Kominn tími á breytingar á réttarkerfinu? Tanja Ísfjörð Magnúsdóttir skrifar 24. júní 2022 14:30 Kvenréttindafélag Íslands, Mannréttindaskrifstofa Íslands, Öfgar, UN Women á Íslandi og Öryrkjabandalag Íslands hafa skilað inn sameiginlegri skuggaskýrslu til nefndar sem starfar á grundvelli samnings Sameinuðu þjóðanna um afnám allrar mismununar gagnvart konum (Kvennasáttmálans). Nefndin undirbýr nú fund þar sem fulltrúar íslenska ríkisins munu sitja fyrir svörum um framkvæmd Kvennasáttmálans. Í skýrslunni var m.a. gerð grein fyrir bágri stöðu þolenda í réttarkerfinu. Það þarf að ráðast í allsherjar breytingar á því og fara í gagngera endurskoðun. Þrátt fyrir að réttarkerfið virki vel ýmsum málum, þá virðist kerfið ekki vera í stakk búið til að takast á við kynbundið ofbeldi og þau mál sem gerast í skjóli einkalífsins og skilar því oft ósanngjörnum niðurstöðum sem endurspegla raunveruleika kvenna. Lágt sakfellingarhlutfall er mikið áhyggjuefni. Hvað þýðir að mál sé „nógu líklegt til sakfellingar“? Af hverju er verið að fella svona mörg mál niður? Hvers vegna er hægt að fella niður mál því það þyki „ekki líklegt til sakfellingar“ þegar erfðaefni (DNA) liggur fyrir, sem og vitni? Hvernig eiga þá önnur mál að eiga séns? Hver er að fella þessi mál niður? Þetta þarf að skoða nánar. Einhverjar ástæður niðurfelldra mála má rekja til of ríkrar sönnunarbyrðar og/eða að rannsókn hafi tekið of langan tíma. Maður sem var kærður fyrir tilraun til nauðgunar í október 2021 hefur ekki ennþá verið birt kæran. 105 dagar eru liðnir frá því hann var kærður og enn er ekki búið að taka skýrslu af hinum kærða. Þegar mál dragast á langinn eiga vitni eiga erfiðara með að framkalla minningar frá atburðinum. Það þarf aukið fjármagn, aukna þekkingu fólks sem starfar í málaflokknum, sem og að ráðast í róttækar breytingar eins og nefnt var hér fyrir ofan. Það þarf einnig að leggja þyngra vægi á orð þolenda og sálfræðinga. Eitt nei kærðs manns vegur hærra en sannanir og orð kæranda í kerfinu eins og það virkar í dag. Einnig lýsir skýrslan yfir miklum áhyggjum af því að gerendur geti nýtt kerfið gegn þolendum sínum og beitt þau þannig áframhaldandi ofbeldi í formi kæru fyrir rangar sakargiftir og/eða ærumeiðingar. Það þarf að endurskoða þessa möguleika og útsetja þannig að augljósar vísbendingar þurfi að liggja fyrir svo hægt sé að kæra fyrir rangar sakargiftir eða ærumeiðingar, annars er þetta enn eitt þöggunar- og ofbeldistólið sem gerendur hafa aðgang að. Það er umhugsunarefni að landsréttur snúi við dómum í kynferðisofbeldismálum oftar en í öllum öðrum málum og má setja spurningarmerki við að kynferðisbrot fyrnist. Í kjölfar vitundavakninga í samfélaginu eru konur opnari fyrir því að skila skömminni og hjá sumum felst það í að leggja fram kæru, sama hversu mörg ár hafa liðið frá atburðinum. Þær hinsvegar geta það ekki nema þær hafi verið undir 18 ára þegar brotið var á þeim. Þetta þarf að endurskoða. Einnig þarf að skoða betur lagarammann í kringum stafræn kynferðisbrot og fyrningartíma á þeim. Oft á tíðum eru þolendur stafræns kynferðisbrots ungar stúlkur sem gætu viljað kæra í náinni framtíð. Fólk veigrar sér að kæra kynferðisofbeldi því þau trúa ekki að réttlætið muni sigra. Þetta sést svart á hvítu þegar teknar eru saman tölur frá árinu 2020 á höfuðborgarsvæðinu, frá Stígamótum (299 nýjar heimsóknir), Bjarkarhlíð (827 nýjar heimsóknir) og Neyðarmóttöku Landspítalans (130 nýjar heimsóknir) og borið saman við tölur tilkynntar til lögreglunnar á Höfuðborgarsvæðinu (tæp 100 mál) og þær sem ríkissaksóknari greindi frá (325 meðhöndluð mál). Það er ólíðandi að kerfið sem á að gæta hagsmuna þolenda og vernda þá sé ítrekað að bregðast er tengjast kynbundnu ofbeldi. Það er ekki boðlegt að fólk veigri sér að leita réttar síns vegna þess hvernig réttarkerfið tekur á þeirra málum. Einnig má setja spurningarmerki við það hvernig hæstaréttarlögfræðingar, aðstoðarmaður dómsmálaráðherra, fjölmiðlar, lögreglufólk og samfélagið í heild sinni komast upp með að hefja og viðhalda aðför að þolendum. Þetta þarf að rannsaka og taka föstum tökum. Að öllu upptöldu er kannski ekki skrítið að þolendur veigri sér að leita réttar síns. Við hvetjum því íslenska ríkið til að auka fjármagn í málefni sem bæta stöðu þolenda, gera kynja- og kynfræðslu að skyldunámsgrein og íhuga allsherjar breytingar á kerfinu. Höfundur er ein af stjórnarkonum Öfga. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómstólar Kynferðisofbeldi Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson Skoðun Skoðun Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Sjá meira
Kvenréttindafélag Íslands, Mannréttindaskrifstofa Íslands, Öfgar, UN Women á Íslandi og Öryrkjabandalag Íslands hafa skilað inn sameiginlegri skuggaskýrslu til nefndar sem starfar á grundvelli samnings Sameinuðu þjóðanna um afnám allrar mismununar gagnvart konum (Kvennasáttmálans). Nefndin undirbýr nú fund þar sem fulltrúar íslenska ríkisins munu sitja fyrir svörum um framkvæmd Kvennasáttmálans. Í skýrslunni var m.a. gerð grein fyrir bágri stöðu þolenda í réttarkerfinu. Það þarf að ráðast í allsherjar breytingar á því og fara í gagngera endurskoðun. Þrátt fyrir að réttarkerfið virki vel ýmsum málum, þá virðist kerfið ekki vera í stakk búið til að takast á við kynbundið ofbeldi og þau mál sem gerast í skjóli einkalífsins og skilar því oft ósanngjörnum niðurstöðum sem endurspegla raunveruleika kvenna. Lágt sakfellingarhlutfall er mikið áhyggjuefni. Hvað þýðir að mál sé „nógu líklegt til sakfellingar“? Af hverju er verið að fella svona mörg mál niður? Hvers vegna er hægt að fella niður mál því það þyki „ekki líklegt til sakfellingar“ þegar erfðaefni (DNA) liggur fyrir, sem og vitni? Hvernig eiga þá önnur mál að eiga séns? Hver er að fella þessi mál niður? Þetta þarf að skoða nánar. Einhverjar ástæður niðurfelldra mála má rekja til of ríkrar sönnunarbyrðar og/eða að rannsókn hafi tekið of langan tíma. Maður sem var kærður fyrir tilraun til nauðgunar í október 2021 hefur ekki ennþá verið birt kæran. 105 dagar eru liðnir frá því hann var kærður og enn er ekki búið að taka skýrslu af hinum kærða. Þegar mál dragast á langinn eiga vitni eiga erfiðara með að framkalla minningar frá atburðinum. Það þarf aukið fjármagn, aukna þekkingu fólks sem starfar í málaflokknum, sem og að ráðast í róttækar breytingar eins og nefnt var hér fyrir ofan. Það þarf einnig að leggja þyngra vægi á orð þolenda og sálfræðinga. Eitt nei kærðs manns vegur hærra en sannanir og orð kæranda í kerfinu eins og það virkar í dag. Einnig lýsir skýrslan yfir miklum áhyggjum af því að gerendur geti nýtt kerfið gegn þolendum sínum og beitt þau þannig áframhaldandi ofbeldi í formi kæru fyrir rangar sakargiftir og/eða ærumeiðingar. Það þarf að endurskoða þessa möguleika og útsetja þannig að augljósar vísbendingar þurfi að liggja fyrir svo hægt sé að kæra fyrir rangar sakargiftir eða ærumeiðingar, annars er þetta enn eitt þöggunar- og ofbeldistólið sem gerendur hafa aðgang að. Það er umhugsunarefni að landsréttur snúi við dómum í kynferðisofbeldismálum oftar en í öllum öðrum málum og má setja spurningarmerki við að kynferðisbrot fyrnist. Í kjölfar vitundavakninga í samfélaginu eru konur opnari fyrir því að skila skömminni og hjá sumum felst það í að leggja fram kæru, sama hversu mörg ár hafa liðið frá atburðinum. Þær hinsvegar geta það ekki nema þær hafi verið undir 18 ára þegar brotið var á þeim. Þetta þarf að endurskoða. Einnig þarf að skoða betur lagarammann í kringum stafræn kynferðisbrot og fyrningartíma á þeim. Oft á tíðum eru þolendur stafræns kynferðisbrots ungar stúlkur sem gætu viljað kæra í náinni framtíð. Fólk veigrar sér að kæra kynferðisofbeldi því þau trúa ekki að réttlætið muni sigra. Þetta sést svart á hvítu þegar teknar eru saman tölur frá árinu 2020 á höfuðborgarsvæðinu, frá Stígamótum (299 nýjar heimsóknir), Bjarkarhlíð (827 nýjar heimsóknir) og Neyðarmóttöku Landspítalans (130 nýjar heimsóknir) og borið saman við tölur tilkynntar til lögreglunnar á Höfuðborgarsvæðinu (tæp 100 mál) og þær sem ríkissaksóknari greindi frá (325 meðhöndluð mál). Það er ólíðandi að kerfið sem á að gæta hagsmuna þolenda og vernda þá sé ítrekað að bregðast er tengjast kynbundnu ofbeldi. Það er ekki boðlegt að fólk veigri sér að leita réttar síns vegna þess hvernig réttarkerfið tekur á þeirra málum. Einnig má setja spurningarmerki við það hvernig hæstaréttarlögfræðingar, aðstoðarmaður dómsmálaráðherra, fjölmiðlar, lögreglufólk og samfélagið í heild sinni komast upp með að hefja og viðhalda aðför að þolendum. Þetta þarf að rannsaka og taka föstum tökum. Að öllu upptöldu er kannski ekki skrítið að þolendur veigri sér að leita réttar síns. Við hvetjum því íslenska ríkið til að auka fjármagn í málefni sem bæta stöðu þolenda, gera kynja- og kynfræðslu að skyldunámsgrein og íhuga allsherjar breytingar á kerfinu. Höfundur er ein af stjórnarkonum Öfga.
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar