Kveikjum neistann - Leikskólinn er einn af lyklum að leið til árangurs Hermundur Sigmundsson og Svava Þ. Hjaltalín skrifa 11. desember 2023 07:30 Lítið barn er lífsins stærsta gjöf, augasteinn foreldra sinna. Það eru merk skil þegar barn byrjar í leikskóla og þurfa bæði foreldrar og barn aðlögun að þeim breytingum. Það er gríðarlega mikilvægt að leikskólinn sé öruggur og að þar ríki fagmennska fram í fingurgóma. Hver leikskólakennari er dýrmætur og þekking hans á þroska og færni barna skiptir miklu máli þegar leikskólastarf er skipulagt. Börn byrja á leikskóla þegar svo margt er að gerast hjá þeim og þau að þroskast svo hratt. Þau eru að byrja að tala og tjá sig með orðum. Þá er mikilvægt að þau heyri tungumálið í umhverfinu svo þau auki jafnt og þétt við orðaforða sinn og málskilning. En góður málþroski er grunnur að vellíðan og velgengni. Það þarf að tala við börnin, lesa fyrir þau, syngja með þeim og fá þau til að segja frá. Leikurinn er dýrmæt leið til að kenna og þjálfa börn í máli og athöfnum. Áskoranir Það eru stórar áskoranir í íslenskum leikskólum. Þær snúast til dæmis um mönnun en það er erfitt að manna þá marga með menntuðum kennurum. Lög kveða á um að 66% starfsfólks skulu vera leikskólakennarar en árið 2022 störfuðu um það bil 25% menntaðra leikskólakennarar í leikskólum landsins. Skortur á þeim hefur leitt til þess meðal annars að til starfs eru ráðnir erlendir einstaklingar sem hafa ekki endilega svo mikla grunnfærni í íslensku. Það getur augljóslega haft áhrif á þróun máls hjá börnum. Ófaglært starfsfólk var 57.6% prósent. Það er umhugsunarvert hvort ekki þurfi að setja fram lágmarkskröfur hvað íslenskukunnáttu varðar. Við erum að tala um fyrsta skólastigið og til að það standi undir nafni þarf að fjölga menntuðum kennurum og efla notkun íslenskunnar mjög markvisst. Óbirt könnun hér á landi sýnir að stöðugt fleiri þriggja ára barna eru í áhættuhópi hvað viðkemur orðaforða og málþróun. Jafnvel glíma allt að 40% barnanna við stórar áskoranir í þeim efnum. Þarna kemur hlutur foreldra svo sannarlega inn í. Það verður aldrei of oft sagt hve stór hlutur þeirra er í málþróun barna sinni sem og í öllu sem að þeim snýr. Það er ekki ólíklegt að efla megi fræðslu fyrir foreldra á þessu sviði. Vísindi Gilbert Gottlieb (1929-2006) setti fram kenningu sem sýnir fram á að lykill þróunar einstaklinga er að þeir fái örvandi og ögrandi umhverfi. Þróun er samspil milli gena, taugakerfis, atferlis og umhverfis. Þess vegna er örvandi og ögrandi umhverfi gífurlega mikilvægt til að efla færni, þekkingu og þróun. Heikki Lyytinen einn af fremstu fræðimönnum Finna á sviði sálfræði og menntamála leggur áherslu á að leikskólar setji hreyfingu, orðaforða/málþróun og félagsfærni á oddinn. Hann telur rétt að hefja kennslu námsgreina eins og lestur þegar börn byrja í grunnskóla ekki fyrr. Í leikskóla sé hægt að kenna börnum nafn bókstafa á sama hátt og vid kennum theim nafn á til dæmis dýrum og hlutum: A, Á, hundur, bolti. Rannsókn sem undirritaður Hermundur Sigmundsson ásamt fleirum á mikilvægum þáttum fyrir grunnleggjandi heilastarfsemi (gráa og hvíta efni heilans) sýndi að lykilþættirnir eru; hreyfing (e. motion), félagsfærni/tengsl (e. relation) og ástríða (e. passion). Að læra nýja hluti og takast á við áskoranir. Þessir þættir eru einnig mikilvægir fyrir andlega heilsu einstaklings og vellíðan og eiga þeir við allt lífið eða frá unga aldri til fullorðins ára. Þetta eru lykilþættir í hugmyndafræði Kveikjum neistann og einmitt þeir þættir sem Heikki Lyytinen telur að leikskólar eigi að leggja áherslu á. Möguleikar Hver ætti forgangsröðunin að vera í leikskólum (sjá mynd)? Eflum orðaforða/málskilning með samveru, söng, lestri og ríkulegum samtölum við börnin. Rannsóknir sýna að minna er talað við drengi en stúlkur frá fæðingu og einnig að minna er lesið fyrir þá. Þarna eru sóknarfæri og þessu eigum við að breyta. Þrátt fyrir að hormónastarfsemi drengja geti haft þau áhrif að þeir eru einbeittir í leik, þá má ekki gleyma því að þeir þurfa einnig mikla þjálfun til að auka orðaforða og efla málþróun. Það sama á við um að ýta undir ánægju þeirra fyrir að lesa bækur og kynnast töfraheimi þeirra. Eflum tengsl/félagsfærni barna með því að stuðla að jákvæðum samskiptum gegnum leik. Sköpum aðstæður sem eru jákvæðar fyrir börnin, þar sem þau fá réttar áskoranir miðað við færni. Félagsfærni kemur ekki af sjálfu sér hana þarf að læra og þjálfa. Það er mikilvægt að vinna markvisst að kennslu góðrar hegðunar með jákvæðri styrkingu. Eflum hreyfingu og þar með hreyfifærni og hreysti barna. Það er mikilvægt að börn stundi hreyfingu í að minnsta kosti einn tíma á dag. Hreyfing er ekki einungis mikilvæg fyrir hreyfifærni og hreysti heldur einnig fyrir sjálfsmynd og vellíðan. Eflum gróskuhugarfar. Það er árangursríkt að vinna með hugarfar til að efla börn, foreldra og starfsfólk leikskóla í tengslum við gróskuhugarfar, ástríðu, þrautseigju, hugrekki og tilgang (e. meaning in life). Látum grósku hugarfar altumlykja heimili, skóla, íþróttafélög og þær stofnanir þar sem börn og unglingar eru. Sköpum yngstu kynslóðinni öruggt og hvetjandi umhverfi, umvefjum þau kærleika og hlýju. Njótum að sjá hvert og eitt þeirra blómstra, þeirra er svo sannarlega framtíðin! Hermundur Sigmundsson, prófessor Norska tækni – og vísindaháskólaninn og Háskóla Íslands. Svava Hjaltalín, sérkennari Giljaskóla og verkefnastjóri Rannsóknarsetur um menntun og hugarfar, Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hermundur Sigmundsson Svava Þ. Hjaltalín Leikskólar Mest lesið Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Skoðun Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Lítið barn er lífsins stærsta gjöf, augasteinn foreldra sinna. Það eru merk skil þegar barn byrjar í leikskóla og þurfa bæði foreldrar og barn aðlögun að þeim breytingum. Það er gríðarlega mikilvægt að leikskólinn sé öruggur og að þar ríki fagmennska fram í fingurgóma. Hver leikskólakennari er dýrmætur og þekking hans á þroska og færni barna skiptir miklu máli þegar leikskólastarf er skipulagt. Börn byrja á leikskóla þegar svo margt er að gerast hjá þeim og þau að þroskast svo hratt. Þau eru að byrja að tala og tjá sig með orðum. Þá er mikilvægt að þau heyri tungumálið í umhverfinu svo þau auki jafnt og þétt við orðaforða sinn og málskilning. En góður málþroski er grunnur að vellíðan og velgengni. Það þarf að tala við börnin, lesa fyrir þau, syngja með þeim og fá þau til að segja frá. Leikurinn er dýrmæt leið til að kenna og þjálfa börn í máli og athöfnum. Áskoranir Það eru stórar áskoranir í íslenskum leikskólum. Þær snúast til dæmis um mönnun en það er erfitt að manna þá marga með menntuðum kennurum. Lög kveða á um að 66% starfsfólks skulu vera leikskólakennarar en árið 2022 störfuðu um það bil 25% menntaðra leikskólakennarar í leikskólum landsins. Skortur á þeim hefur leitt til þess meðal annars að til starfs eru ráðnir erlendir einstaklingar sem hafa ekki endilega svo mikla grunnfærni í íslensku. Það getur augljóslega haft áhrif á þróun máls hjá börnum. Ófaglært starfsfólk var 57.6% prósent. Það er umhugsunarvert hvort ekki þurfi að setja fram lágmarkskröfur hvað íslenskukunnáttu varðar. Við erum að tala um fyrsta skólastigið og til að það standi undir nafni þarf að fjölga menntuðum kennurum og efla notkun íslenskunnar mjög markvisst. Óbirt könnun hér á landi sýnir að stöðugt fleiri þriggja ára barna eru í áhættuhópi hvað viðkemur orðaforða og málþróun. Jafnvel glíma allt að 40% barnanna við stórar áskoranir í þeim efnum. Þarna kemur hlutur foreldra svo sannarlega inn í. Það verður aldrei of oft sagt hve stór hlutur þeirra er í málþróun barna sinni sem og í öllu sem að þeim snýr. Það er ekki ólíklegt að efla megi fræðslu fyrir foreldra á þessu sviði. Vísindi Gilbert Gottlieb (1929-2006) setti fram kenningu sem sýnir fram á að lykill þróunar einstaklinga er að þeir fái örvandi og ögrandi umhverfi. Þróun er samspil milli gena, taugakerfis, atferlis og umhverfis. Þess vegna er örvandi og ögrandi umhverfi gífurlega mikilvægt til að efla færni, þekkingu og þróun. Heikki Lyytinen einn af fremstu fræðimönnum Finna á sviði sálfræði og menntamála leggur áherslu á að leikskólar setji hreyfingu, orðaforða/málþróun og félagsfærni á oddinn. Hann telur rétt að hefja kennslu námsgreina eins og lestur þegar börn byrja í grunnskóla ekki fyrr. Í leikskóla sé hægt að kenna börnum nafn bókstafa á sama hátt og vid kennum theim nafn á til dæmis dýrum og hlutum: A, Á, hundur, bolti. Rannsókn sem undirritaður Hermundur Sigmundsson ásamt fleirum á mikilvægum þáttum fyrir grunnleggjandi heilastarfsemi (gráa og hvíta efni heilans) sýndi að lykilþættirnir eru; hreyfing (e. motion), félagsfærni/tengsl (e. relation) og ástríða (e. passion). Að læra nýja hluti og takast á við áskoranir. Þessir þættir eru einnig mikilvægir fyrir andlega heilsu einstaklings og vellíðan og eiga þeir við allt lífið eða frá unga aldri til fullorðins ára. Þetta eru lykilþættir í hugmyndafræði Kveikjum neistann og einmitt þeir þættir sem Heikki Lyytinen telur að leikskólar eigi að leggja áherslu á. Möguleikar Hver ætti forgangsröðunin að vera í leikskólum (sjá mynd)? Eflum orðaforða/málskilning með samveru, söng, lestri og ríkulegum samtölum við börnin. Rannsóknir sýna að minna er talað við drengi en stúlkur frá fæðingu og einnig að minna er lesið fyrir þá. Þarna eru sóknarfæri og þessu eigum við að breyta. Þrátt fyrir að hormónastarfsemi drengja geti haft þau áhrif að þeir eru einbeittir í leik, þá má ekki gleyma því að þeir þurfa einnig mikla þjálfun til að auka orðaforða og efla málþróun. Það sama á við um að ýta undir ánægju þeirra fyrir að lesa bækur og kynnast töfraheimi þeirra. Eflum tengsl/félagsfærni barna með því að stuðla að jákvæðum samskiptum gegnum leik. Sköpum aðstæður sem eru jákvæðar fyrir börnin, þar sem þau fá réttar áskoranir miðað við færni. Félagsfærni kemur ekki af sjálfu sér hana þarf að læra og þjálfa. Það er mikilvægt að vinna markvisst að kennslu góðrar hegðunar með jákvæðri styrkingu. Eflum hreyfingu og þar með hreyfifærni og hreysti barna. Það er mikilvægt að börn stundi hreyfingu í að minnsta kosti einn tíma á dag. Hreyfing er ekki einungis mikilvæg fyrir hreyfifærni og hreysti heldur einnig fyrir sjálfsmynd og vellíðan. Eflum gróskuhugarfar. Það er árangursríkt að vinna með hugarfar til að efla börn, foreldra og starfsfólk leikskóla í tengslum við gróskuhugarfar, ástríðu, þrautseigju, hugrekki og tilgang (e. meaning in life). Látum grósku hugarfar altumlykja heimili, skóla, íþróttafélög og þær stofnanir þar sem börn og unglingar eru. Sköpum yngstu kynslóðinni öruggt og hvetjandi umhverfi, umvefjum þau kærleika og hlýju. Njótum að sjá hvert og eitt þeirra blómstra, þeirra er svo sannarlega framtíðin! Hermundur Sigmundsson, prófessor Norska tækni – og vísindaháskólaninn og Háskóla Íslands. Svava Hjaltalín, sérkennari Giljaskóla og verkefnastjóri Rannsóknarsetur um menntun og hugarfar, Háskóla Íslands.
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun