
Ofbeldi í tilhugalífi
Þegar bráðabirgðaniðurstöður lágu fyrir frá fjórtán rannsóknarstöðum meðal níu þjóða, reit einn rannsóknarhópanna drög að skýrslu úr gögnum um drjúgar þrjár þúsundir stúdenta. Það, sem einkum vekur athygli, er hið skelfilega ofbeldi, sem karlar jafnt sem konur í tilhugalífi sýna hvert öðru; þ.e. ýgi, árásir og þvingun til kynlífs. Hlutfallið er verulega miklu hærra en áður hefur mælst meðal almennings, en þó með öðrum aðferðum. Höfundar segja: „Þessar tölur af fleirþjóðlegum vettvangi sýna það, sem hefur verið alkunna lengi, þ.e. að ofbeldi í nánum samböndum er algengasta tegund þess.“ Endurteknar rannsóknir sýna vísbendingar um það, að ofbeldi í tilhugalífi sé jafnvel meira, heldur en hjá hjónum og sambýlisfólki.
Síðustu árin hefur úrvinnsla úr gögnum þessarar viðamiklu rannsóknar skilað sjötíu og einni vísindagrein. (Gögn frá þrjátíu og einni þjóð voru vísindalega vinnsluhæf.) Niðurstöður heildarúrvinnslunnar staðfesta í megindráttum það, sem bráðabirgðaúrvinnsla úr hluta efniviðarins sýndi. Nærri þriðjungur stúdenta af báðum kynjum réðst til atlögu að elskhuganum síðustu tólf mánuði fyrir þátttöku. Oftast var um að ræða gagnkvæmi í þessu tilliti, elskhugarnir voru ýgir hvor í annars garð. Svo var algengasta mynstrið. Ástandið í Íran var skelfilegast. Í 94,6 prósent sambanda var um gagnkvæmt ofbeldi að ræða. Einna meinhægastir voru sænskir elskendur. „Einungis“ sex af hverjum tíu pörum sýdu hvort öðru ofbeldi. Svíar voru eina Norðurlandaþjóðin, sem tók þátt í könnuninni.
Næstalgengasta ofbeldismynstrið var það, þar sem konur einvörðungu beittu ofbeldi. Ofbeldisfyllstar eru sænskar (28,4%) og kínverskar (31,7) ástkonur. Harðræði af hálfu karla eingöngu var hins vegar sjaldgæft að tiltölu. Í þessu mynstri beittu sænskir karlelskhugar konur sínar oftast ofbeldi (11.8%), en íranskir karlmenn sjaldnast (4%) en Bretar fylgdu þar fast á eftir.
Margvíslegar rannsóknir, þar sem fjöldi fólks var rannsakaður og úrtök trúverðug, bera vitni um, að ofbeldi af hálfu kvenna eingöngu er jafn algengt eða jafnvel algengara en ofbeldi af hálfu karla. En gagnkvæmt ofbeldi er algengast eins og fyrr segir. Í aðalatriðum eiga þessar niðurstöður einnig við um rannsókn, sem framkvæmd var á árunum 1975-1985 í BNA (National Family Violence Survey). Sama má segja um fleiri rannsóknir og kannanir af sama toga, t.d. The National Comorbidity Study. Hvergi meðal þjóðanna þrjátíu og einnar reyndist karlofbeldi algengast. Þetta átti við um bæði minni og meiri háttar ofbeldi.
Einn rannsóknarhópanna skoðaði sérstaklega alvarlegri tilbrigði ofbeldis. Niðurstaða þess hóps var sú, að „[k]arlar og konur beittu ofbeldi til jafns í þeim hópi, sem taldi sig beittan áþreifanlegu ofbeldi og þvingun í kynlífi“. (Lauslega snarað af undirrituðum.) Niðurstöður úr pólska hluta rannsóknarinnar er býsna dæmigerðar. Höfundar segja: „Skráning andlegs ofbeldis, líkamlegs ofbeldis og kynferðislegrar þvingunar var umtalsverð eða í réttri röð 77%, 36% og 42%, hvað körlum viðvíkur, og 89%, 48% og 40%, hvað konur snertir. Samanborið við önnur þýði úr hinni fjölþjóðlegu rannsókn [International Dating Violence Study] beittu pólskar konur og karlar eftirtektarverðri þvingun og líkamlegu ofbeldi.“ (Lausleg þýðing er undirritaðs.)
Í þessu viðfangi gæti verið fróðlegt að skoða rannsóknir á unglingum. Það vill svo til, að í upphafi áratugarins fór fram í BNA fyrsta þjóðtæka könnunin á kynferðislegri áreitni unglinga. Niðurstöður voru í stuttu máli þær, að yngri drengir sýndu slíka óhæfu mun fyrr en stúlkurnar. En upp úr átján ára aldri var hlutfall þeirra svipað, drengir tóku fremur niður fyrir sig í aldri, en stúlkur aftur á móti upp. Um níu af hundraði unglinganna skýrðu frá kynferðislegri óhæfu í garð annarra af einhverju tagi. Þessar niðurstöður ríma við rannsóknir frá upphafi aldarinnar. Í rannsóknum frá 2003 (Youth Risk Behavior Survey) töldu 8,8% kvenna sig orðið hafa fyrir ofbeldi í tilhugalífi en 8,9% karla.
Það þarf varla að fjölyrða um heilsufarslegar afleiðingar þessarar ósvinnu. Það er t.d. nánast alkunna, að nauðgun á nefndu aldursskeiði hefur í för með sér aukna áhættu á alvarlegum, andlegum afleiðingum eins og áfallastreituröskun, þunglyndi, fíkniefnaneyslu, áfengissýki, sjálfsvígshugleiðingum, sjálfsvígstilraunum, vandkvæðum í ástum, vanhöldum í vinnu og slökum námsárangri. Í hinni nefndu fleirþjóðlegu rannsókn var sýnt fram á tölfræðilega fylgni ofbeldis í sambandinu og hugleiðinga um sjálfsvíg.
Það er óhætt að fullyrða, að höfundar margumræddrar könnunar hafi orðið hvumsa yfir útbreiðslu og algengi ofbeldis í tilhugalífi. Skýringa er leitað. Efniviðurinn gefur tilefni til að álykta, að almenn streita í þjóðfélaginu kunni að skipta máli. Slíka streitu er mesta að finna á Taívan, minnsta í Hollandi. Ofríki var ævinlega undirrót ofbeldis og tengdist einkum og sér í lagi ofríki kvenna. Það kann einnig að koma á óvart, hversu herskáar konur eru um gjörvalla kringluna. Venjuleg var talið, að konur væru nánast eingöngu fórnarlömb karla. Vísindin virtust sýna fram á það. En það voru vísindi á villigötum. Vísindamenn voru slegnir blindu. T.d. var lögum samkvæmt ekki unnt að nauðga karlmönnum. Aðferðirnar voru af þessum sökum ófullnægjandi. M. Straus segir lærdómsríka reynslusögu. Því fleiri, sem rannsóknir á efninu urðu, þeim mun augljósara varð honum, að eitthvað væri gruggugt í aðferðum og niðurstöðum. Hann gerði sér því far um að grandskoða siðferðilega og vísindalega undirstöðu rannsóknanna og skoða efnið frá fleiri hliðum, t.d. með því að inna karlmenn eftir reynslu þeirra og nota skiljanlegri hugtök. Þegar ofangetinni rannsókn um ofbeldi í tilhugalífi var hrundið af stað, reyndi hann að fá vísindamenn á vegum Sameinuðu þjóðanna til samstarfs. Það tókst ekki sem skyldi. Þeir reyndust bundnir rannsóknahefðinni. T.d. voru spurningar um ofbeldi af hálfu kvenna útilokaðar í tiltekinni könnun (Survey of Married and Cohabiting Violence).
Það hefur sem sagt verið – og virðist enn vera – við ramman reip að draga, þegar upplýsingar um ofbeldi af hálfu kvenna er að ræða. Stundum er alið á rangfærslunum. Samkvæmt reynslu Straus virðist óskrifuð regla að láta hjá líða að inna konur í athvörfum eftir eigin ofbeldi. En það hefur verið þekkt frá því að fyrsta athvarfið var sett á stofn í Lundúnum. Stofnandi þess sagði, að að minnsta kosti fjörutíu af hundraði vistkvenna væru undir þá sök seldar. Rannsóknir síðustu áratuga benda til þess, að ein af hverjum fjórum konum, sem leituðu til kvennaathvarfs, hefði beitt áþreifanlegu ofbeldi áður en til vistunar kom. Aðrar rannsóknir gáfu vísbendingu um, að á aðfaraári vistunar á kvennaathvarfi hefði helmingur beitt ástmanninn ofbeldi, og eftir að vistun lauk, hefði 42% þeirra ráðist á karla sína. Rannsóknir árið 2002 á fjórum meðferðarskrám fyrir ofbeldiskarla sýndu, að 69% kvenna hefðu einnig lúskrað á maka sínum. Í langtímarannsóknum (Dunedin Longitudinal Cohort Study) kom í ljós, að þegar um tiltölulega vægt ofbeldi var að ræða, voru konur megindriffjaðrirnar, en þegar um alvarlegt ofbeldi var að ræða var hlutur kvenna og karla jafnari.
Ofbeldið, sem lýst er í þessum rannsóknum, er hræðilegt. Tölurnar eru útlenskar, en eiga vafalítið við um íslenskan veruleika að mestu leyti. Hvað skal taka til bragðs? Þegar stórt er spurt verður fátt um svör. En allavega er hyggilegt að reyna að horfast greinilega og skilmerkilega í augu við veruleikann. Ég el þá von í brjósti, að skynsamt fólk af báðum kynjum leggist á árarnar og rói í sömu átt, en ekki gagnstæðar. Því hagsmunir þeirra eru nákvæmlega þeir sömu.
Höfundur er ellilífeyrisþegi.
Skoðun

Til varnar jafnlaunavottun
Magnea Marinósdóttir skrifar

Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi
Auður Guðmundsdóttir skrifar

Barnaræninginn Pútín
Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar

Um þjóð og ríki
Gauti Kristmannsson skrifar

Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins
Helga Vala Helgadóttir skrifar

Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi
Ingólfur Ásgeirsson skrifar

Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ?
Ólafur Ívar Jónsson skrifar

Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista
Kristinn Karl Brynjarsson skrifar

Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind
Jón Daníelsson skrifar

Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi?
Björn Ólafsson skrifar

Hægri sósíalismi
Jón Ingi Hákonarson skrifar

5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki!
Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar

Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu
Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar

Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá
Viðar Hreinsson skrifar

Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu
Helen Ólafsdóttir skrifar

Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir
Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar

Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma
Þórður Snær Júlíusson skrifar

Þingmenn auðvaldsins
Karl Héðinn Kristjánsson skrifar

Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum
Elliði Vignisson skrifar

Verðugur bandamaður?
Steinar Harðarson skrifar

Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn
Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar

Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst?
Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar

Rán um hábjartan dag
Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar

Af hverju er verðbólga ennþá svona há?
Ólafur Margeirsson skrifar

Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu
Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar

Uppbygging hjúkrunarheimila
Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar

Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar

Með skynsemina að vopni
Anton Guðmundsson skrifar

Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna?
Grímur Atlason skrifar