Hógværðin og Halldór Benjamín Flosi Eiríksson skrifar 28. október 2021 19:30 Í vinnumarkaðshagfræði var oft talað um að launastig aðlagist þannig að framboð og eftirspurn vinnuafls nái jafnvægi. Lægri laun hljóti því að ýta undir hærra atvinnustig. Nóbelsverðlaunin þetta árið voru veitt hagfræðingum sem rannsökuðu áhrif hækkunar lágmarkslauna á atvinnustig í Bandaríkjunum og sáu að hækkun lágmarkslauna fjölgaði störfum. Raunveruleikinn var nefnilega flóknari en í gömlum kennslubókum. Þetta endurspeglast líka í gömlum hugmyndum Samtaka Atvinnulífsins um að atvinnuleysistryggingar eigi að vera sem lélegastar til að hægt sé að svelta fólk til vinnu. Þar endurspeglar raunveruleikinn heldur ekki kenningarnar. Í raun er það að koma betur í ljós að góðar atvinnuleysistryggingar hvetja til betri ráðninga og atvinnuþátttöku. Þetta birtist skýrt í Bandaríkjunum þar sem gríðarlegur skortur er á vinnuafli sökum áratuga stöðnunar í launaþróun. Í svargrein sem Halldór Benjamín, framkvæmdastjóri SA, skrifaði hér á Vísi við stuttri grein sem ég skrifaði hér um Nóbelsverðlaun í hagfræði þetta árið telur hann að ég sé að draga of sterkar ályktanir af niðurstöðu Nóbelsnefndarinnar, og alls ekki megi draga þá ályktun að hækkun lágmarkslauna leiði ekki til atvinnuleysis og gagnrýnir síðan einstök atriði í rannsókninni og bendir á aðferðaleg atriði sem hann telur rýra gildi hennar. Minnir það um margt á Steingrím Hermannsson, fyrrverandi forsætisráðherra, sem sagði það í stjórnmálaumræðum þegar við Halldór vorum að alast upp að ,,venjuleg efnahagslögmál giltu ekki á Íslandi“. Þennan tón þekkjum við vel í þjóðfélagsumræðunni að við séum svo sérstök, á Íslandi eigi ekki almennar reglur við eða lögmál sem annars staðar eru viðteknar og viðurkenndar. Félagar Halldórs í Viðskiptaráði náðu fullkomlega utan um þennan hrokafulla þankagang þegar það gaf út yfirlýsingu korter í hrun að Íslendingar hefðu ekkert að sækja eða læra af hinum Norðurlöndunum! Samfélög sem venjulega raða sér í efstu sætin á margvíslegum listum þar sem metin eru gæði samfélaga. Aldrei svigrúm til launahækkana! SA hafa ekki í seinni tíð (og trúlega aldrei) talið að það væri innistæða fyrir launahækkun af neinu tagi. Það er ekki svigrúm í dag, var það ekki 2016 og heldur ekki 2013 þegar raunlaun hröpuðu í kjölfar óðaverðbólgu. Nú er það meira að segja þannig að í kjarasamningi milli SA og SGS eru lægstu taxtarnir svo skammarlega lágir að samið er um sérstaka uppbót til að allir nái lágmarkstekjum. Samt mátti alls ekki hækka lægstu taxtanna, eða fella þá brot – jú út af hverju, ,,hætta væri á að að myndi auka atvinnuleysi“ leiða til ,,fjöldaatvinnuleysis“ og fækka ,,fjölbreyttum byrjunarstörfum“ fyrir þá sem ,,vilja tækifæri til að vinna þó kaupgjaldið sé ekki hátt í fyrstu.“ Umrædd rannsókn sem Nóbelsverðlaunanefndin sá ástæðu til að verðlauna gengst á hólm við þessa gömlu frasa Halldórs og skoðanabræðra hans, þessa gömlu rómantík um ameríska drauminn – um félausa innflytjandann sem stígur á land í Manhattan, vinnur erfið og hættuleg láglaunastörf, er iðin og trúr og fær síðan tækifæri og kemst í álnir og eignast hús í úthverfinu og tvo bíla. Raunveruleiki þeirra sem eru á þessum lágu launum er ekki eins rómantískur, það er allt of líklegt að þau hreykist milli leiguíbúða, börnin þeirra fá ekki að njóta skipulegs tómstundastarfs, heilsan eru verri, eins og margar rannsóknir sína og þau lifa skemmur. Því var maður að vona að verðlaunin að þessu sinni yrði til þess að sumir myndu endurskoða viðteknar hugmyndir og velta fyrir sér í alvöru hvort þessi tugga um að það sé ríku samfélagi eins og hér á landi lífsnauðsýn að halda hluta af þjóðinni í fátækt á skítakaupi. Það virðist ekki hafa gerst hjá Halldóri, heldur metur hann svo að hann viti betur en Nóbelsnefndin, og geti metið hagfræðirannsóknir betur en einhverjir svíjar. Það er út af fyrir sig gleðiefni að sjá hógværð og minnimáttarkennd er ekki farin að plaga Halldór svo merkjanlegt sé. Verkefni okkar hinna er hins vegar að skoða hvernig nýta má rannsóknir í hagfræði og á öðrum sviðum til að skilja betur gangverk vinnumarkaðarins, skipta verðmætunum með réttláttari hætti, tryggja öllum örugga afkomu og hækka lágmarkslaunin. Höfundur er framkvæmdastjóri Starfsgreinasamband Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flosi Eiríksson Kjaramál Tengdar fréttir Flosi og Nóbelsverðlaunin í hagfræði Framkvæmdastjóri Starfsgreinasambandsins (SGS) skrifaði nýlega ágætis grein hér á Vísi og óskaði eftir vitrænni umræðu um hvernig mætti bæta hag landsmanna. Það er auðvelt að verða við þeirri bón. 27. október 2021 13:01 Mest lesið Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas Skoðun Skoðun Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Sjá meira
Í vinnumarkaðshagfræði var oft talað um að launastig aðlagist þannig að framboð og eftirspurn vinnuafls nái jafnvægi. Lægri laun hljóti því að ýta undir hærra atvinnustig. Nóbelsverðlaunin þetta árið voru veitt hagfræðingum sem rannsökuðu áhrif hækkunar lágmarkslauna á atvinnustig í Bandaríkjunum og sáu að hækkun lágmarkslauna fjölgaði störfum. Raunveruleikinn var nefnilega flóknari en í gömlum kennslubókum. Þetta endurspeglast líka í gömlum hugmyndum Samtaka Atvinnulífsins um að atvinnuleysistryggingar eigi að vera sem lélegastar til að hægt sé að svelta fólk til vinnu. Þar endurspeglar raunveruleikinn heldur ekki kenningarnar. Í raun er það að koma betur í ljós að góðar atvinnuleysistryggingar hvetja til betri ráðninga og atvinnuþátttöku. Þetta birtist skýrt í Bandaríkjunum þar sem gríðarlegur skortur er á vinnuafli sökum áratuga stöðnunar í launaþróun. Í svargrein sem Halldór Benjamín, framkvæmdastjóri SA, skrifaði hér á Vísi við stuttri grein sem ég skrifaði hér um Nóbelsverðlaun í hagfræði þetta árið telur hann að ég sé að draga of sterkar ályktanir af niðurstöðu Nóbelsnefndarinnar, og alls ekki megi draga þá ályktun að hækkun lágmarkslauna leiði ekki til atvinnuleysis og gagnrýnir síðan einstök atriði í rannsókninni og bendir á aðferðaleg atriði sem hann telur rýra gildi hennar. Minnir það um margt á Steingrím Hermannsson, fyrrverandi forsætisráðherra, sem sagði það í stjórnmálaumræðum þegar við Halldór vorum að alast upp að ,,venjuleg efnahagslögmál giltu ekki á Íslandi“. Þennan tón þekkjum við vel í þjóðfélagsumræðunni að við séum svo sérstök, á Íslandi eigi ekki almennar reglur við eða lögmál sem annars staðar eru viðteknar og viðurkenndar. Félagar Halldórs í Viðskiptaráði náðu fullkomlega utan um þennan hrokafulla þankagang þegar það gaf út yfirlýsingu korter í hrun að Íslendingar hefðu ekkert að sækja eða læra af hinum Norðurlöndunum! Samfélög sem venjulega raða sér í efstu sætin á margvíslegum listum þar sem metin eru gæði samfélaga. Aldrei svigrúm til launahækkana! SA hafa ekki í seinni tíð (og trúlega aldrei) talið að það væri innistæða fyrir launahækkun af neinu tagi. Það er ekki svigrúm í dag, var það ekki 2016 og heldur ekki 2013 þegar raunlaun hröpuðu í kjölfar óðaverðbólgu. Nú er það meira að segja þannig að í kjarasamningi milli SA og SGS eru lægstu taxtarnir svo skammarlega lágir að samið er um sérstaka uppbót til að allir nái lágmarkstekjum. Samt mátti alls ekki hækka lægstu taxtanna, eða fella þá brot – jú út af hverju, ,,hætta væri á að að myndi auka atvinnuleysi“ leiða til ,,fjöldaatvinnuleysis“ og fækka ,,fjölbreyttum byrjunarstörfum“ fyrir þá sem ,,vilja tækifæri til að vinna þó kaupgjaldið sé ekki hátt í fyrstu.“ Umrædd rannsókn sem Nóbelsverðlaunanefndin sá ástæðu til að verðlauna gengst á hólm við þessa gömlu frasa Halldórs og skoðanabræðra hans, þessa gömlu rómantík um ameríska drauminn – um félausa innflytjandann sem stígur á land í Manhattan, vinnur erfið og hættuleg láglaunastörf, er iðin og trúr og fær síðan tækifæri og kemst í álnir og eignast hús í úthverfinu og tvo bíla. Raunveruleiki þeirra sem eru á þessum lágu launum er ekki eins rómantískur, það er allt of líklegt að þau hreykist milli leiguíbúða, börnin þeirra fá ekki að njóta skipulegs tómstundastarfs, heilsan eru verri, eins og margar rannsóknir sína og þau lifa skemmur. Því var maður að vona að verðlaunin að þessu sinni yrði til þess að sumir myndu endurskoða viðteknar hugmyndir og velta fyrir sér í alvöru hvort þessi tugga um að það sé ríku samfélagi eins og hér á landi lífsnauðsýn að halda hluta af þjóðinni í fátækt á skítakaupi. Það virðist ekki hafa gerst hjá Halldóri, heldur metur hann svo að hann viti betur en Nóbelsnefndin, og geti metið hagfræðirannsóknir betur en einhverjir svíjar. Það er út af fyrir sig gleðiefni að sjá hógværð og minnimáttarkennd er ekki farin að plaga Halldór svo merkjanlegt sé. Verkefni okkar hinna er hins vegar að skoða hvernig nýta má rannsóknir í hagfræði og á öðrum sviðum til að skilja betur gangverk vinnumarkaðarins, skipta verðmætunum með réttláttari hætti, tryggja öllum örugga afkomu og hækka lágmarkslaunin. Höfundur er framkvæmdastjóri Starfsgreinasamband Íslands.
Flosi og Nóbelsverðlaunin í hagfræði Framkvæmdastjóri Starfsgreinasambandsins (SGS) skrifaði nýlega ágætis grein hér á Vísi og óskaði eftir vitrænni umræðu um hvernig mætti bæta hag landsmanna. Það er auðvelt að verða við þeirri bón. 27. október 2021 13:01
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun