Nýtum kosningaréttinn í þágu jafnréttis Kristín Ástgeirsdóttir skrifar 22. júní 2015 19:59 Þann 19. júní var því fagnað að 100 ár voru liðin frá því að íslenskar konur fengu kosningarétt til Alþingis. Mikið var um dýrðir um land allt og víða var sagan rifjuð upp. Það er þó ekki síður ástæða til að horfa fram á við um leið og við minnumst þeirra fjölmörgu kvenna sem ruddu brautina fyrir okkur sem nú byggjum þetta land. „Konur viðurkenndar löglegir borgarar þjóðfélagsins“ skrifaði Bríet Bjarnhéðinsdóttir í blað sitt Kvennablaðið sem kom út 16. júlí 1915. Þá var tæpur mánuður liðinn frá því að fréttir bárust af því að konungur hefði undirritað lögin sem veittu konum sem orðnar voru 40 ára og eldri kosningarétt og kjörgengi til Alþingis. Það var líka liðin rúm vika frá því að konur fögnuðu nýfengnum réttindum á Austurvelli. Bríet var því í hátíðarskapi og auðvitað var það kjarni málsins að með kosningaréttinum var verið að viðurkenna konur sem fullgilda borgara þó að réttindin væru takmörkuð við 40 ára aldur. Karlar fengu kosningarétt 25 ára. Reyndar varð lítill hópur vinnumanna að sitja við sama borð og konurnar en þeir fengu líka kosningarétt við þessar lagabreytingar. Bríet sagði reyndar að Íslendingar yrðu að athlægi um allan heim vegna þessa ákvæðis en það er önnur saga. Rétturinn varð jafn 1920. Kosningaréttur eru grundvallarmannréttindi sem barist var fyrir í áratugi. Hann felur í sér réttindi hvers og eins til að hafa áhrif á hvernig landinu er stjórnað, hverjir fara með völd en er líka réttur til að bjóða sig fram og láta rödd sína heyrast. Það er því sorglegt að sjá að kosningaþátttaka fer minnkandi hér á landi og vakti það athygli í síðustu sveitarstjórnarkosningum hve illa ungar konur skiluðu sér á kjörstað. Af hverju stafar það og hvernig á að bregðast við? Þeir sem ekki kjósa eru að láta aðra um að taka ákvarðanir um framtíðina.Konur voru ekki velkomnarÞað kom fljótt í ljós að þótt réttindin væru fengin var hreint ekki vilji til að konur tækju beinan þátt í stjórnmálum. Bríet bauð sig fram 1916 en náði ekki kjöri. Kosningaþátttaka kvenna var aðeins rúm 10% sem vekur margar spurningar. Fannst konum að stjórnmálin kæmu þeim ekki við? Var enginn sem þær gátu hugsað sér að kjósa eða hvað? Bríet varð mjög hugsandi yfir þessu og skrifaði að málið snérist ekki um það eitt að fá að kjósa heldur að hafa áhrif, koma konum og málefnum þeirra að. Þau mál voru að bæta stöðu kvenna, sinna kjörum fátækra, sjúkra, munaðarlausra og annarra sem höllum stóðu fæti. Það var skoðun Bríetar og þeirra kvenréttindakvenna sem stóðu að kvennalistanum 1922 að á þessum sviðum sæi „auga konunnar glöggar en auga karlmannsins“. Konur áttu að breyta og bæta, ekki síst vildu þær bæta heilbrigði þjóðarinnar með því að koma upp Landspítala, tryggja aðstöðu mæðra og ungabarna og byggja berklahæli. Þau átta ár sem Ingibjörg H. Bjarnason sat á þingi 1922-1930 beitti hún sér af alefli fyrir heilbrigðismálum, möguleikum kvenna til menntunar, stuðningi við kvennasamtök og auknu jafnrétti kynjanna. Hún lagði meðal annars til að konur yrðu skipaðar í allar opinberar nefndir en það náði ekki fram að ganga. Ingibjörg átti erfitt uppdráttar og hún fékk að finna að hún var óvelkomin á hinu háa Alþingi. Sama gilti um næstu tvær þingkonur þær Guðrúnu Lárusdóttur rithöfund og Katrínu Thoroddsen lækni. Enginn tók til máls þegar þær fluttu sín mál. Þingmönnum fannst greinilega ekki nógu merkilegt að ræða vernd barna, barnaheimili og fleiri slík mál.Enn á ný þurfti kvennalistaKonur voru örfáar á þingi þar til ákveðið var að bjóða fram kvennalista 1983. Það varð að koma málefnum kvenna á dagskrá og það gerði Kvennalistinn. Flokkarnir hrukku við og tóku að stilla konum upp ofar á lista. Konum fjölgaði jafnt og þétt næstu árin og eru nú 40% þingmanna. Það er í sjálfu sér ágætt en af hverju eru þær ekki enn fleiri? Það sýnir lýðræðishalla þegar hlutur kvenna er mun minni en karla en í mínum huga skiptir mestu hvað gert er. Að því leyti er ég sammála „gömlu“ femínistunum. Það hafa allir rétt til að hafa sínar skoðanir en ég vil sjá konur og karla sem beita sér fyrir kynjajafnrétti og reyndar jafnrétti allra. Þar er enn mikið verk að vinna. Við búum við launamisrétti og allt of kynskiptan vinnumarkað. Laun margra „kvennastétta“ eru allt of lág og störf þeirra vanmetin. Því miður búa margar konur við fátækt og það þarf að gefa gaum að kynjabreytunni í ýmsum hópum eins og meðal fatlaðra og fólks af erlendum uppruna. Það þarf að virða kynhneigð og kynvitund hvers og eins. Konur eru of fáar í stjórnum og við stjórn fyrirtækja. Skólarnir eiga langt í land með að sinna jafnréttisfræðslu og jafnréttissjónarmiðum í öllum greinum. Ofbeldi gegn konum er gríðarlegt áhyggjuefni eins og umræða undanfarinna vikna sannar. Kynferðisofbeldi gegn börnum er ólíðandi, sem og hatursorðræða og ofbeldi á netinu. Þátttaka karla í jafnréttisumræðunni þarf að stóraukast, kynjajafnrétti er sannarlega þeirra hagsmunamál og snýst um aukin lífsgæði. Á þessu 100 ára afmælisári vil ég sjá vaxandi virðingu fyrir þörfum og óskum einstaklinganna, hvort sem um er að ræða drengi eða stúlkur, konur eða karla. Stefnum markvisst að samfélagi réttlætis, jöfnuðar og jafnréttis fyrir alla. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Flugan í ídýfunni Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Sannleikurinn í tengdamömmumálinu Ólöf Björnsdóttir Skoðun Að mennta til lífs, ekki prófa Sandra Sigurðardóttir Skoðun Ekki fylla höfnina af grjóti Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Við stöndum saman með íþróttafólkinu – en hvað með fólkið á bak við það? Ingibjörg Isaksen Skoðun Lengri útivistartími barna Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Að því að rjúfa vítahring kynslóðabundinna afbrota Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Er EES samningurinn gagnlaus fyrir Ísland? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Hann breytti öllu – og gerði það með háði Jónas Sen Skoðun Er píptest rót alls ills? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Sannleikurinn í tengdamömmumálinu Ólöf Björnsdóttir skrifar Skoðun Hann breytti öllu – og gerði það með háði Jónas Sen skrifar Skoðun Ekki fylla höfnina af grjóti Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Lengri útivistartími barna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með íþróttafólkinu – en hvað með fólkið á bak við það? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að því að rjúfa vítahring kynslóðabundinna afbrota Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Flugan í ídýfunni Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir skrifar Skoðun Að mennta til lífs, ekki prófa Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Það er kominn tími til... Birgir Rúnar Davíðsson skrifar Skoðun Er EES samningurinn gagnlaus fyrir Ísland? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Er píptest rót alls ills? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Vertu bandamaður kæri bróðir! Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Frá frammistöðuvæðingu til farsældar Helga Þórey Júlíudóttir skrifar Skoðun Ísland á að verja með íslenskum lögum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fyrsta skrefið í átt að betri Menntasjóði Logi Einarsson skrifar Skoðun Læknafélagið virðir ekki afstöðu félagsmanna sinna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Göngum í takt skrifar Skoðun Hverju lofar þú? Kolbrún Hrund Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Það er vá fyrir dyrum - Börnin okkar Svava Þ. Hjaltalín skrifar Skoðun Hvert er eðli innflutningtolla? – Hvað er Trump eiginlega að gera? - Hverjir munu líða mest? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Babýlonherleiðingin og örlög smáþjóða í átökum heimsvelda Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Fjölgun hjartasjúkdóma og aukið álag á spítalana í boði Carnivore bylgjunnar? Guðrún Nanna Egilsdóttir,Dögg Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Allt að vinna, engu að tapa! Helga Rakel Rafnsdóttir,Margrét M. Norðdahl skrifar Skoðun Fiskurinn í blokkunum Yngvi Ómar Sigrúnarson skrifar Skoðun Snýst núverandi staðsetning Reykjavíkurflugvallar um öryggi… eða mögulega eitthvað annað Daði Rafnsson ,Kristján Vigfússon ,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar Skoðun Þegar vald óttast þekkingu Halla Sigríður Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Með hjúkkuna upp í rúm og lækninn í vasanum Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Hverjir eiga Ísland? Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Komum náminu á Höfn í höfn Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Betra líf eftir greiningu krabbameins, tímamótarannsókn sem vísar veginn Sigríður Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Þann 19. júní var því fagnað að 100 ár voru liðin frá því að íslenskar konur fengu kosningarétt til Alþingis. Mikið var um dýrðir um land allt og víða var sagan rifjuð upp. Það er þó ekki síður ástæða til að horfa fram á við um leið og við minnumst þeirra fjölmörgu kvenna sem ruddu brautina fyrir okkur sem nú byggjum þetta land. „Konur viðurkenndar löglegir borgarar þjóðfélagsins“ skrifaði Bríet Bjarnhéðinsdóttir í blað sitt Kvennablaðið sem kom út 16. júlí 1915. Þá var tæpur mánuður liðinn frá því að fréttir bárust af því að konungur hefði undirritað lögin sem veittu konum sem orðnar voru 40 ára og eldri kosningarétt og kjörgengi til Alþingis. Það var líka liðin rúm vika frá því að konur fögnuðu nýfengnum réttindum á Austurvelli. Bríet var því í hátíðarskapi og auðvitað var það kjarni málsins að með kosningaréttinum var verið að viðurkenna konur sem fullgilda borgara þó að réttindin væru takmörkuð við 40 ára aldur. Karlar fengu kosningarétt 25 ára. Reyndar varð lítill hópur vinnumanna að sitja við sama borð og konurnar en þeir fengu líka kosningarétt við þessar lagabreytingar. Bríet sagði reyndar að Íslendingar yrðu að athlægi um allan heim vegna þessa ákvæðis en það er önnur saga. Rétturinn varð jafn 1920. Kosningaréttur eru grundvallarmannréttindi sem barist var fyrir í áratugi. Hann felur í sér réttindi hvers og eins til að hafa áhrif á hvernig landinu er stjórnað, hverjir fara með völd en er líka réttur til að bjóða sig fram og láta rödd sína heyrast. Það er því sorglegt að sjá að kosningaþátttaka fer minnkandi hér á landi og vakti það athygli í síðustu sveitarstjórnarkosningum hve illa ungar konur skiluðu sér á kjörstað. Af hverju stafar það og hvernig á að bregðast við? Þeir sem ekki kjósa eru að láta aðra um að taka ákvarðanir um framtíðina.Konur voru ekki velkomnarÞað kom fljótt í ljós að þótt réttindin væru fengin var hreint ekki vilji til að konur tækju beinan þátt í stjórnmálum. Bríet bauð sig fram 1916 en náði ekki kjöri. Kosningaþátttaka kvenna var aðeins rúm 10% sem vekur margar spurningar. Fannst konum að stjórnmálin kæmu þeim ekki við? Var enginn sem þær gátu hugsað sér að kjósa eða hvað? Bríet varð mjög hugsandi yfir þessu og skrifaði að málið snérist ekki um það eitt að fá að kjósa heldur að hafa áhrif, koma konum og málefnum þeirra að. Þau mál voru að bæta stöðu kvenna, sinna kjörum fátækra, sjúkra, munaðarlausra og annarra sem höllum stóðu fæti. Það var skoðun Bríetar og þeirra kvenréttindakvenna sem stóðu að kvennalistanum 1922 að á þessum sviðum sæi „auga konunnar glöggar en auga karlmannsins“. Konur áttu að breyta og bæta, ekki síst vildu þær bæta heilbrigði þjóðarinnar með því að koma upp Landspítala, tryggja aðstöðu mæðra og ungabarna og byggja berklahæli. Þau átta ár sem Ingibjörg H. Bjarnason sat á þingi 1922-1930 beitti hún sér af alefli fyrir heilbrigðismálum, möguleikum kvenna til menntunar, stuðningi við kvennasamtök og auknu jafnrétti kynjanna. Hún lagði meðal annars til að konur yrðu skipaðar í allar opinberar nefndir en það náði ekki fram að ganga. Ingibjörg átti erfitt uppdráttar og hún fékk að finna að hún var óvelkomin á hinu háa Alþingi. Sama gilti um næstu tvær þingkonur þær Guðrúnu Lárusdóttur rithöfund og Katrínu Thoroddsen lækni. Enginn tók til máls þegar þær fluttu sín mál. Þingmönnum fannst greinilega ekki nógu merkilegt að ræða vernd barna, barnaheimili og fleiri slík mál.Enn á ný þurfti kvennalistaKonur voru örfáar á þingi þar til ákveðið var að bjóða fram kvennalista 1983. Það varð að koma málefnum kvenna á dagskrá og það gerði Kvennalistinn. Flokkarnir hrukku við og tóku að stilla konum upp ofar á lista. Konum fjölgaði jafnt og þétt næstu árin og eru nú 40% þingmanna. Það er í sjálfu sér ágætt en af hverju eru þær ekki enn fleiri? Það sýnir lýðræðishalla þegar hlutur kvenna er mun minni en karla en í mínum huga skiptir mestu hvað gert er. Að því leyti er ég sammála „gömlu“ femínistunum. Það hafa allir rétt til að hafa sínar skoðanir en ég vil sjá konur og karla sem beita sér fyrir kynjajafnrétti og reyndar jafnrétti allra. Þar er enn mikið verk að vinna. Við búum við launamisrétti og allt of kynskiptan vinnumarkað. Laun margra „kvennastétta“ eru allt of lág og störf þeirra vanmetin. Því miður búa margar konur við fátækt og það þarf að gefa gaum að kynjabreytunni í ýmsum hópum eins og meðal fatlaðra og fólks af erlendum uppruna. Það þarf að virða kynhneigð og kynvitund hvers og eins. Konur eru of fáar í stjórnum og við stjórn fyrirtækja. Skólarnir eiga langt í land með að sinna jafnréttisfræðslu og jafnréttissjónarmiðum í öllum greinum. Ofbeldi gegn konum er gríðarlegt áhyggjuefni eins og umræða undanfarinna vikna sannar. Kynferðisofbeldi gegn börnum er ólíðandi, sem og hatursorðræða og ofbeldi á netinu. Þátttaka karla í jafnréttisumræðunni þarf að stóraukast, kynjajafnrétti er sannarlega þeirra hagsmunamál og snýst um aukin lífsgæði. Á þessu 100 ára afmælisári vil ég sjá vaxandi virðingu fyrir þörfum og óskum einstaklinganna, hvort sem um er að ræða drengi eða stúlkur, konur eða karla. Stefnum markvisst að samfélagi réttlætis, jöfnuðar og jafnréttis fyrir alla.
Skoðun Við stöndum saman með íþróttafólkinu – en hvað með fólkið á bak við það? Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Hvert er eðli innflutningtolla? – Hvað er Trump eiginlega að gera? - Hverjir munu líða mest? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Babýlonherleiðingin og örlög smáþjóða í átökum heimsvelda Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Skoðun Fjölgun hjartasjúkdóma og aukið álag á spítalana í boði Carnivore bylgjunnar? Guðrún Nanna Egilsdóttir,Dögg Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Snýst núverandi staðsetning Reykjavíkurflugvallar um öryggi… eða mögulega eitthvað annað Daði Rafnsson ,Kristján Vigfússon ,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Betra líf eftir greiningu krabbameins, tímamótarannsókn sem vísar veginn Sigríður Gunnarsdóttir skrifar