Lús 22-falt yfir norskum mörkum og 44-falt yfir eigin viðmiðum Jón Kaldal skrifar 10. júní 2023 08:01 Í sjókvíum Arnarlax, dótturfélags norska sjókvíaeldisrisans SalMar, hefur undanfarnar fjórar vikur verið 22-sinnum meira af lús á eldislöxunum en móðurfélagið kemst upp með að láta viðgangast í sjókvíum við Noreg. Þetta er grafalvarlegt mál því á vorin ganga seiði villtra laxa til sjávar úr ám en rannsóknir hafa sýnt að ekki þurfa nema örfáar lýs að setjast á gönguseiði til að drepa þau. Ekkert áhættumat hér við land Laxalús fjölgar sér og streymir úr sjókvíunum í margföldu magni þess sem getur skapast við náttúrulegar aðstæður enda mögulegir hýslar fyrir þetta sníkjudýr miklu fleiri í þrengslunum innan netapokanna en í sjónum innan fjarðar. Einmitt af þessum ástæðum byggir eitt helsta áhættumat vegna sjókvíaeldis á stöðlum yfir hversu mikið af lús er að meðaltali á hverjum eldislaxi á hverjum tíma. Það er að segja, þannig er það í Noregi. Hér við land hafa stjórnvöld ekki séð ástæðu til að leggja fram slíkt áhættumat né fela eftirlitsstofnunum valdheimildir til framleiðslustýringar þegar sjókvíaeldisfyrirtækin missa tökin á ástandinu í kvíunum. Laxalús étur eldislaxinn lifandi og veldur skelfilegum áverkum, einsog sjá má á þessari mynd sem var tekin af starfsmanni ónefnds sjókvíaeldisfyrirtækis hér á landi. Villtur lax losar sig við lúsina þegar hann gengur í árnar því hún þolir ekki ferskt vatn. Eldislaxinn getur enga björg sér veitt fastur í sjókvíunum.Aðsend Í Noregi er sett vikulegt hámark við 0,2 laxalýs á hvern eldisfisk á göngutíma seiða villtra laxastofna úr ám. Ef lúsin fer yfir þau mörk gera norskar eftirlitsstofnanir kröfu um aðgerðir. Annað hvort skal eitrað fyrir lúsinni eða slátrað upp úr sjókvíunum. Og ef lúsafárið er viðvarandi eru heimildir um framleiðslumagn á viðkomandi svæði skornar niður. Hér við land eru engar slíkar heimildir til staðar. Þess vegna kemst Arnarlax upp með að hafa 22-sinnum meira af lús á eldislaxinum í Arnarfirði en ef fyrirtækið væri með nákvæmlega sömu starfsemi við Noreg. 31 leyfi fyrir eitrunum eða lyfjum Frá því í maí 2017 hefur MAST gefið út 31 staðbundin leyfi fyrir notkun skordýraeiturs eða lyfjafóðurs vegna lúsasmits í sjókvíaeldi. Nú síðast fyrir nokkrum dögum á einu svæði í Patreksfirði og tveimur í Arnarfirði. Af þessum 31 lyfja- eða eitrunarleyfum hafa fimmtán verið gefin út fyrir Arnarfjörð. Við þetta ástand myndu stjórnvöld í Noregi skoða hvort ekki væri ástæða til að lækka magn af eldislaxi sem haft er í sjókvíum í firðinum. Íslensk stjórnvöld eru hins vegar á þveröfugri leið og hafa auglýst áform um að tvöfalda það magn af eldislaxi sem hingað til hefur verið alið í Arnarfirði, úr 10.000 tonnum í 20.000 tonn. Þegar því magni verður náð má gera ráð fyrir að fjöldi eldislaxa verði tíu til tólf milljónir alls í Arnarfirði. Til að setja þá tölu í samhengi telur gjörvallur íslenski villti laxastofninn um sextíu þúsund fiska. Miðað við reynslu undangenginna ár mun þessi gríðarlegi fjöldi leiða enn meiri hörmungar yfir eldislaxana og villta laxfiska í firðinum (villtan lax, sjóbirting og sjóbleikju). Norskur sjóbirtingur þakinn laxalús úr sjókvíum. Vöktun á lús og möguleg viðbrögð eftirlitsstofnana eru mun strangari í Noregi en hér. Meira en helmingur sjóbirtings við strendur Vestur-Noregs eru svo illa haldinn af lúsasmiti sem berst úr sjókvíum með eldislaxi, að tilveru þeirra er ógnað. Þetta kemur fram í vöktun norsku Hafrannsóknarstofnunarinnar. Dæmi er um sjóbirting með yfir 100 laxalýs. Dagar þeirra fiska eru nánast örugglega taldir.Aðsend 44-falt yfir eigin viðmiðum Í matsáætlun Arnarlax, sem lögð var fram til Skipulagsstofnunar í vor, vegna áforma um aukið eldi í Arnarfirði kemur þetta fram: „Við lúsatalningar og vöktun á lúsasmiti í sjókvíum er notast við leiðbeiningar Matvælastofnunar og kröfur staðals Aquaculture Stewardship Council (ASC) vegna laxalúsar hafðar til hliðsjónar. Á þeim tíma árs sem sjávarhiti er yfir 4°C er lús talin á eldisfiski á 14 daga fresti en með viku millibili á þeim tíma sem seiði laxfiska ganga til sjávar („sensitive period“). Göngutíminn er skilgreindur sem tímabilið vika 14 til 22 (apríl/maí). Viðmið ASC staðalsins gerir ráð fyrir að á göngutíma seiða laxfiska til sjávar sé ekki meira en 0,1 kynþroska kvenlús á hvern eldisfisk að meðaltali.“ Þetta hljómar einsog tekið sé fast og af ábyrgð á málum hjá Arnarlaxi. Lús hefur aftur á móti verið yfir þessum mörkum ASC staðalsins á hverju einasta vori frá því að opinber skráning á Mælaborði fiskeldis hófst árið 2020. Í nýjustu skýrslum á vefsvæði Arnarlax kemur fram að við lúsatalningar í vor hefur lús verið yfir þessum mörkum á öllum svæðum í Arnarfirði, hæst í sjókvíum þar sem meðalfjöldi fullorðinna lúsa var 4,4 á hverjum eldislaxi, en það er 44-falt hærri en viðmið ASC staðalsins sem Arnarlax segist styðjast við. Þetta þarf ekki að vera svona. Þetta á ekki að vera svona. Til að breyta þessu þurfa stjórnvöld hins vegar að setja lög- og reglugerðir þar sem velferð eldisdýranna, vernd umhverfis og lífríkis eru í öndvegi fremur en hagsmunir og hagnaður fyrirtækjanna. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum - The Icelandic Wildlife Fund. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Kaldal Fiskeldi Sjókvíaeldi Mest lesið Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson skrifar Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Menntastefna stjórnvalda – ferð án fyrirheits? Sigvaldi Egill Lárusson skrifar Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Áfengissala: Þrýstingur úr tveimur áttum Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Í sjókvíum Arnarlax, dótturfélags norska sjókvíaeldisrisans SalMar, hefur undanfarnar fjórar vikur verið 22-sinnum meira af lús á eldislöxunum en móðurfélagið kemst upp með að láta viðgangast í sjókvíum við Noreg. Þetta er grafalvarlegt mál því á vorin ganga seiði villtra laxa til sjávar úr ám en rannsóknir hafa sýnt að ekki þurfa nema örfáar lýs að setjast á gönguseiði til að drepa þau. Ekkert áhættumat hér við land Laxalús fjölgar sér og streymir úr sjókvíunum í margföldu magni þess sem getur skapast við náttúrulegar aðstæður enda mögulegir hýslar fyrir þetta sníkjudýr miklu fleiri í þrengslunum innan netapokanna en í sjónum innan fjarðar. Einmitt af þessum ástæðum byggir eitt helsta áhættumat vegna sjókvíaeldis á stöðlum yfir hversu mikið af lús er að meðaltali á hverjum eldislaxi á hverjum tíma. Það er að segja, þannig er það í Noregi. Hér við land hafa stjórnvöld ekki séð ástæðu til að leggja fram slíkt áhættumat né fela eftirlitsstofnunum valdheimildir til framleiðslustýringar þegar sjókvíaeldisfyrirtækin missa tökin á ástandinu í kvíunum. Laxalús étur eldislaxinn lifandi og veldur skelfilegum áverkum, einsog sjá má á þessari mynd sem var tekin af starfsmanni ónefnds sjókvíaeldisfyrirtækis hér á landi. Villtur lax losar sig við lúsina þegar hann gengur í árnar því hún þolir ekki ferskt vatn. Eldislaxinn getur enga björg sér veitt fastur í sjókvíunum.Aðsend Í Noregi er sett vikulegt hámark við 0,2 laxalýs á hvern eldisfisk á göngutíma seiða villtra laxastofna úr ám. Ef lúsin fer yfir þau mörk gera norskar eftirlitsstofnanir kröfu um aðgerðir. Annað hvort skal eitrað fyrir lúsinni eða slátrað upp úr sjókvíunum. Og ef lúsafárið er viðvarandi eru heimildir um framleiðslumagn á viðkomandi svæði skornar niður. Hér við land eru engar slíkar heimildir til staðar. Þess vegna kemst Arnarlax upp með að hafa 22-sinnum meira af lús á eldislaxinum í Arnarfirði en ef fyrirtækið væri með nákvæmlega sömu starfsemi við Noreg. 31 leyfi fyrir eitrunum eða lyfjum Frá því í maí 2017 hefur MAST gefið út 31 staðbundin leyfi fyrir notkun skordýraeiturs eða lyfjafóðurs vegna lúsasmits í sjókvíaeldi. Nú síðast fyrir nokkrum dögum á einu svæði í Patreksfirði og tveimur í Arnarfirði. Af þessum 31 lyfja- eða eitrunarleyfum hafa fimmtán verið gefin út fyrir Arnarfjörð. Við þetta ástand myndu stjórnvöld í Noregi skoða hvort ekki væri ástæða til að lækka magn af eldislaxi sem haft er í sjókvíum í firðinum. Íslensk stjórnvöld eru hins vegar á þveröfugri leið og hafa auglýst áform um að tvöfalda það magn af eldislaxi sem hingað til hefur verið alið í Arnarfirði, úr 10.000 tonnum í 20.000 tonn. Þegar því magni verður náð má gera ráð fyrir að fjöldi eldislaxa verði tíu til tólf milljónir alls í Arnarfirði. Til að setja þá tölu í samhengi telur gjörvallur íslenski villti laxastofninn um sextíu þúsund fiska. Miðað við reynslu undangenginna ár mun þessi gríðarlegi fjöldi leiða enn meiri hörmungar yfir eldislaxana og villta laxfiska í firðinum (villtan lax, sjóbirting og sjóbleikju). Norskur sjóbirtingur þakinn laxalús úr sjókvíum. Vöktun á lús og möguleg viðbrögð eftirlitsstofnana eru mun strangari í Noregi en hér. Meira en helmingur sjóbirtings við strendur Vestur-Noregs eru svo illa haldinn af lúsasmiti sem berst úr sjókvíum með eldislaxi, að tilveru þeirra er ógnað. Þetta kemur fram í vöktun norsku Hafrannsóknarstofnunarinnar. Dæmi er um sjóbirting með yfir 100 laxalýs. Dagar þeirra fiska eru nánast örugglega taldir.Aðsend 44-falt yfir eigin viðmiðum Í matsáætlun Arnarlax, sem lögð var fram til Skipulagsstofnunar í vor, vegna áforma um aukið eldi í Arnarfirði kemur þetta fram: „Við lúsatalningar og vöktun á lúsasmiti í sjókvíum er notast við leiðbeiningar Matvælastofnunar og kröfur staðals Aquaculture Stewardship Council (ASC) vegna laxalúsar hafðar til hliðsjónar. Á þeim tíma árs sem sjávarhiti er yfir 4°C er lús talin á eldisfiski á 14 daga fresti en með viku millibili á þeim tíma sem seiði laxfiska ganga til sjávar („sensitive period“). Göngutíminn er skilgreindur sem tímabilið vika 14 til 22 (apríl/maí). Viðmið ASC staðalsins gerir ráð fyrir að á göngutíma seiða laxfiska til sjávar sé ekki meira en 0,1 kynþroska kvenlús á hvern eldisfisk að meðaltali.“ Þetta hljómar einsog tekið sé fast og af ábyrgð á málum hjá Arnarlaxi. Lús hefur aftur á móti verið yfir þessum mörkum ASC staðalsins á hverju einasta vori frá því að opinber skráning á Mælaborði fiskeldis hófst árið 2020. Í nýjustu skýrslum á vefsvæði Arnarlax kemur fram að við lúsatalningar í vor hefur lús verið yfir þessum mörkum á öllum svæðum í Arnarfirði, hæst í sjókvíum þar sem meðalfjöldi fullorðinna lúsa var 4,4 á hverjum eldislaxi, en það er 44-falt hærri en viðmið ASC staðalsins sem Arnarlax segist styðjast við. Þetta þarf ekki að vera svona. Þetta á ekki að vera svona. Til að breyta þessu þurfa stjórnvöld hins vegar að setja lög- og reglugerðir þar sem velferð eldisdýranna, vernd umhverfis og lífríkis eru í öndvegi fremur en hagsmunir og hagnaður fyrirtækjanna. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum - The Icelandic Wildlife Fund.
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar