara að þegar þú stendur fyrir neðan einhvern vegg eða undir einhverju þaki sem er ekki traust sem getur hrunið niður,“ segir Stephan. „Ég veit nú ekki hvernig þetta var áður en þetta fór niður en mig grunar að hafi verið svona bogi, það var kannski ekki búið að hugsa út í það því það er hættulegt þegar það er myndast svona ísbogi af því ísinn bráðnar svo mikið.“ Stephan Mantler er duglegur að birta myndir á Instagram-reikningi sínum úr jöklaferðum.Instagram/stephan mantler Hann bendir á að ísinn bráðni mikið yfir sumarið, sérstaklega í ágúst og september. „Það var búið að vera hlýtt og sólskin bara í margar vikur og svo fer ísinn bara í sundur,“ segir Stephan. „Það er öðruvísi að fara þarna að vetri til þegar ísinn er fast frosinn og allt gott. En að sumri til þá er ekki í lagi að fara kannski bara einu sinni í viku og skoða aðstæður, það þarf að fara á hverjum einasta degi og skoða það vel.“ Nær allir hlutaðeigandi hafi brugðist Á heimasíðu sinni í dag birtir Stephan ítarlega greiningu á því sem hann telur að kunni að hafa farið úrskeiðis, og hvað megi ef til vill læra af þeim skelfilega atburði sem varð í á Breiðamerkurjökli í fyrradag. Þar rekur Stephan hvaða ábyrgð hlutaðeigandi aðilar eigi að bera og kemst loks að þeirri niðurstöðu að flestir hafi brugðist. Leiðsögumaðurinn hafi brugðist viðskiptavinum með því að sjá ekki fyrir, leggja rétt mat á eða koma í veg fyrir yfirvofandi hættu. Ferðaþjónustufyrirtækið að baki ferðinni hafi brugðist með því að vera viljugt til að bjóða upp á ferð sem í felist mikil áhætta, ótryggar aðstæður og án þess að veita leiðsögumanni nauðsynleg tæki, þjálfun og stuðning við að leysa úr áhættu. Þá hafi söluaðili, netsölufyrirtæki sem selur í ferðirnar, brugðist einnig með því að yfir höfuð selja miða í slíka ferð sem markaðsett sé sem „öruggt ævintýri“. Loks telur Stephan að þjóðgarðurinn sem stjórnvaldsstofnun beri einnig ábyrgð með því að hafa ekki haldið úti nægilegu eftirliti með starfsemi á jöklinum og hafi láðst að leggja mat á áhættu eða grípa til viðeigandi aðgerða. „Hver og einn þessara aðila hefði getað komið í veg fyrir harmleikinn með viðeigandi aðgerðum. Það gerði enginn. Á grundvelli sjálfumgleiði, fjárhagslegra hvata, ytri þrýstings eða kæruleysis,“ skrifar Stephan í grein sinni sem er á ensku. Kallar eftir hugafarsbreytingu Hann kveðst vona að hægt verði að draga lærdóm af því sem gerðist til að koma í veg fyrir að slíkt gerist aftur. Það sé auðvelt að vera vitur eftir á og dæma það sem betur hefði mátt fara, en margt liggi að baki og hollt sé fyrir alla innan bransans að líta í eigin barm. „En það er svo margt á bak við þetta, það er svo mikil pressa á leiðsögumönnum frá ferðaþjónustufyrirtækjum kannski sem selja þessar ferðir, svo eru önnur fyrirtæki sem eru að fara í ferðirnar,“ segir Stephan. Hann segist hafa heyrt af mörgum sem hafi látið undan pressu, ýmist frá vinnuveitenda, ferðasölufyrirtækjum eða eftirspurn viðskiptavina. „Við þurfum bara að læra að segja nei,“ bætir hann við. Líkt og áður segir er Stephan þaulreyndur jöklaleiðsögumaður og einnig ljósmyndari en hann býður sjálfur upp á ferðir og námsskeið í jöklamennsku. View this post on Instagram A post shared by stephan mantler (@stepman) Hann vill meina að um sé að ræða kerfisbundið vandamál og kallar eftir hugarfarsbreytingu um öryggismál í jöklamennsku og ferðamennsku almennt. Það sé ekki nóg að vera með fínar verklagsreglur, gæða staðla og vottanir ef ekki sé farið eftir þeim. „Það þarf að breyta svo miklu. Það þurfa allir að breyta sinni hugsun,“ segir Stephan sem kveðst gera sér grein fyrir að hann fari ekki fram á lítið. Blátt bann við sumarferðum ekki endilega rétta leiðin Til skemmri tíma sé líka hægt að bregðast við með einfaldari aðgerðum. „Ég held að til skamms tíma þá þurfum við held ég að líta til þjóðgarðsins og fá þau kannski í samstarf með sérfræðingum sem eru þaulvanir, að fara saman og kanna aðstæður,“ nefnir hann sem dæmi. Þótt hann sé gagnrýninn á íshellaferðir að síðsumarlagi segist hann ekki endilega á því að það eigi að banna slíkar ferðir með öllu frá vori og fram í október. Það fari eftir tíðarfari ár frá ári hvenær aðstæður leyfa. „Það þarf bara að hugsa þetta vel í hvert sinn fyrir sig.“ Slys á Breiðamerkurjökli Fjallamennska Ferðaþjónusta Sveitarfélagið Hornafjörður Öryggi á ferðamannastöðum Mest lesið Öryggisráðið ákveður að taka yfir Gasa-borg Erlent Hundarnir þegar aflífaðir en ákvörðun um lógun ólögmæt Innlent Dvalarleyfi langtum dýrara í hinum Norðurlöndunum Innlent Telja að lífvörður myndi aðeins gera ferðamenn kærulausari Innlent Keppa við Kínverja og Rússa um að koma kjarnakljúfi til tunglsins Erlent Nauðsynlegt að fólk fái úrræði til að vernda sig frá djúpfölsunum Innlent Sektaður fyrir að aka á 321 kílómetra hraða Erlent Fann hagtölur sem honum líkar og hélt óvæntan blaðamannafund Erlent Skjálfti fannst á höfuðborgarsvæðinu Innlent Skýrasta myndin af halastjörnunni, eða vopninu, hingað til Erlent Fleiri fréttir Þyrlan á mesta forgangi vegna manns sem féll í Vestari-Jökulsá Fangar í einangrun vegna sama máls noti ekki sama útisvæði Hundarnir þegar aflífaðir en ákvörðun um lógun ólögmæt Samskipti fanga í einangrun, tapsárir Danir og drottning Gleðigöngunnar Allir fundir við ESB „fyrst og fremst“ hagsmunagæsla Telja að lífvörður myndi aðeins gera ferðamenn kærulausari Esjan snjólaus og það óvenju snemma Íslendingurinn í Grikklandi laus úr haldi Dvalarleyfi langtum dýrara í hinum Norðurlöndunum Lögreglurannsókn á banaslysi í Brúará „svo til“ lokið Nauðsynlegt að fólk fái úrræði til að vernda sig frá djúpfölsunum Enginn handtekinn eftir hópslagsmálin Skjálfti fannst á höfuðborgarsvæðinu Finna áhugann dvína á meðan vinir berjast og deyja á vígvellinum „Það fer enginn lífvörður út í“ Reyndi að kaupa glás af nammi og kom upp um tíu ára bankaræningja Gufunesmálið: „Þetta átti aldrei að fara svona“ Lygilegar tilraunir til að hafa áhrif á sakborning, Reynisfjara og tollar Trumps Olíuleit á teikniborðinu og býst við tíðindum í vetur Smokkamaðurinn enn ófundinn Sjúkrabíllinn bilaður og kemst ekki með sjúkling úr Þakgili Þrír á þaki jeppa á kafi í Jökulsá í Lóni Gefur sig fram fimmtíu árum eftir bankarán í Kópavogi Alvarlegt vinnuslys í Skagafirði Undirbúa steypuvinnu fyrir nýju Ölfusárbrúna Þungar áhyggjur af „síversnandi stöðu Íslands“ „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Af hættustigi á óvissustig vegna eldgoss Sálfræðingar rukka hátt í 26 þúsund krónur Tollar, höfundarréttur og þögn lögreglu í kynferðisbrotamálum Sjá meira
„Það var mjög greinilegt að það var ekki gott færi að fara þarna,“ segir Stephan í samtali við Vísi, en hann sjálfur í björgunarsveit og tók þátt í útkallinu þegar leitað var að ferðamönnum undir ísnum eftir slysið. Stephan hafði sjálfur ekki komið á svæðið í dálítinn tíma, og það kom honum á óvart enn væri verið að fara í ferðir á þessar slóðir miðað við stöðuna á jöklinum á þessum árstíma. Ísinn hafi greinilega bráðnað mikið yfir sumarið, snjórinn og ísinn víða laus og veikur í sér og vakir og kraplaugar hafi myndast í jökulsporðinum. Ísbogi kunni að hafa brotnað „Aðal málið er bara að þegar þú stendur fyrir neðan einhvern vegg eða undir einhverju þaki sem er ekki traust sem getur hrunið niður,“ segir Stephan. „Ég veit nú ekki hvernig þetta var áður en þetta fór niður en mig grunar að hafi verið svona bogi, það var kannski ekki búið að hugsa út í það því það er hættulegt þegar það er myndast svona ísbogi af því ísinn bráðnar svo mikið.“ Stephan Mantler er duglegur að birta myndir á Instagram-reikningi sínum úr jöklaferðum.Instagram/stephan mantler Hann bendir á að ísinn bráðni mikið yfir sumarið, sérstaklega í ágúst og september. „Það var búið að vera hlýtt og sólskin bara í margar vikur og svo fer ísinn bara í sundur,“ segir Stephan. „Það er öðruvísi að fara þarna að vetri til þegar ísinn er fast frosinn og allt gott. En að sumri til þá er ekki í lagi að fara kannski bara einu sinni í viku og skoða aðstæður, það þarf að fara á hverjum einasta degi og skoða það vel.“ Nær allir hlutaðeigandi hafi brugðist Á heimasíðu sinni í dag birtir Stephan ítarlega greiningu á því sem hann telur að kunni að hafa farið úrskeiðis, og hvað megi ef til vill læra af þeim skelfilega atburði sem varð í á Breiðamerkurjökli í fyrradag. Þar rekur Stephan hvaða ábyrgð hlutaðeigandi aðilar eigi að bera og kemst loks að þeirri niðurstöðu að flestir hafi brugðist. Leiðsögumaðurinn hafi brugðist viðskiptavinum með því að sjá ekki fyrir, leggja rétt mat á eða koma í veg fyrir yfirvofandi hættu. Ferðaþjónustufyrirtækið að baki ferðinni hafi brugðist með því að vera viljugt til að bjóða upp á ferð sem í felist mikil áhætta, ótryggar aðstæður og án þess að veita leiðsögumanni nauðsynleg tæki, þjálfun og stuðning við að leysa úr áhættu. Þá hafi söluaðili, netsölufyrirtæki sem selur í ferðirnar, brugðist einnig með því að yfir höfuð selja miða í slíka ferð sem markaðsett sé sem „öruggt ævintýri“. Loks telur Stephan að þjóðgarðurinn sem stjórnvaldsstofnun beri einnig ábyrgð með því að hafa ekki haldið úti nægilegu eftirliti með starfsemi á jöklinum og hafi láðst að leggja mat á áhættu eða grípa til viðeigandi aðgerða. „Hver og einn þessara aðila hefði getað komið í veg fyrir harmleikinn með viðeigandi aðgerðum. Það gerði enginn. Á grundvelli sjálfumgleiði, fjárhagslegra hvata, ytri þrýstings eða kæruleysis,“ skrifar Stephan í grein sinni sem er á ensku. Kallar eftir hugafarsbreytingu Hann kveðst vona að hægt verði að draga lærdóm af því sem gerðist til að koma í veg fyrir að slíkt gerist aftur. Það sé auðvelt að vera vitur eftir á og dæma það sem betur hefði mátt fara, en margt liggi að baki og hollt sé fyrir alla innan bransans að líta í eigin barm. „En það er svo margt á bak við þetta, það er svo mikil pressa á leiðsögumönnum frá ferðaþjónustufyrirtækjum kannski sem selja þessar ferðir, svo eru önnur fyrirtæki sem eru að fara í ferðirnar,“ segir Stephan. Hann segist hafa heyrt af mörgum sem hafi látið undan pressu, ýmist frá vinnuveitenda, ferðasölufyrirtækjum eða eftirspurn viðskiptavina. „Við þurfum bara að læra að segja nei,“ bætir hann við. Líkt og áður segir er Stephan þaulreyndur jöklaleiðsögumaður og einnig ljósmyndari en hann býður sjálfur upp á ferðir og námsskeið í jöklamennsku. View this post on Instagram A post shared by stephan mantler (@stepman) Hann vill meina að um sé að ræða kerfisbundið vandamál og kallar eftir hugarfarsbreytingu um öryggismál í jöklamennsku og ferðamennsku almennt. Það sé ekki nóg að vera með fínar verklagsreglur, gæða staðla og vottanir ef ekki sé farið eftir þeim. „Það þarf að breyta svo miklu. Það þurfa allir að breyta sinni hugsun,“ segir Stephan sem kveðst gera sér grein fyrir að hann fari ekki fram á lítið. Blátt bann við sumarferðum ekki endilega rétta leiðin Til skemmri tíma sé líka hægt að bregðast við með einfaldari aðgerðum. „Ég held að til skamms tíma þá þurfum við held ég að líta til þjóðgarðsins og fá þau kannski í samstarf með sérfræðingum sem eru þaulvanir, að fara saman og kanna aðstæður,“ nefnir hann sem dæmi. Þótt hann sé gagnrýninn á íshellaferðir að síðsumarlagi segist hann ekki endilega á því að það eigi að banna slíkar ferðir með öllu frá vori og fram í október. Það fari eftir tíðarfari ár frá ári hvenær aðstæður leyfa. „Það þarf bara að hugsa þetta vel í hvert sinn fyrir sig.“
Slys á Breiðamerkurjökli Fjallamennska Ferðaþjónusta Sveitarfélagið Hornafjörður Öryggi á ferðamannastöðum Mest lesið Öryggisráðið ákveður að taka yfir Gasa-borg Erlent Hundarnir þegar aflífaðir en ákvörðun um lógun ólögmæt Innlent Dvalarleyfi langtum dýrara í hinum Norðurlöndunum Innlent Telja að lífvörður myndi aðeins gera ferðamenn kærulausari Innlent Keppa við Kínverja og Rússa um að koma kjarnakljúfi til tunglsins Erlent Nauðsynlegt að fólk fái úrræði til að vernda sig frá djúpfölsunum Innlent Sektaður fyrir að aka á 321 kílómetra hraða Erlent Fann hagtölur sem honum líkar og hélt óvæntan blaðamannafund Erlent Skjálfti fannst á höfuðborgarsvæðinu Innlent Skýrasta myndin af halastjörnunni, eða vopninu, hingað til Erlent Fleiri fréttir Þyrlan á mesta forgangi vegna manns sem féll í Vestari-Jökulsá Fangar í einangrun vegna sama máls noti ekki sama útisvæði Hundarnir þegar aflífaðir en ákvörðun um lógun ólögmæt Samskipti fanga í einangrun, tapsárir Danir og drottning Gleðigöngunnar Allir fundir við ESB „fyrst og fremst“ hagsmunagæsla Telja að lífvörður myndi aðeins gera ferðamenn kærulausari Esjan snjólaus og það óvenju snemma Íslendingurinn í Grikklandi laus úr haldi Dvalarleyfi langtum dýrara í hinum Norðurlöndunum Lögreglurannsókn á banaslysi í Brúará „svo til“ lokið Nauðsynlegt að fólk fái úrræði til að vernda sig frá djúpfölsunum Enginn handtekinn eftir hópslagsmálin Skjálfti fannst á höfuðborgarsvæðinu Finna áhugann dvína á meðan vinir berjast og deyja á vígvellinum „Það fer enginn lífvörður út í“ Reyndi að kaupa glás af nammi og kom upp um tíu ára bankaræningja Gufunesmálið: „Þetta átti aldrei að fara svona“ Lygilegar tilraunir til að hafa áhrif á sakborning, Reynisfjara og tollar Trumps Olíuleit á teikniborðinu og býst við tíðindum í vetur Smokkamaðurinn enn ófundinn Sjúkrabíllinn bilaður og kemst ekki með sjúkling úr Þakgili Þrír á þaki jeppa á kafi í Jökulsá í Lóni Gefur sig fram fimmtíu árum eftir bankarán í Kópavogi Alvarlegt vinnuslys í Skagafirði Undirbúa steypuvinnu fyrir nýju Ölfusárbrúna Þungar áhyggjur af „síversnandi stöðu Íslands“ „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Af hættustigi á óvissustig vegna eldgoss Sálfræðingar rukka hátt í 26 þúsund krónur Tollar, höfundarréttur og þögn lögreglu í kynferðisbrotamálum Sjá meira