Framtíð menntakerfisins: Við getum fjölgað kennurum Jóhanna Einarsdóttir skrifar 14. ágúst 2017 15:41 Undanfarin misseri hafa fjölmiðlar með reglulegu millibili flutt fréttir af yfirvofandi kennaraskorti í landinu. Ekki bólar þó á að eitthvað verði gert til að bregðast við vandanum. Þessi staða er alvarlegri en svo að við getum leyft okkur að horfa í hina áttina og gera ráð fyrir að „þetta reddist“. Gott menntakerfi er undirstaða velferðar hverrar þjóðar. Ef ekki fást kennarar til að starfa í skólum landsins þá grotnar menntakerfið innan frá. Ef fram fer sem horfir blasir við mikill skortur á grunnskólakennurum á næstu áratugum og nú þegar vantar um 1300 leikskólakennara og fer sú tala hækkandi. Skýringar á þessari stöðu eru fjölmargar og má þar nefna neikvæða umræðu um kennara og kennarastarfið. Einnig hefur ungt fólk í dag mun fleiri valkosti um nám en áður.Finnska menntakerfið Vestrænar þjóðir hafa gjarnan litið til finnska menntakerfisins sem fyrirmyndar. Það höfum við Íslendingar líka gert. Við nýlega endurskoðun á kennaranáminu við Háskóla Íslands hefur m.a. verið litið til finnskra háskóla. Menntun skipar mikilvægan sess í ímynd finnsku þjóðarinnar og Finnar eru meðvitaðir um mikilvægi menntakerfisins fyrir framþróun samfélagsins. Stjórnmálamenn í Finnlandi hafa sýnt framsýni og lagt áherslu á uppbyggingu menntakerfisins, þegar þjóðin hefur staðið frammi fyrir erfiðum efnahagslegum aðstæðum. Kennarar í Finnlandi njóta mikillar virðingar og eru mikils metnir í finnsku samfélagi. Afar mikill áhugi er á kennaranámi og mikil samkeppni er um að komast í námið. Við Háskólann í Oulu fá t.d. einungis um 15% umsækjenda skólavist að undangengnum bæði inntökuprófum og ítarlegum viðtölum.Kennaranám við Háskóla Íslands Kennaranám er nú 5 ára háskólanám. Stærsti hópurinn sem stundar kennaranám innritast á fyrsta ár og lýkur fimm ára meistaranámi sem felur í sér töluverðra sérhæfingu. Þá hefur vaxandi fjöldi nema, sem lokið hafa BA/BS-prófi í ýmsum greinum, innritast í námið og bætt við sig tveggja ára meistaranámi til að öðlast starfsréttindi sem kennari.Kennaraskortur – hvað er til ráða? Til að bregðast við kennaraskorti í landinu þarf að grípa til róttækra aðgerða. Laða þarf fólk að kennaranámi, koma til móts við þá sem sækja í námið og jafnframt styðja við þá sem þegar eru í starfi. Nágrannaþjóðir okkar hafa sumar farið þá leið að veita þeim fjárhagslegan stuðning sem fara í kennaranám, t.d. með beinum styrkjum við útskrift eða í gegnum námslána- og skattakerfið. Stór hópur þeirra, sem stunda kennaranám nú um stundir, hefur reynslu af því að starfa í skólum og margir þeirra stunda námið meðfram vinnu. Nokkur sveitarfélög hafa stutt við starfsfólk sem er í námi, en betur má ef duga skal. Nemum, sem stunda vinnu með námi sækist oft námið seint, námstími þeirra er langur og þeir hætta frekar í námi. Kennaranám þarf að vera áhugaverður valkostur fyrir ólíka hópa. Með endurskoðun kennaranámsins við HÍ hefur verið leitast við að koma til móts við ólíkar þarfir fólks. T.d. hefur verið boðið upp á þrepaskipt leikskólakennaranám þar sem fólk getur lokið tveggja ára diplómunámi eða þriggja ára B.Ed.-námi í leikskólafræði og byggt ofan á það nám þegar hverjum og einum hentar. Jafnframt gefa hugmyndir um endurskoðun kennaranáms við HÍ möguleika á að nemar á lokaári verði í launuðum námsstöðum í skólum undir handleiðslu kennara á vettvangi og háskólanna. Til að svo megi verða þurfa sveitarfélög að ráða til sín kennaranema í námsstöður og greiða þeim laun til samræmis við nýja stöðu. Mikilvægt er að sporna við brottfalli kennara úr starfi og styðja við kennara eftir að námi lýkur. Kennarastarfið hefur breyst gífurlega á undanförnum árum í takt við örar samfélagsbreytingar. Kennarar dagsins í dag þurfa að takast á við fjölbreytt viðfangsefni í starfi sínu og vinna með margbreytilega nemendahópa. Þeir þurfa að undirbúa nemendur sína fyrir líf og störf í samfélagi framtíðarinnar sem enginn veit hvernig muni verða. Kennarar þurfa því að hafa fjölbreytt tækifæri til símenntunar og starfsþróunar til að bæta við þekkingu sína og efla faglegan styrk. Símenntun stendur kennurum til boða í þeim háskólum sem mennta kennara. Gera þarf kennurum kleift að sækja reglulega námskeið og ráðstefnur og jafnframt að byggja upp lærdómssamfélög innan skólanna.Kominn tími á aðgerðir Framþróun og velferð þjóðarinnar byggir á góðu menntakerfi. Í nýlegri skýrslu OECD um kennaramenntun er því haldið fram að menntakerfi geti aldrei orðið betri en kennararnir sem í þvi starfa. Skortur á kennurum í skólum landsins er því háalvarlegt mál. Hér hafa verið raktar leiðir sem sveitafélög, samtök kennara, ráðuneyti menntamála- og kennaramenntastofnanir þurfa að hrinda í framkvæmd til að bregðast við kennaraskorti í landinu. Menntavísindasvið Háskóla Íslands vill gjarnan eiga samstarf við þessa hagsmunaaðila um raunhæfar aðgerðir til að leysa vandann. Til að fjölga nemum er brýnt að veita þeim sem fara í kennaranám fjárhagslegan stuðning, líkt og sumar nágrannaþjóðir okkar hafa gert. Sveigjanlegt kennaranám, eins og boðið er upp á við Háskóla Íslands, gefur fleirum möguleika á að stunda námið. Launaðar námsstöður fyrir kennaranema á lokaári er fýsilegur kostur og faglegur stuðningur við kennara í starfi er nauðsynlegur. Að endingu er það verkefni samfélagsins í heild að tryggja sess og virðingu kennarastarfsins til að unnt sé að gera kennslu að eftirsóknarverðum starfsvettvangi.Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson Skoðun Skoðun Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Skoðun Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Sjá meira
Undanfarin misseri hafa fjölmiðlar með reglulegu millibili flutt fréttir af yfirvofandi kennaraskorti í landinu. Ekki bólar þó á að eitthvað verði gert til að bregðast við vandanum. Þessi staða er alvarlegri en svo að við getum leyft okkur að horfa í hina áttina og gera ráð fyrir að „þetta reddist“. Gott menntakerfi er undirstaða velferðar hverrar þjóðar. Ef ekki fást kennarar til að starfa í skólum landsins þá grotnar menntakerfið innan frá. Ef fram fer sem horfir blasir við mikill skortur á grunnskólakennurum á næstu áratugum og nú þegar vantar um 1300 leikskólakennara og fer sú tala hækkandi. Skýringar á þessari stöðu eru fjölmargar og má þar nefna neikvæða umræðu um kennara og kennarastarfið. Einnig hefur ungt fólk í dag mun fleiri valkosti um nám en áður.Finnska menntakerfið Vestrænar þjóðir hafa gjarnan litið til finnska menntakerfisins sem fyrirmyndar. Það höfum við Íslendingar líka gert. Við nýlega endurskoðun á kennaranáminu við Háskóla Íslands hefur m.a. verið litið til finnskra háskóla. Menntun skipar mikilvægan sess í ímynd finnsku þjóðarinnar og Finnar eru meðvitaðir um mikilvægi menntakerfisins fyrir framþróun samfélagsins. Stjórnmálamenn í Finnlandi hafa sýnt framsýni og lagt áherslu á uppbyggingu menntakerfisins, þegar þjóðin hefur staðið frammi fyrir erfiðum efnahagslegum aðstæðum. Kennarar í Finnlandi njóta mikillar virðingar og eru mikils metnir í finnsku samfélagi. Afar mikill áhugi er á kennaranámi og mikil samkeppni er um að komast í námið. Við Háskólann í Oulu fá t.d. einungis um 15% umsækjenda skólavist að undangengnum bæði inntökuprófum og ítarlegum viðtölum.Kennaranám við Háskóla Íslands Kennaranám er nú 5 ára háskólanám. Stærsti hópurinn sem stundar kennaranám innritast á fyrsta ár og lýkur fimm ára meistaranámi sem felur í sér töluverðra sérhæfingu. Þá hefur vaxandi fjöldi nema, sem lokið hafa BA/BS-prófi í ýmsum greinum, innritast í námið og bætt við sig tveggja ára meistaranámi til að öðlast starfsréttindi sem kennari.Kennaraskortur – hvað er til ráða? Til að bregðast við kennaraskorti í landinu þarf að grípa til róttækra aðgerða. Laða þarf fólk að kennaranámi, koma til móts við þá sem sækja í námið og jafnframt styðja við þá sem þegar eru í starfi. Nágrannaþjóðir okkar hafa sumar farið þá leið að veita þeim fjárhagslegan stuðning sem fara í kennaranám, t.d. með beinum styrkjum við útskrift eða í gegnum námslána- og skattakerfið. Stór hópur þeirra, sem stunda kennaranám nú um stundir, hefur reynslu af því að starfa í skólum og margir þeirra stunda námið meðfram vinnu. Nokkur sveitarfélög hafa stutt við starfsfólk sem er í námi, en betur má ef duga skal. Nemum, sem stunda vinnu með námi sækist oft námið seint, námstími þeirra er langur og þeir hætta frekar í námi. Kennaranám þarf að vera áhugaverður valkostur fyrir ólíka hópa. Með endurskoðun kennaranámsins við HÍ hefur verið leitast við að koma til móts við ólíkar þarfir fólks. T.d. hefur verið boðið upp á þrepaskipt leikskólakennaranám þar sem fólk getur lokið tveggja ára diplómunámi eða þriggja ára B.Ed.-námi í leikskólafræði og byggt ofan á það nám þegar hverjum og einum hentar. Jafnframt gefa hugmyndir um endurskoðun kennaranáms við HÍ möguleika á að nemar á lokaári verði í launuðum námsstöðum í skólum undir handleiðslu kennara á vettvangi og háskólanna. Til að svo megi verða þurfa sveitarfélög að ráða til sín kennaranema í námsstöður og greiða þeim laun til samræmis við nýja stöðu. Mikilvægt er að sporna við brottfalli kennara úr starfi og styðja við kennara eftir að námi lýkur. Kennarastarfið hefur breyst gífurlega á undanförnum árum í takt við örar samfélagsbreytingar. Kennarar dagsins í dag þurfa að takast á við fjölbreytt viðfangsefni í starfi sínu og vinna með margbreytilega nemendahópa. Þeir þurfa að undirbúa nemendur sína fyrir líf og störf í samfélagi framtíðarinnar sem enginn veit hvernig muni verða. Kennarar þurfa því að hafa fjölbreytt tækifæri til símenntunar og starfsþróunar til að bæta við þekkingu sína og efla faglegan styrk. Símenntun stendur kennurum til boða í þeim háskólum sem mennta kennara. Gera þarf kennurum kleift að sækja reglulega námskeið og ráðstefnur og jafnframt að byggja upp lærdómssamfélög innan skólanna.Kominn tími á aðgerðir Framþróun og velferð þjóðarinnar byggir á góðu menntakerfi. Í nýlegri skýrslu OECD um kennaramenntun er því haldið fram að menntakerfi geti aldrei orðið betri en kennararnir sem í þvi starfa. Skortur á kennurum í skólum landsins er því háalvarlegt mál. Hér hafa verið raktar leiðir sem sveitafélög, samtök kennara, ráðuneyti menntamála- og kennaramenntastofnanir þurfa að hrinda í framkvæmd til að bregðast við kennaraskorti í landinu. Menntavísindasvið Háskóla Íslands vill gjarnan eiga samstarf við þessa hagsmunaaðila um raunhæfar aðgerðir til að leysa vandann. Til að fjölga nemum er brýnt að veita þeim sem fara í kennaranám fjárhagslegan stuðning, líkt og sumar nágrannaþjóðir okkar hafa gert. Sveigjanlegt kennaranám, eins og boðið er upp á við Háskóla Íslands, gefur fleirum möguleika á að stunda námið. Launaðar námsstöður fyrir kennaranema á lokaári er fýsilegur kostur og faglegur stuðningur við kennara í starfi er nauðsynlegur. Að endingu er það verkefni samfélagsins í heild að tryggja sess og virðingu kennarastarfsins til að unnt sé að gera kennslu að eftirsóknarverðum starfsvettvangi.Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands.
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun