Hrói höttur ríka fólksins Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar 15. maí 2023 11:32 „Gæti sparað 150 milljarða“ sagði í fyrirsögn Moggans í fyrstu frétt af hugmyndum fjármálaráðherra um aðgerðir vegna erfiðrar stöðu gamla Íbúðalánasjóðsins. Ég játa að forvitni mín kviknaði enda hefur Viðreisn kallað eftir að fjármálaráðherra sýni aðhald í fjármálum ríkisins en jafnan án árangurs. Ríkisstjórnin rak ríkissjóð með halla fyrir heimsfaraldur og stefnir að því að halda þeim hallarekstri áfram út árið 2027. En fréttin fjallaði svo reyndar ekki um sparnað heldur um gjaldþrot ÍL-sjóðsins eftir einhver 12 ár. Og ég klóraði mér í hausnum; hvernig gat gjaldþrot skilað sparnaði upp á 150 milljarða? Stutta svarið er að auðvitað er enginn sparnaður í kortunum. Hugmynd fjármálaráðherra var sú að standa ekki við skuldbindingar sínar heldur láta lífeyrissjóði og lífeyrisþega taka á sig fjártjónið af stöðu ÍL-sjóðs. Fjármálaráðherra boðaði samkomulag við sjóðina um þetta en fylgdi þeim orðum eftir með hótun um að náist ekki samkomulag eins og fjármálaráðherra vill verði sjóðnum slitið með lögum. Valið stóð á milli þess um að semja um að taka á sig tjón eða að fá á sig tjón með lögum. Síðan þá hafa viðsemjendur fjármálaráðherra, lífeyrissjóðir fólksins í landinu, komist að þeirri niðurstöðu að þeim sé ekki heimilt að rýra eignir almennings með því að losa ríkið undan skuldbindingum sínum um líftíma skuldabréfanna. Og þá er lagasetning boðuð til að knýja fram vilja ráðherrans. En hver verða áhrifin á lífeyrisþega landsins og á framtíðarkynslóðir þegar íslenska ríkið hefur sýnt í verki að það virði ekki eignarréttinn? Vinir ríkissjóðs Ég óskaði eftir umræðu á Alþingi um boðað frumvarp fjármálaráðherra, sem fulltrúar lífeyrissjóðanna segja að feli í sér að lífeyrisþegar landsins fái ekki efndir í samræmi við gerða samninga. Fjármálaráðherra talaði þar með nokkrum þjósti þegar rætt var um hagsmuni fólksins í landinu af því að ríkið standi við skuldbindingar sínar. Hann kallaði lífeyrisþega landsins kröfuhafa og svaraði gagnrýni með spurningunni: „Eruð þið ekki vinir ríkissjóðs?“ Ég vil hins vegar trúa því að ríkissjóður eigi ekki að standa í stríði við almenning í landinu. Og ég vil sömuleiðis vinna eftir þeirri hugmyndafræði að hagsmunir ríkissjóðs og almennings fari saman. Ég sé almenning ekki sem andstæðing ríkissjóðs. Sömuleiðis er ég á því að ráðherra sem skilar ríkissjóði í halla algjörlega óháð árferði sé ekki í sérstakri stöðu til að kalla sig vin ríkissjóðs. Ráðherra sem lætur sér fátt um finnast þegar barnafjölskyldur og þau sem minnst hafa séu látin bera þyngstu byrðarnar af verðbólgu en viðheldur á sama tíma kerfi þar sem hin sem mest hafa finna ekki fyrir áhrifum verðbólgu er ekki vinur ríkissjóðs. Hann er í reynd eins og Hrói höttur ríka fólksins. Og nú boðar hann að farið verði í veski lífeyrisþega landsins vegna þess að ríkissjóður lekur. Þegar talað er um að tjónið eigi heima hjá kröfuhöfunum einum má fara ofan í kjölinn á því hverjir þessir kröfuhafar eru, fyrir utan lífeyrissjóði landsmanna. Einn þeirra er t.d. Styrktarsjóður hjartveikra barna. Sjóður sem valdi að fjárfesta með öruggum hætti og ríkisábyrgð til þess að geta greitt út styrki til barna með alvarlega hjartagalla. Meðferðin hættulegri en sjúkdómurinn Vandinn er sannarlega óumdeildur og hann er afleiðing alvarlegra pólitískra mistaka. Vandinn mun því miður alltaf leiða til kostnaðar fyrir almenning. Spurningin lýtur að því hvernig er sanngjarnt að takast á við þetta tjón. Árið 2004 voru gerðar breytingar á fyrirkomulagi fjármögnunar Íbúðalánasjóðs sem fólu í sér að sjóðurinn var fjármagnaður með óuppgreiðanlegum skuldabréfum, verðtryggðum á föstum vöxtum. Áhætta ríkisins var glannaleg því lánþegar höfðu svo heimild til að greiða upp lán sín hvenær sem er. Ríkið var fast en lánþeginn ekki. Þannig eru skilmálarnir sem ríkið samdi sjálft. Nú stendur til að breyta skuldabréfunum með lögum – en vandinn er sá að þar er ráðherra að líkindum ekki aðeins brotlegur við lög heldur líka við eignarréttarákvæði stjórnarskrár. Alþingi þarf sannarlega að ræða vandlega hvernig eigi að leysa stöðu ÍL-sjóðs. Viðreisn mun ekki veigra sér við slíkri umræðu og þess vegna óskaði ég eftir umræðunni. Lausnirnar þurfa hins vegar að byggja á skynsemi, sanngirni og þær þurfa að lágmarki að vera löglegar. Það er ekki hægt að tækla pólitísk mistök með því að gera önnur stærri. Meðferðin má ekki vera hættulegri en sjálfur sjúkdómurinn. Stjórnvöld eiga að setjast við samningaborðið og reyna að ná fram skynsamlegri og löglegri lendingu og án hótana. Eignarréttinum fórnað á vakt Sjálfstæðisflokksins Fyrir liggja tvö vel rökstudd lögfræðiálit um að í boðaðri lagasetningu fjármálaráðherra felist brot á eignarréttarákvæði stjórnarskrár sem muni framkalla bótaskyldu ríkissjóðs. Hvers vegna hefur formaður Sjálfstæðisflokksins engar áhyggjur af því að tillögur hans séu taldar aðför að eignarréttinum sjálfum? Pólitískt marka þessar tillögur fjármálaráðherra tímamót, að formaður Sjálfstæðisflokksins ætli að virða eignarréttinn að vettugi. Lífeyrissjóðirnir – fulltrúar lífeyrisþega landsins – hafa sagt að hinar boðuðu aðgerðir muni leiða til dómsmála. Dómsmál um stöðu eignarréttarins á Íslandi munu setja viðskiptalífið í uppnám og hafa áhrif á trúverðugleika ríkissjóðs. Ráðherra þarf að svara því hverjar afleiðingarnar verði fyrir lífeyrisþega landsins en ekki síður hverjar þær verði fyrir viðskiptalíf á landinu í heild. Hættuleg leið fyrir ríkissjóð Fjármálaráðherra hefur talað eins og að hann sé með þessum aðgerðum að sýna ábyrgð. Hann sé að gæta hagsmuna ríkissjóðs og framtíðarkynslóða. En þar þarf að spyrja hvaða framtíðarmynd fjármálaráðherra boðar þegar ríkið hefur með lagasetningu afnumið eignarrétt? Hvaða framtíðarmynd teiknast upp þegar Sjálfstæðisflokkurinn fer í sparnað fólks í stríði sínu við lífeyrisþega? Hvaða afleiðingar það hefur fyrir hagsmuni ríkissjóðs að skaða eðlilegt traust um að gerðir samningar við ríkið standi? Þjónar það hagsmunum framtíðarkynslóða? Auðvitað ekki og það þjónar ekki heldur hagsmunum ríkissjóðs til lengri tíma. Því hver verður staða ríkissjóðs t.d. í samningum um innviðafjárfestingar þegar þetta verður orðsporið? Hvaða lánskjör bjóðast stjórnvöldum sem ganga svona fram? Þessum spurningum þarf fjármálaráðherra að svara áður en hann leggur formlega fram tillögur sem bæði fela í sér stríð við hagsmuni lífeyrissjóða landsins og ógn við hagsmuni ríkissjóðs. Höfundur er þingmaður Viðreisnar í Reykjavíkurkjördæmi norður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Viðreisn ÍL-sjóður Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Efnahagsmál Mest lesið Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Leiðtogi sem nær árangri Birkir Jón Jónsson Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Græðgin sem hlífir engum Snæbjörn Brynjarsson og Þórólfur Júlían Dagsson Skoðun Skoðun Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Sjá meira
„Gæti sparað 150 milljarða“ sagði í fyrirsögn Moggans í fyrstu frétt af hugmyndum fjármálaráðherra um aðgerðir vegna erfiðrar stöðu gamla Íbúðalánasjóðsins. Ég játa að forvitni mín kviknaði enda hefur Viðreisn kallað eftir að fjármálaráðherra sýni aðhald í fjármálum ríkisins en jafnan án árangurs. Ríkisstjórnin rak ríkissjóð með halla fyrir heimsfaraldur og stefnir að því að halda þeim hallarekstri áfram út árið 2027. En fréttin fjallaði svo reyndar ekki um sparnað heldur um gjaldþrot ÍL-sjóðsins eftir einhver 12 ár. Og ég klóraði mér í hausnum; hvernig gat gjaldþrot skilað sparnaði upp á 150 milljarða? Stutta svarið er að auðvitað er enginn sparnaður í kortunum. Hugmynd fjármálaráðherra var sú að standa ekki við skuldbindingar sínar heldur láta lífeyrissjóði og lífeyrisþega taka á sig fjártjónið af stöðu ÍL-sjóðs. Fjármálaráðherra boðaði samkomulag við sjóðina um þetta en fylgdi þeim orðum eftir með hótun um að náist ekki samkomulag eins og fjármálaráðherra vill verði sjóðnum slitið með lögum. Valið stóð á milli þess um að semja um að taka á sig tjón eða að fá á sig tjón með lögum. Síðan þá hafa viðsemjendur fjármálaráðherra, lífeyrissjóðir fólksins í landinu, komist að þeirri niðurstöðu að þeim sé ekki heimilt að rýra eignir almennings með því að losa ríkið undan skuldbindingum sínum um líftíma skuldabréfanna. Og þá er lagasetning boðuð til að knýja fram vilja ráðherrans. En hver verða áhrifin á lífeyrisþega landsins og á framtíðarkynslóðir þegar íslenska ríkið hefur sýnt í verki að það virði ekki eignarréttinn? Vinir ríkissjóðs Ég óskaði eftir umræðu á Alþingi um boðað frumvarp fjármálaráðherra, sem fulltrúar lífeyrissjóðanna segja að feli í sér að lífeyrisþegar landsins fái ekki efndir í samræmi við gerða samninga. Fjármálaráðherra talaði þar með nokkrum þjósti þegar rætt var um hagsmuni fólksins í landinu af því að ríkið standi við skuldbindingar sínar. Hann kallaði lífeyrisþega landsins kröfuhafa og svaraði gagnrýni með spurningunni: „Eruð þið ekki vinir ríkissjóðs?“ Ég vil hins vegar trúa því að ríkissjóður eigi ekki að standa í stríði við almenning í landinu. Og ég vil sömuleiðis vinna eftir þeirri hugmyndafræði að hagsmunir ríkissjóðs og almennings fari saman. Ég sé almenning ekki sem andstæðing ríkissjóðs. Sömuleiðis er ég á því að ráðherra sem skilar ríkissjóði í halla algjörlega óháð árferði sé ekki í sérstakri stöðu til að kalla sig vin ríkissjóðs. Ráðherra sem lætur sér fátt um finnast þegar barnafjölskyldur og þau sem minnst hafa séu látin bera þyngstu byrðarnar af verðbólgu en viðheldur á sama tíma kerfi þar sem hin sem mest hafa finna ekki fyrir áhrifum verðbólgu er ekki vinur ríkissjóðs. Hann er í reynd eins og Hrói höttur ríka fólksins. Og nú boðar hann að farið verði í veski lífeyrisþega landsins vegna þess að ríkissjóður lekur. Þegar talað er um að tjónið eigi heima hjá kröfuhöfunum einum má fara ofan í kjölinn á því hverjir þessir kröfuhafar eru, fyrir utan lífeyrissjóði landsmanna. Einn þeirra er t.d. Styrktarsjóður hjartveikra barna. Sjóður sem valdi að fjárfesta með öruggum hætti og ríkisábyrgð til þess að geta greitt út styrki til barna með alvarlega hjartagalla. Meðferðin hættulegri en sjúkdómurinn Vandinn er sannarlega óumdeildur og hann er afleiðing alvarlegra pólitískra mistaka. Vandinn mun því miður alltaf leiða til kostnaðar fyrir almenning. Spurningin lýtur að því hvernig er sanngjarnt að takast á við þetta tjón. Árið 2004 voru gerðar breytingar á fyrirkomulagi fjármögnunar Íbúðalánasjóðs sem fólu í sér að sjóðurinn var fjármagnaður með óuppgreiðanlegum skuldabréfum, verðtryggðum á föstum vöxtum. Áhætta ríkisins var glannaleg því lánþegar höfðu svo heimild til að greiða upp lán sín hvenær sem er. Ríkið var fast en lánþeginn ekki. Þannig eru skilmálarnir sem ríkið samdi sjálft. Nú stendur til að breyta skuldabréfunum með lögum – en vandinn er sá að þar er ráðherra að líkindum ekki aðeins brotlegur við lög heldur líka við eignarréttarákvæði stjórnarskrár. Alþingi þarf sannarlega að ræða vandlega hvernig eigi að leysa stöðu ÍL-sjóðs. Viðreisn mun ekki veigra sér við slíkri umræðu og þess vegna óskaði ég eftir umræðunni. Lausnirnar þurfa hins vegar að byggja á skynsemi, sanngirni og þær þurfa að lágmarki að vera löglegar. Það er ekki hægt að tækla pólitísk mistök með því að gera önnur stærri. Meðferðin má ekki vera hættulegri en sjálfur sjúkdómurinn. Stjórnvöld eiga að setjast við samningaborðið og reyna að ná fram skynsamlegri og löglegri lendingu og án hótana. Eignarréttinum fórnað á vakt Sjálfstæðisflokksins Fyrir liggja tvö vel rökstudd lögfræðiálit um að í boðaðri lagasetningu fjármálaráðherra felist brot á eignarréttarákvæði stjórnarskrár sem muni framkalla bótaskyldu ríkissjóðs. Hvers vegna hefur formaður Sjálfstæðisflokksins engar áhyggjur af því að tillögur hans séu taldar aðför að eignarréttinum sjálfum? Pólitískt marka þessar tillögur fjármálaráðherra tímamót, að formaður Sjálfstæðisflokksins ætli að virða eignarréttinn að vettugi. Lífeyrissjóðirnir – fulltrúar lífeyrisþega landsins – hafa sagt að hinar boðuðu aðgerðir muni leiða til dómsmála. Dómsmál um stöðu eignarréttarins á Íslandi munu setja viðskiptalífið í uppnám og hafa áhrif á trúverðugleika ríkissjóðs. Ráðherra þarf að svara því hverjar afleiðingarnar verði fyrir lífeyrisþega landsins en ekki síður hverjar þær verði fyrir viðskiptalíf á landinu í heild. Hættuleg leið fyrir ríkissjóð Fjármálaráðherra hefur talað eins og að hann sé með þessum aðgerðum að sýna ábyrgð. Hann sé að gæta hagsmuna ríkissjóðs og framtíðarkynslóða. En þar þarf að spyrja hvaða framtíðarmynd fjármálaráðherra boðar þegar ríkið hefur með lagasetningu afnumið eignarrétt? Hvaða framtíðarmynd teiknast upp þegar Sjálfstæðisflokkurinn fer í sparnað fólks í stríði sínu við lífeyrisþega? Hvaða afleiðingar það hefur fyrir hagsmuni ríkissjóðs að skaða eðlilegt traust um að gerðir samningar við ríkið standi? Þjónar það hagsmunum framtíðarkynslóða? Auðvitað ekki og það þjónar ekki heldur hagsmunum ríkissjóðs til lengri tíma. Því hver verður staða ríkissjóðs t.d. í samningum um innviðafjárfestingar þegar þetta verður orðsporið? Hvaða lánskjör bjóðast stjórnvöldum sem ganga svona fram? Þessum spurningum þarf fjármálaráðherra að svara áður en hann leggur formlega fram tillögur sem bæði fela í sér stríð við hagsmuni lífeyrissjóða landsins og ógn við hagsmuni ríkissjóðs. Höfundur er þingmaður Viðreisnar í Reykjavíkurkjördæmi norður.
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar