Morgunlatte Kristján Friðbert Friðbertsson skrifar 14. mars 2024 06:31 Ég er lítið fyrir kaffi, en í þýsku má finna orðið „morgenlatte“ (latte að morgni) notað með sama hætti og „morningwood“ (morgunviður) er notað á ensku. Vísar sumsé til þess þegar hinn hangandi húsfélagi hreðjanna reynist árrisull. Laglegur limaburður laumar sér svosem inn á áhugasvið margra, hvort sem áhuginn reynist mestur á þeim stórum eða smáum, grönnum eða breiðum. Morgunviður hefur samt aðra merkingu hjá mér. Ég tel það nánast nauðsynlega byrjun hvers dags að vakna með myndarlegan morgunvið í seilingarfjarlægð. Mæli eindregið með því fyrir alla. Já, endilega byrja daginn á því að berja beinvaxið birki augum, nú eða íturvaxna eik. Hvoru tveggja flokkast sem harðviður, hafi fólk áhuga á slíku. Sá viður er þó ekki jafn harður og hinn afríski rauði járnviður (Lophira alata). Sá er svo harður að handverksfólk sem handfjatlar hann lendir hreinlega í vandræðum. Því líklega engin tilviljun að alþjóðlega ber hann einfaldlega nafnið „ekki“. Reynir nokkur í garðinum var aldeilis ánægður að sjá mig um daginn! Blekkingar Ekki er þó allt sem sýnist í þessum málum. Munurinn á mjúkvið og harðvið snýst ekki um hversu mikla örvun tréð hefur hlotið. Ekkert tré vaknar að morgni sem harðviður, en breytist svo í mjúkvið yfir daginn. Nafnið er ekki heldur trygging á stífleika. Mjúkviður getur t.d. verið harðari en sumar harðviðartegundir. Til einföldunar köllum við lauftré harðvið og barrtré mjúkvið. Mjúkviðurinn er oft betri í að minnka svifryk og draga úr vindstyrk, sem kemur sér vel hérlendis. Algengustu tegundirnar á Íslandi eru greni, fura og lerki. Hvort sem viðurinn er harður eða mjúkur, lágvaxinn eða hávaxinn, þykkur eða þunnur bæta tré allt umhverfi. Óháð því hvort fólk kýs að hafa þau t.d. umkringd af þéttum runna, eður ei. Meira að segja fjöruferð er skemmtilegri með rekavið. Trjágróður stórbætir m.a. loftgæði og lýðheilsu. Borgarskógar, líkt og finna má t.d. í Öskjuhlíð og Elliðaárdal, eru auk þess sérlega mikilvægir fyrir fuglalíf og innihalda auðugra lífríki öllum til góða. Grænvöxtur Rannsóknir virðast sýna að græni liturinn geri okkur gott og vafalítið var það liturinn „kópavogsgrænn“ sem gerði „gott að búa í Kópavogi“. Græn svæði eru þó miklu meira en liturinn einn og mikilvægi þess að græn svæði séu ávallt skammt undan, aðgengileg öllum, verður seint ofmetið. Hvert skal halda? Hinn græni Kópavogur býður sem dæmi upp á trjásafn, rósagarð, aldingarð, o.fl. í Meltungu, Kópavogsmegin í Fossvoginum. Svæði Skógræktarfélags Kópavogs við Guðmundarlund er einnig mikið notað til útivistar. Skógræktarfélag Garðabæjar hefur m.a. ræktað upp skemmtilegt svæði í Smalaholti, rétt við Vífilsstaðavatn. Sjálf Vífilsstaðahlíðin er svo hluti af stærsta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins: Heiðmörk. Heiðmörk, ásamt Esjuhlíðum o.fl., er í umsjá Skógræktarfélags Reykjavíkur. Sama áhugamannafélag og byggði upp frábært svæði við Rauðavatn. Reykjavíkurborg hefur svo aukið við útivistarmöguleikana þar. Nær miðborginni standa svo gamli góði Hljómskálagarðurinn ásamt t.d. Klambratúni alltaf fyrir sínu. Grasagarðurinn og raunar Laugardalurinn allur er líka tilvalinn til heimsókna. Í miðbæ Hafnarfjarðar gleður Hellisgerði ávallt. Nær jaðri bæjarins finnst svo Höfðaskógur, fullur af ævintýrum. Hann tilheyrir útivistarsvæðinu við Hvaleyrarvatn, sem Skógræktarfélag Hafnarfjarðar hefur sinnt af miklum dugnaði í áratugi. Þar finnum við einnig suðurenda „græna trefilsins“, sem tengir Helgafell í Hafnarfirði við Esjuhlíðar, gegnum hin ýmsu útivistarsvæði. Trefillinn liggur m.a. gegnum Hamrahlíðarskóg á Úlfarsfelli. Skemmtilegt útivistarsvæði sem Skógræktarfélag Mosfellsbæjar hefur, ásamt öðru, ræktað upp. Sama félag, auk skógræktarfélaga Kjalarness og Kjósarsýslu, sér svo um helming skógræktarsvæðisins Fossá í Hvalfirði á móti Skógræktarfélagi Kópavogs. Utan höfuðborgarsvæðisins eru svo endalausir möguleikar á ýmiss konar útivist. Áðurnefnt svæði við Fossá Í Hvalfirði auk nærliggjandi skógar í Brynjudal eru svokallaðir Opnir Skógar. Sem stendur tilheyra því fyrirkomulagi einnig 15 aðrir skógar víða um land. https://www.skog.is/opinn-skogur/ Njótum Á Íslandi búum við við stórkostlega fallega, en plöntufátæka, náttúru. Landið allt býður upp á hin ýmsu tækifæri til útivistar og á flestum þéttbýlisstöðum má finna fjöldan allan af hverfisgörðum og öðrum grænum svæðum. Einnig skal grípa hvert tækifæri til að heimsækja og minnast á Skrúð í Dýrafirði og Lystigarðinn á Akureyri. Fyrir mitt leyti langaði mig bara að hvetja alla til að njóta náttúrunnar og endilega vera dugleg að leggja rækt við hana. Sama hvaða augum við kjósum að sjá hana. Jafnt innan byggðar sem utan. Í landi með litla, oft unga, hægvaxta og viðkvæma gróðurþekju munar um allt. Hvort sem það er í húsagarði, almenningsgarði, skóglendi eða annars staðar. Höfundur er tölvunarfræðingur og plöntunörd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skógrækt og landgræðsla Mest lesið Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen Skoðun Skoðun Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Sjá meira
Ég er lítið fyrir kaffi, en í þýsku má finna orðið „morgenlatte“ (latte að morgni) notað með sama hætti og „morningwood“ (morgunviður) er notað á ensku. Vísar sumsé til þess þegar hinn hangandi húsfélagi hreðjanna reynist árrisull. Laglegur limaburður laumar sér svosem inn á áhugasvið margra, hvort sem áhuginn reynist mestur á þeim stórum eða smáum, grönnum eða breiðum. Morgunviður hefur samt aðra merkingu hjá mér. Ég tel það nánast nauðsynlega byrjun hvers dags að vakna með myndarlegan morgunvið í seilingarfjarlægð. Mæli eindregið með því fyrir alla. Já, endilega byrja daginn á því að berja beinvaxið birki augum, nú eða íturvaxna eik. Hvoru tveggja flokkast sem harðviður, hafi fólk áhuga á slíku. Sá viður er þó ekki jafn harður og hinn afríski rauði járnviður (Lophira alata). Sá er svo harður að handverksfólk sem handfjatlar hann lendir hreinlega í vandræðum. Því líklega engin tilviljun að alþjóðlega ber hann einfaldlega nafnið „ekki“. Reynir nokkur í garðinum var aldeilis ánægður að sjá mig um daginn! Blekkingar Ekki er þó allt sem sýnist í þessum málum. Munurinn á mjúkvið og harðvið snýst ekki um hversu mikla örvun tréð hefur hlotið. Ekkert tré vaknar að morgni sem harðviður, en breytist svo í mjúkvið yfir daginn. Nafnið er ekki heldur trygging á stífleika. Mjúkviður getur t.d. verið harðari en sumar harðviðartegundir. Til einföldunar köllum við lauftré harðvið og barrtré mjúkvið. Mjúkviðurinn er oft betri í að minnka svifryk og draga úr vindstyrk, sem kemur sér vel hérlendis. Algengustu tegundirnar á Íslandi eru greni, fura og lerki. Hvort sem viðurinn er harður eða mjúkur, lágvaxinn eða hávaxinn, þykkur eða þunnur bæta tré allt umhverfi. Óháð því hvort fólk kýs að hafa þau t.d. umkringd af þéttum runna, eður ei. Meira að segja fjöruferð er skemmtilegri með rekavið. Trjágróður stórbætir m.a. loftgæði og lýðheilsu. Borgarskógar, líkt og finna má t.d. í Öskjuhlíð og Elliðaárdal, eru auk þess sérlega mikilvægir fyrir fuglalíf og innihalda auðugra lífríki öllum til góða. Grænvöxtur Rannsóknir virðast sýna að græni liturinn geri okkur gott og vafalítið var það liturinn „kópavogsgrænn“ sem gerði „gott að búa í Kópavogi“. Græn svæði eru þó miklu meira en liturinn einn og mikilvægi þess að græn svæði séu ávallt skammt undan, aðgengileg öllum, verður seint ofmetið. Hvert skal halda? Hinn græni Kópavogur býður sem dæmi upp á trjásafn, rósagarð, aldingarð, o.fl. í Meltungu, Kópavogsmegin í Fossvoginum. Svæði Skógræktarfélags Kópavogs við Guðmundarlund er einnig mikið notað til útivistar. Skógræktarfélag Garðabæjar hefur m.a. ræktað upp skemmtilegt svæði í Smalaholti, rétt við Vífilsstaðavatn. Sjálf Vífilsstaðahlíðin er svo hluti af stærsta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins: Heiðmörk. Heiðmörk, ásamt Esjuhlíðum o.fl., er í umsjá Skógræktarfélags Reykjavíkur. Sama áhugamannafélag og byggði upp frábært svæði við Rauðavatn. Reykjavíkurborg hefur svo aukið við útivistarmöguleikana þar. Nær miðborginni standa svo gamli góði Hljómskálagarðurinn ásamt t.d. Klambratúni alltaf fyrir sínu. Grasagarðurinn og raunar Laugardalurinn allur er líka tilvalinn til heimsókna. Í miðbæ Hafnarfjarðar gleður Hellisgerði ávallt. Nær jaðri bæjarins finnst svo Höfðaskógur, fullur af ævintýrum. Hann tilheyrir útivistarsvæðinu við Hvaleyrarvatn, sem Skógræktarfélag Hafnarfjarðar hefur sinnt af miklum dugnaði í áratugi. Þar finnum við einnig suðurenda „græna trefilsins“, sem tengir Helgafell í Hafnarfirði við Esjuhlíðar, gegnum hin ýmsu útivistarsvæði. Trefillinn liggur m.a. gegnum Hamrahlíðarskóg á Úlfarsfelli. Skemmtilegt útivistarsvæði sem Skógræktarfélag Mosfellsbæjar hefur, ásamt öðru, ræktað upp. Sama félag, auk skógræktarfélaga Kjalarness og Kjósarsýslu, sér svo um helming skógræktarsvæðisins Fossá í Hvalfirði á móti Skógræktarfélagi Kópavogs. Utan höfuðborgarsvæðisins eru svo endalausir möguleikar á ýmiss konar útivist. Áðurnefnt svæði við Fossá Í Hvalfirði auk nærliggjandi skógar í Brynjudal eru svokallaðir Opnir Skógar. Sem stendur tilheyra því fyrirkomulagi einnig 15 aðrir skógar víða um land. https://www.skog.is/opinn-skogur/ Njótum Á Íslandi búum við við stórkostlega fallega, en plöntufátæka, náttúru. Landið allt býður upp á hin ýmsu tækifæri til útivistar og á flestum þéttbýlisstöðum má finna fjöldan allan af hverfisgörðum og öðrum grænum svæðum. Einnig skal grípa hvert tækifæri til að heimsækja og minnast á Skrúð í Dýrafirði og Lystigarðinn á Akureyri. Fyrir mitt leyti langaði mig bara að hvetja alla til að njóta náttúrunnar og endilega vera dugleg að leggja rækt við hana. Sama hvaða augum við kjósum að sjá hana. Jafnt innan byggðar sem utan. Í landi með litla, oft unga, hægvaxta og viðkvæma gróðurþekju munar um allt. Hvort sem það er í húsagarði, almenningsgarði, skóglendi eða annars staðar. Höfundur er tölvunarfræðingur og plöntunörd.
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun