Tilgang lífsins er að finna í þessum pistli Þórlindur Kjartansson skrifar 18. janúar 2019 07:00 Ef ég gæti talað við dýr þá myndi ég einna helst vilja spyrja þau um alls konar tilvistarlegar spurningar sem sækja á okkur mennina. Tökum sem dæmi kött sem liggur makindalega og letilega út við gluggann. „Heyrðu, köttur—ertu að hugsa innra með þér að þú ættir nú eiginlega að drífa þig eitthvað út og hreyfa þig? Skammastu þín kannski örlítið fyrir að hanga inni og láta stjana við þig á meðan aðrir kettir þurfa að veiða sér til matar, vara sig á hættum og finna sér á hverri nóttu nýjan og öruggan næturstað?“ Svona myndi ég nefnilega hugsa í sporum kattarins: „Æ, ég ætti nú frekar að fara út að slá blettinn, moka snjóinn, skipta um peru, fara í ræktina, skila bókum á bókasafn,“ og svo framvegis og svo framvegis. En hvað ætli kötturinn myndi segja? Mig grunar að svarið yrði eitthvað á þessa leið: „Heyrðu, gaur, hvað ertu að meina? Ég skil ekki spurninguna? Hugsa um hvort ég ætti að vera að gera eitthvað annað en ég er að gera? Hvernig á það að vera hægt? Hvernig gæti ég verið úti á sama tíma og ég er hér inni að láta fara vel um mig??…Láttu mig svo vera. Ég er upptekinn.“Tilgangur hundalífsins Það má hugsa sér stærri spurningar. Ef ég hitti hund á vappi myndi ég kannski spyrja hann stærstu spurningarinnar þeirra allra: „Hundur! Hver er tilgangur lífsins?“ „Gaur! Sérðu það ekki?“ „Hvernig á ég að sjá það? Segðu mér, hundur, hver er tilgangur lífsins? Ég get beðið þangað til þú ert búinn að míga utan í þennan ljósastaur.“ „En það er tilgangur lífsins?“ „Er tilgangur lífsins að míga utan í ljósastaur?“ „Að sjálfsögðu er það tilgangur lífsins.“ „En hver er tilgangurinn með því?“ „Að merkja svæði, það vita allir.“ „Þannig að tilgangur lífsins er að helga sér svæði, er það rétt skilið?“ „Nei. Tilgangur lífsins er að míga utan í þennan ljósastaur.“ „En nú ertu búinn að míga utan í þennan ljósastaur. Finnst þér þá lífið ekki hafa neinn tilgang lengur?“ „Gaur, tilgangur lífsins er ekki lengur að míga utan í ljósastaur heldur að leita að nýjum ljósastaur til þess að míga utan í?… Láttu mig svo vera. Ég er upptekinn.“Þunglyndir hundar Fyrir nokkru var ég á gangi í bandarískri stórborg og nálægt mér voru karl og kona hvort að viðra sinn hundinn. Ég komst ekki hjá því að heyra á tal þeirra—og ég hefði heldur ekki viljað missa af því. Annar hundaeigandinn spurði hinn hvort „þetta“ hefði virkað. Og „jú, jú“ hundurinn var víst allt annar eftir „þetta“ og hinn hundaeigandinn kinkaði ábúðarfullur kolli og sagði að þetta væri alveg í takti við sína eigin reynslu af því að setja hundinn á Prozac. Hann væri bara allur miklu glaðlegri og meðfærilegri. Það er nefnilega þannig með dýrin að þrátt fyrir takmarkaða kunnáttu þeirra í heimspeki, enga notkun á samfélagsmiðlum og engar áhyggjur af frammistöðu í vinnu, eldhúsi eða svefnherbergi þá geta þau víst orðið þunglynd. Þetta hrjáir víst einkum dýr sem eru í einhvers konar haldi og hafa ónóg tækifæri til þess að sinna eðlishvötum sínum. Það kann að hljóma sem góður díll að þurfa aldrei að kvíða því hvaðan næsta máltíð kemur, en ef þú mátt ekki pissa utan í ljósastaura þá?… „what’s the point of it all?“Lífslykillinn Og þótt enginn hafi borgað mér fyrir að básúna út kenningu mína um lykilinn að lífshamingjunni—og án þess að ég hafi í raun nokkra einustu hugmynd um hver sá lykill sé—þá held ég að mannfólkinu, alveg eins og dýrunum, líði einna best þegar við höfum eitthvað fyrir stafni, eitthvað sem við höfum ástríðu fyrir. Einu sinni var tilgangur lífsins hjá mér að æfa fótbolta. Einu sinni að vita allt mögulegt um bandaríska körfuboltamenn og um hríð verða góður í að bakka inn í þröng bílastæði. Tilgangurinn er æði misjafn fyrir okkur, stundum mikilfenglegur, stundum smávægilegur; stundum opinber en oft persónulegur; stundum náum við að tökum á honum en oftast klórum við bara í bakkann. Um þetta hafa ekki bara fjallað sálfræðingar, heimspekingar og áhrifavaldar heldur skáld, rithöfundar og tónlistarfólk. Söguhetjan í hinni stórkostlegu bók Ör, eftir Auði Övu, finnur til að mynda tilgang þegar færni hans nýtist öðrum. Af hlutverkinu sprettur tilgangur. Með tilganginum glæðist lífsviljinn. Þess vegna er svarið stundum: „þú ert nóg“; stundum „þú ert of mikið“; stundum „þú getur gert betur“,—en mjög oft „ég þarf á þér að halda“.Hvorki keypt né seld Engin svör eru altæk þegar mannlegar tilfinningar eru annars vegar. En hvort sem maður ætlar að hugsa um sjálfan sig, börnin sín, vini sína eða fjölskyldu—þá gerir venjulegt fólk eflaust einna mest gagn með því að leyfa ástríðunni, ástinni og metnaðinum að blómstra hvar sem mögulegt er. Á meðan ég skrifa þennan pistil finn ég í honum tilgang lífsins. Eitt af svörunum mínum getur falist í að skrifa—á meðan á því stendur dugir það, en bara um hríð og bara mér einum. Allir aðrir þurfa að finna sín eigin svör og það mun ég sjálfur líka þurfa að gera þegar þessu verkefni er lokið og pistillinn sendur í umbrot. Þá þarf ég að finna næsta staur. En svörin eru ekki einföld fyrr en maður telur sig hafa fundið þau, og svo týnir maður þeim aftur—og þau eru aldrei endanleg og þau eiga aldrei við alla. Það þjónar litlum tilgangi að reyna að þrýsta sínum eigin svörum, sinni ástríðu eða sínum metnaði upp á aðra. Eins og ástin verða slík svör hvorki keypt né seld—en þau eru þarna einhvers staðar, vonandi fyrir okkur öll. Mannkynið hefur uppgötvað þau milljón sinnum og við höfum öll glatað þeim þúsund sinnum. Það er þess vegna raunveruleg ástæða til að varast þá trú að hægt sé að kaupa slík svör dýrum dómum af sannfærandi sölufólki þótt margt megi læra af öllu hugsandi fólki bæði ungu sem öldnu. Oftar finnast þau nefnilega alveg ókeypis í eldgömlum tuggum, og jafnvel hjá talandi hundum og malandi köttum í gluggum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun „Við verðum að fylgja lögum“ Hópur listafólks skrifar Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir skrifar Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Sjá meira
Ef ég gæti talað við dýr þá myndi ég einna helst vilja spyrja þau um alls konar tilvistarlegar spurningar sem sækja á okkur mennina. Tökum sem dæmi kött sem liggur makindalega og letilega út við gluggann. „Heyrðu, köttur—ertu að hugsa innra með þér að þú ættir nú eiginlega að drífa þig eitthvað út og hreyfa þig? Skammastu þín kannski örlítið fyrir að hanga inni og láta stjana við þig á meðan aðrir kettir þurfa að veiða sér til matar, vara sig á hættum og finna sér á hverri nóttu nýjan og öruggan næturstað?“ Svona myndi ég nefnilega hugsa í sporum kattarins: „Æ, ég ætti nú frekar að fara út að slá blettinn, moka snjóinn, skipta um peru, fara í ræktina, skila bókum á bókasafn,“ og svo framvegis og svo framvegis. En hvað ætli kötturinn myndi segja? Mig grunar að svarið yrði eitthvað á þessa leið: „Heyrðu, gaur, hvað ertu að meina? Ég skil ekki spurninguna? Hugsa um hvort ég ætti að vera að gera eitthvað annað en ég er að gera? Hvernig á það að vera hægt? Hvernig gæti ég verið úti á sama tíma og ég er hér inni að láta fara vel um mig??…Láttu mig svo vera. Ég er upptekinn.“Tilgangur hundalífsins Það má hugsa sér stærri spurningar. Ef ég hitti hund á vappi myndi ég kannski spyrja hann stærstu spurningarinnar þeirra allra: „Hundur! Hver er tilgangur lífsins?“ „Gaur! Sérðu það ekki?“ „Hvernig á ég að sjá það? Segðu mér, hundur, hver er tilgangur lífsins? Ég get beðið þangað til þú ert búinn að míga utan í þennan ljósastaur.“ „En það er tilgangur lífsins?“ „Er tilgangur lífsins að míga utan í ljósastaur?“ „Að sjálfsögðu er það tilgangur lífsins.“ „En hver er tilgangurinn með því?“ „Að merkja svæði, það vita allir.“ „Þannig að tilgangur lífsins er að helga sér svæði, er það rétt skilið?“ „Nei. Tilgangur lífsins er að míga utan í þennan ljósastaur.“ „En nú ertu búinn að míga utan í þennan ljósastaur. Finnst þér þá lífið ekki hafa neinn tilgang lengur?“ „Gaur, tilgangur lífsins er ekki lengur að míga utan í ljósastaur heldur að leita að nýjum ljósastaur til þess að míga utan í?… Láttu mig svo vera. Ég er upptekinn.“Þunglyndir hundar Fyrir nokkru var ég á gangi í bandarískri stórborg og nálægt mér voru karl og kona hvort að viðra sinn hundinn. Ég komst ekki hjá því að heyra á tal þeirra—og ég hefði heldur ekki viljað missa af því. Annar hundaeigandinn spurði hinn hvort „þetta“ hefði virkað. Og „jú, jú“ hundurinn var víst allt annar eftir „þetta“ og hinn hundaeigandinn kinkaði ábúðarfullur kolli og sagði að þetta væri alveg í takti við sína eigin reynslu af því að setja hundinn á Prozac. Hann væri bara allur miklu glaðlegri og meðfærilegri. Það er nefnilega þannig með dýrin að þrátt fyrir takmarkaða kunnáttu þeirra í heimspeki, enga notkun á samfélagsmiðlum og engar áhyggjur af frammistöðu í vinnu, eldhúsi eða svefnherbergi þá geta þau víst orðið þunglynd. Þetta hrjáir víst einkum dýr sem eru í einhvers konar haldi og hafa ónóg tækifæri til þess að sinna eðlishvötum sínum. Það kann að hljóma sem góður díll að þurfa aldrei að kvíða því hvaðan næsta máltíð kemur, en ef þú mátt ekki pissa utan í ljósastaura þá?… „what’s the point of it all?“Lífslykillinn Og þótt enginn hafi borgað mér fyrir að básúna út kenningu mína um lykilinn að lífshamingjunni—og án þess að ég hafi í raun nokkra einustu hugmynd um hver sá lykill sé—þá held ég að mannfólkinu, alveg eins og dýrunum, líði einna best þegar við höfum eitthvað fyrir stafni, eitthvað sem við höfum ástríðu fyrir. Einu sinni var tilgangur lífsins hjá mér að æfa fótbolta. Einu sinni að vita allt mögulegt um bandaríska körfuboltamenn og um hríð verða góður í að bakka inn í þröng bílastæði. Tilgangurinn er æði misjafn fyrir okkur, stundum mikilfenglegur, stundum smávægilegur; stundum opinber en oft persónulegur; stundum náum við að tökum á honum en oftast klórum við bara í bakkann. Um þetta hafa ekki bara fjallað sálfræðingar, heimspekingar og áhrifavaldar heldur skáld, rithöfundar og tónlistarfólk. Söguhetjan í hinni stórkostlegu bók Ör, eftir Auði Övu, finnur til að mynda tilgang þegar færni hans nýtist öðrum. Af hlutverkinu sprettur tilgangur. Með tilganginum glæðist lífsviljinn. Þess vegna er svarið stundum: „þú ert nóg“; stundum „þú ert of mikið“; stundum „þú getur gert betur“,—en mjög oft „ég þarf á þér að halda“.Hvorki keypt né seld Engin svör eru altæk þegar mannlegar tilfinningar eru annars vegar. En hvort sem maður ætlar að hugsa um sjálfan sig, börnin sín, vini sína eða fjölskyldu—þá gerir venjulegt fólk eflaust einna mest gagn með því að leyfa ástríðunni, ástinni og metnaðinum að blómstra hvar sem mögulegt er. Á meðan ég skrifa þennan pistil finn ég í honum tilgang lífsins. Eitt af svörunum mínum getur falist í að skrifa—á meðan á því stendur dugir það, en bara um hríð og bara mér einum. Allir aðrir þurfa að finna sín eigin svör og það mun ég sjálfur líka þurfa að gera þegar þessu verkefni er lokið og pistillinn sendur í umbrot. Þá þarf ég að finna næsta staur. En svörin eru ekki einföld fyrr en maður telur sig hafa fundið þau, og svo týnir maður þeim aftur—og þau eru aldrei endanleg og þau eiga aldrei við alla. Það þjónar litlum tilgangi að reyna að þrýsta sínum eigin svörum, sinni ástríðu eða sínum metnaði upp á aðra. Eins og ástin verða slík svör hvorki keypt né seld—en þau eru þarna einhvers staðar, vonandi fyrir okkur öll. Mannkynið hefur uppgötvað þau milljón sinnum og við höfum öll glatað þeim þúsund sinnum. Það er þess vegna raunveruleg ástæða til að varast þá trú að hægt sé að kaupa slík svör dýrum dómum af sannfærandi sölufólki þótt margt megi læra af öllu hugsandi fólki bæði ungu sem öldnu. Oftar finnast þau nefnilega alveg ókeypis í eldgömlum tuggum, og jafnvel hjá talandi hundum og malandi köttum í gluggum.
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun