
Hvaðan kom öll þessi heimska?
Ég sló upp orðinu solidarity á Wikipedia til að finna íslenska merkingu orðsins (magnað að ég þurfti að slá því upp, hér í Noregi heyri ég orðið solidaritet notað að minnsta kosti vikulega), en fann enga íslenska síðu yfir orðið. Það kom svo sem ekki mikið á óvart, enda hugtak sem sjaldan er notað í íslenskri samfélagsumræðu. Ég vel að þýða orðið sem samstaða. Þetta er gamalt hugtak sem hægt að rekja til Rómar hinnar fornu, og stóð þá fyrir skuldbindingu einstaklingsins til að borga, eða vinna fyrir heildina. Þetta stendur líka fyrir að hver einstaklingur sem er hluti af heild, ber ábyrgð á loforðum heildarinnar, ekki bara eigin loforðum. Fjarvera samstöðunnar flæddi eftir hrunið þegar orðin «ég neita að borga fyrir skuldir óreiðmanna» bergmáluðu í björgum landsins. Það gleymdist að við höfðum kosið þá yfir okkur án nokkurs aðhalds, og svo lengi sem við græddum svo mikið að peningarnir láku út úr endaþarminum í sætin á sex milljón króna jeppanum var okkur skítsama um hvernig góðærið varð til. Svo notuðum við bara hinn jeppann á meðan sætin fóru í hreinsun. Nei nei, ég segi svona, en þið vitið hvað ég meina. Það var ekki fyrr enn að borguninni kom að við urðum brjáluð. Í dag gerist þetta aftur í endurgreiðslum til fólks sem tók húsnæðislán á sínum tíma, fólk sem þá á íbúðir og vinnur sennilega fulla vinnu. Ég er stúdent, ég á ekkert, en ég tapaði mörgumhundruð þúsundum króna af sparifénu mínu sem var bundið í svokölluðum tryggum verðbréfum Eimskips. Ekki fæ ég krónu af þessu til baka.
Það vantar alla hugmynd um samstöðu í íslenskt samfélag. Kannski er það vegna þess að við höfum svo mikið pláss, það var lengi vel langt á milli allra jarða. Þá er kannski þægilegt að hver hugsi bara um sig og engan annan. En gengur þetta til lengdar?
Grunnstoðir velferðarsamfélaga er þessi hugmynd um samstöðu. Við grípum þig þegar þú hrasar, og þú grípur okkur. Og þetta virkar. Mest velferð er í þeim ríkjum í heiminum þar sem þessi hugmynd fær að ríkja í stjórnmálunum. Samstaða er til dæmis rótgróið hugtak í norsku þjóðarsálinni, sem ég kynntist fyrst þegar ég kom hingað í fyrsta sinn fyrir átta árum síðan og fannst sjálfsagt að troða mér framarlega í röð fyrir utan skemmtistað. Norska samferðarfólkinu mínu þótti þessi hegðun skammarleg og þrátt fyrir að þetta hafi komið mér inn á undan hinum þar sem ég gat keypt drykki sem voru tilbúnir á okkar eigin borði þegar hin komu inn fékk ég spurninguna: Hvernig heldur þú að samfélagið væri ef allir myndu alltaf reyna að troðast fremst í röðina?
Siðfræðingurinn Immanuel Kant skrifaði um að siðferðileg hegðun byggðist á að koma fram við allar manneskjur sem markmið í sjálfu sér, með eigin drauma, vonir og þrár, sem þær vildu sækjast eftir. Með því að troðast fremst í röðina yfirsást mér að allir í röðinni vilja komast inn sem fyrst, allir eru að sækjast eftir mörgu af því sama. Hvaða rétt hafði ég til að troðast? Ég var svo hissa á þessari gagnrýni að ég hugsa enn um hana. Mér þótti sjálfsagt að troðast. Mér þótti sjálfsagt að taka eins mikið og ég gat borið ef eitthvað var ókeypis, mér þótti sjálfsagt að mínir hagsmunir kæmu á undan öðrum, alltaf. Ég var heimskur Íslendingur. En í hverskonar heimi myndum við lifa í ef allir hugsuðu svona, og öll lönd létu sér standa á sama um þróunarlöndin?
Þróunarlöndin þar sem fátæktin er á margan hátt afurð misnotkunar vesturlandabúa og óréttlátrar heimsverslunar, en það er önnur saga. Er það heimur sem við viljum lifa í? Í heimi þar sem Ísland, eitt af ríkustu löndum í heimi, sker niður í þróunaraðstoð og græðir á þjáningum annarra í umhverfiskrísu sem getur endað með tortýmingu plánetunnar? Hvað með komandi kynslóðir og samstöðu með þeim? Okkur Íslendingum er svo sem skítsama. Við verðum löngu dauð svo það kemur ekki niður á okkur.
Tilvistarstefnuheimspekingurinn Søren Kierkegaard var upptekinn af skilyrðunum sem þarf að uppfylla til að geta kallast manneskja, frjáls einstaklingur. Til að vera frjáls manneskja þarft þú að taka ígrundaðar ákvarðanir sem þú berð ábyrgð á. Þú þarft að lifa með afleiðingunum og horfast í augu við þær. Þú þarft að skilja að þú getir breytt einhverju. Þetta er andhverfa þess að fljóta með straumnum, neita ábyrgð og vera tækifærissinni. Mér finnst vera kominn tími til að Íslendingar verði að ábyrgum manneskjum.
Skoðun

Er handahlaup valdeflandi?
Davíð Már Sigurðsson skrifar

Á jaðrinum með Jesú
Daníel Ágúst Gautason skrifar

Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna
Karl Héðinn Kristjánsson skrifar

Gervigreindin beisluð
Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar

Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér
Heiða Ingimarsdóttir skrifar

Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn
Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar

Geislameðferð sem lífsbjörg
Ingibjörg Isaksen skrifar

Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð
Bryndís Haraldsdóttir skrifar

Stöðvum helvíti á jörðu
Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar

Hversu mikið er nóg?
Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar

Til þeirra sem fagna
Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar

Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis
Elliði Vignisson skrifar

Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum
Þórður Snær Júlíusson skrifar

Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni
Ellen Calmon skrifar

Að flokka hver vinnur og hver tapar
Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar

Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi
Jón Kaldal skrifar

Má berja blaðamenn?
Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar

Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum
Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar

Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá
Sveinn Rúnar Hauksson skrifar

Samfélagið innan samfélagsins
Sigríður Svanborgardóttir skrifar

Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu
Andri Björn Róbertsson skrifar

Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum
Kjartan Páll Sveinsson skrifar

„Oft er flagð undir fögru skinni“
Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar

Orðhengilsháttur og lygar
Elín Erna Steinarsdóttir skrifar

Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki?
Sigvaldi Einarsson skrifar

Ráðherra gengur fram án laga
Svanur Guðmundsson skrifar

Hagkvæmur kostur utan friðlands
Jóna Bjarnadóttir skrifar

Gagnsæi og inntak
Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar

Sumargjöf
Þórunn Sigurðardóttir skrifar

Hannað fyrir miklu stærri markaði
Hjörtur J. Guðmundsson skrifar