Um orðræðu, raddir geðveikra, einhverfu og ADHD Ingibjörg Elsa Björnsdóttir skrifar 4. maí 2021 12:00 Ég heiti Ingibjörg Elsa Björnsdóttir og ég er ljón. Ég er einhverf/ADHD og er er líka með geðræn einkenni sem flokkast undir geðrænan vanda. Einhverfa og ADHD eru taugafræðilegt ástand og skipan heilans, en ekki sjúkdómar né heilkenni. Heili minn er öðruvísi en gerist og gengur. Geðræn einkenni flokkast hinsvegar undir geðsjúkdóma. Ég hef ákveðið að ræða á opinberum vettvangi um einhverfu, ADHD og geðræna kvilla, þar sem ég skammast mín bara nákvæmlega ekkert fyrir heilann á mér og finnst fólk eins og ég, sem lifir á jaðri samfélagsins alveg eiga fullan tilverurétt. Ég er hamingjusamlega gift og á barn. Ég lifi rólegu lífi á Selfossi þar sem allir eru góðir við mig. Ég er engum til ama. En það eru samt vissir hlutir sem ég þarf að ræða í þessu samhengi. Það vita semsagt allir að ég er einhverf/ADHD og að ég hef glímt við geðræn vandamál. Það góða við það er að þegar allir vita þetta, þá fær maður ótrúlegt frelsi til að vera maður sjálfur. Samfélagið hættir í raun að búast við neinu af manni, þannig að maður getur valið að lifa í rólegheitum á jaðrinum og hafa það bara nokkuð gott. Þar getur maður unað glaður við sitt og komið fólki endalaust á óvart t.d. með því að læra klassískan söng eða semja fallega tónlist. Það eina pirrandi er að fólk heldur í raun og veru að maður sé algjörlega klikk stöðugt alla daga, sem maður er ekki. Það virðist nefnilega vera nokkuð algengur sá misskilningur að ef fólk veikist á geði einhvern tímann á ævinni, þá verði það bara klikk það sem eftir er ævinnar. Mín eigin reynsla af geðsjúkdómum er alls ekki þannig. Fyrst veiktist ég á geði árið 1985 þegar ég var 19 ára. Þá fór ég á lyf og veiktist ekki aftur fyrr en nokkrum árum síðar árið 1991. Síðan gerðist lítið í mörg ár.Síðast fann ég fyrir veikindum í janúar 2016. Í hvert skipti voru veikindin skammvinn (nokkrir dagar) og ég var fljót sjálf að leita mér aðstoðar. Ég hef semsagt innsæi í mitt eigið ástand og ég veit ósköp vel hvenær ég er veik og hvenær ekki. En samfélagið telur að ég sé alltaf klikk. Röddin er að einhverju leyti tekin frá manni þegar maður er í slíkri aðstöðu alveg eins og heimspekingurinn Foucault lýsir svo vel. Emile Dürkheim sagði einnig að samfélagið dæmdi fólk og hann sagði að fólk verði almennt að passa sig á því að dæma ekki sjálft sig með þeim dómi sem samfélagið hugsanlega kveður upp yfir hverjum og einum. Þetta gildir í raun einnig um allt venjulegt fólk, sem af einhverjum ástæðum er fordæmt og dæmt illilega af samfélaginu eða dómstólum götunnar. Ég er semagt í dálítið sérstakri aðstöðu. Ég er með fjórar alvöru háskólagráður og meðaleinkunn mín í þeim er 8,5. Ég er með meistaragráðu í umhverfisefnafræði frá einum virtasta tækniháskóla heims, en íslenskt samfélag getur samt í raun ekki tekið mark á mér, vegna þess að það er búið að dæma mig sem einhverfa/ADHD og klikk. En hvernig, ef ég er alltaf klikk, fór ég að því að ljúka fjórum háskólagráðum með meðaleinkunn 8,5? Er ekki einhver þversögn hérna einhversstaðar. Eru þetta ekki bara fordómar? En heimska heimsins er í raun ekki mitt vandamál. Vanþekking almennings á einhverfu og geðsjúkdómum er hlutur sem ég get ekki breytt svo auðveldlega. Eina sem ég get sagt ykkur er að fólk er ekki stöðugt geðveikt alla sína ævi. Það eiga allir sín góðu og slæmu tímabil. Geðveiki er tímabundið fyrirbæri og í dag eru til mjög góð lyf sem lækna geðsjúkdóma og geta haldið þeim algjörlega í skefjum. Fólk á að geta lifað tiltölulega eðlilegu lífi, ef það er reglusamt og tekur lyfin sín. Einhverfa er alls ekki sjúkdómur og fæstir einhverfir vilja vera öðruvísi en þeir eru. ADHD er líka taugafræðilegt ástand, en ekki sjúkdómur. Ég t.d. vil alls ekki vera öðruvísi en ég er. Ef ég gæti skipt um heila, myndi ég afþakka boðið pent. Ég vil því biðja ykkur öll að reyna að sýna meiri skilning gagnvart öllum þeim sem ykkur finnast vera skrýtnir og skemmtilegir. Ég er bæði skrýtin og skemmtileg og verð það áfram. Ég get aðeins breytt heiminum með því að þora að vera ég sjálf. Vona að mér hafi tekist að útskýra hlutina aðeins fyrir ykkur. Höfundur er M.Sc. M.A. B.Sc. B.A. umhverfisefnafræðingur á Selfossi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingibjörg Elsa Björnsdóttir Mest lesið Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson Skoðun Halldór 26.07.2025 Halldór Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Ég heiti Ingibjörg Elsa Björnsdóttir og ég er ljón. Ég er einhverf/ADHD og er er líka með geðræn einkenni sem flokkast undir geðrænan vanda. Einhverfa og ADHD eru taugafræðilegt ástand og skipan heilans, en ekki sjúkdómar né heilkenni. Heili minn er öðruvísi en gerist og gengur. Geðræn einkenni flokkast hinsvegar undir geðsjúkdóma. Ég hef ákveðið að ræða á opinberum vettvangi um einhverfu, ADHD og geðræna kvilla, þar sem ég skammast mín bara nákvæmlega ekkert fyrir heilann á mér og finnst fólk eins og ég, sem lifir á jaðri samfélagsins alveg eiga fullan tilverurétt. Ég er hamingjusamlega gift og á barn. Ég lifi rólegu lífi á Selfossi þar sem allir eru góðir við mig. Ég er engum til ama. En það eru samt vissir hlutir sem ég þarf að ræða í þessu samhengi. Það vita semsagt allir að ég er einhverf/ADHD og að ég hef glímt við geðræn vandamál. Það góða við það er að þegar allir vita þetta, þá fær maður ótrúlegt frelsi til að vera maður sjálfur. Samfélagið hættir í raun að búast við neinu af manni, þannig að maður getur valið að lifa í rólegheitum á jaðrinum og hafa það bara nokkuð gott. Þar getur maður unað glaður við sitt og komið fólki endalaust á óvart t.d. með því að læra klassískan söng eða semja fallega tónlist. Það eina pirrandi er að fólk heldur í raun og veru að maður sé algjörlega klikk stöðugt alla daga, sem maður er ekki. Það virðist nefnilega vera nokkuð algengur sá misskilningur að ef fólk veikist á geði einhvern tímann á ævinni, þá verði það bara klikk það sem eftir er ævinnar. Mín eigin reynsla af geðsjúkdómum er alls ekki þannig. Fyrst veiktist ég á geði árið 1985 þegar ég var 19 ára. Þá fór ég á lyf og veiktist ekki aftur fyrr en nokkrum árum síðar árið 1991. Síðan gerðist lítið í mörg ár.Síðast fann ég fyrir veikindum í janúar 2016. Í hvert skipti voru veikindin skammvinn (nokkrir dagar) og ég var fljót sjálf að leita mér aðstoðar. Ég hef semsagt innsæi í mitt eigið ástand og ég veit ósköp vel hvenær ég er veik og hvenær ekki. En samfélagið telur að ég sé alltaf klikk. Röddin er að einhverju leyti tekin frá manni þegar maður er í slíkri aðstöðu alveg eins og heimspekingurinn Foucault lýsir svo vel. Emile Dürkheim sagði einnig að samfélagið dæmdi fólk og hann sagði að fólk verði almennt að passa sig á því að dæma ekki sjálft sig með þeim dómi sem samfélagið hugsanlega kveður upp yfir hverjum og einum. Þetta gildir í raun einnig um allt venjulegt fólk, sem af einhverjum ástæðum er fordæmt og dæmt illilega af samfélaginu eða dómstólum götunnar. Ég er semagt í dálítið sérstakri aðstöðu. Ég er með fjórar alvöru háskólagráður og meðaleinkunn mín í þeim er 8,5. Ég er með meistaragráðu í umhverfisefnafræði frá einum virtasta tækniháskóla heims, en íslenskt samfélag getur samt í raun ekki tekið mark á mér, vegna þess að það er búið að dæma mig sem einhverfa/ADHD og klikk. En hvernig, ef ég er alltaf klikk, fór ég að því að ljúka fjórum háskólagráðum með meðaleinkunn 8,5? Er ekki einhver þversögn hérna einhversstaðar. Eru þetta ekki bara fordómar? En heimska heimsins er í raun ekki mitt vandamál. Vanþekking almennings á einhverfu og geðsjúkdómum er hlutur sem ég get ekki breytt svo auðveldlega. Eina sem ég get sagt ykkur er að fólk er ekki stöðugt geðveikt alla sína ævi. Það eiga allir sín góðu og slæmu tímabil. Geðveiki er tímabundið fyrirbæri og í dag eru til mjög góð lyf sem lækna geðsjúkdóma og geta haldið þeim algjörlega í skefjum. Fólk á að geta lifað tiltölulega eðlilegu lífi, ef það er reglusamt og tekur lyfin sín. Einhverfa er alls ekki sjúkdómur og fæstir einhverfir vilja vera öðruvísi en þeir eru. ADHD er líka taugafræðilegt ástand, en ekki sjúkdómur. Ég t.d. vil alls ekki vera öðruvísi en ég er. Ef ég gæti skipt um heila, myndi ég afþakka boðið pent. Ég vil því biðja ykkur öll að reyna að sýna meiri skilning gagnvart öllum þeim sem ykkur finnast vera skrýtnir og skemmtilegir. Ég er bæði skrýtin og skemmtileg og verð það áfram. Ég get aðeins breytt heiminum með því að þora að vera ég sjálf. Vona að mér hafi tekist að útskýra hlutina aðeins fyrir ykkur. Höfundur er M.Sc. M.A. B.Sc. B.A. umhverfisefnafræðingur á Selfossi.
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar