Vistunarmat aldraðra og ráðvilla 3. október 2006 05:00 Fyrsta grein af fjórum eftir Jóhann Óla Guðmundsson um heilbrigðis- og öldrunarmál. Þingmönnum, embættismönnum í heilbr.- og tryggingaráðuneytinu og reyndar öllum áhugamönnum um málefni aldraðra, er vinsamlegast bent á að lesa greinar eftir framkvæmdastjóra Sóltúns, Önnu Birnu Jensdóttur, sem birtust af og til á síðum Morgunblaðsins seinni hluta síðasta árs og auðvelt er að nálgast. Fjallar hún í umræddum greinum um helstu þætti vistunarmála aldraðra og þjónustumat í því sambandi, en svo virðist sem mikillar vanþekkingar gæti um þessi mikilvægu atriði meðal aldraðra og ættingja þeirra. Í þessum greinum er að finna allan nauðsynlegan fróðleik um þau atriði sem máli skipta, þ.á m. upplýsingar um svokallað RAI-mat, sem er eina samræmda matið fyrir þjónustu- og meðferðarmagn íbúa á hjúkrunarheimilum. Síðan eru til opinberar upplýsingar hjá Landlæknisembættinu, um meðal þjónustuþunga (RAI-stuðull) á öllum hjúkrunarheimilum landsins. Vegna opinberrar umræðu um þessi mál er eðlilegt að fram komi, að af þessum samanburði má sjá að þjónustuþungi er langmestur á Sóltúni, enda beinlínis til þess ætlast í þjónustusamningi við ríkið. Í allri umfjöllun um rekstur hjúkrunarheimila er nauðsynlegt að gera greinarmun á þessu mikilvæga atriði af augljósum ástæðum, bæði faglegum og fjárhagslegum. Ég legg ekki mat á það hvert þjónustudaggjald á öðrum hjúkrunarheimilum skuli vera, en fullyrði að það er engin fagleg forsenda fyrir því að öll hjúkrunarheimilin fái sama daggjald án tillits til hjúkrunar- og umönnunarþunga, hvað þá að bera saman daggjöld fyrir hjúkrunarheimili annars vegar og almenn dvalarheimili hins vegar. Efnislega virðist málflutningur sumra stjórnenda hjúkrunarheimila, sem ekki vilja sjá augljósar staðreyndir í þessum efnum, ganga út á það að hafa af ríkissjóði fé, mjög mikið fé, með villandi og órökstuddum málflutningi. Ef hjúkrunarheimili telja sig þurfa aukið rekstrarfé má fara faglegar leiðir til að rökstyðja kröfuna um slíka aukningu, RAI-matið er viðurkennd leið til þess. Þann 26. ágúst sl. birtist mjög athyglisverð grein í Morgunblaðinu eftir Dagbjörtu Þyri Þorvarðardóttur, hjúkrunarfræðing, lektor og fyrrverandi hjúkrunarforstjóra Hrafnistu, sem greinir frá dæmum um greidda þjónustu til aldraðra, af almannafé annars vegar, og hins vegar vanefndir á að umrædd og greidd þjónusta sé veitt af þjónustusala, sjálfseignarstofnunni Hrafnistu í þessu tilviki. Ef marka má orð Dagbjartar um þetta mikilvæga mál, þá fæ ég ekki betur séð, en að brýn þörf sé á að opinber rannsókn sé látin fara fram til að leiða sannleikann með formlegum hætti í ljós. Trúverðugleiki í meðferð almannafjár liggur undir í þessari umræðu. Í sömu grein er borið lof á rekstur Sóltúns sem andstæðu hins fyrra. Tilurð Hjúkrunarheimilisins Sóltúns er engin tilviljum. Þar fer saman metnaðarfullur ásetningur stjórnvalda þess tíma og mikill umönnunarmetnaður starfsmanna Sóltúns. Meðferðar- og umönnunarniðurstöður eru sláandi góðar á heimilinu. Heilbrigðisstarfsmenn bíða á biðlistum eftir að komast í starf hjá Sóltúni, á sama tíma og heilbrigðisstofnanir á Reykjavíkursvæðinu virðast víðast hvar glíma við starfsmannaskort. Hvað veldur? Það skyldi þó ekki m.a. liggja í rekstrarforminu? Allur rekstur Sóltúns og umönnunarþjónusta er þegar kostnaðargreind og útfærð niður í smæstu agnir. Erlendir sérfræðingar koma í hópum til Íslands til að kynna sér rekstur og umönnunaraðferðir heimilisins, enda verið um það fjallað í fjölmörgum blaða- og fræðigreinum erlendis og heimilið hlotið einróma lof. Sóltún er nú þegar orðið fyrirmynd uppbyggingar í vistunarmálum erlendis, á meðan íslensk stjórnvöld halda áfram ráðvilltri gandreið sinni yfir tímann og aðhafast annað tveggja, mikið af engu og lítið af viti. Á meðan deyja margir ótímabærum dauða, því í þeirra tilviki leysir biðtíminn engan vanda heldur þvert á móti. Síðustu ráðstafanir í málefnum aldraðra virðast ekki taka mið af mismunandi vistunar- og umönnunarþörf, heldur eru úthlutanir framkvæmdar án samhengis við fyrirliggjandi forsendur og enginn skilgreindur greinarmunur gerður á umönnunarþunga og því sem honum fylgir. Ráðþrot heilbrigðisráðuneytisins er meira en bara slæmt, það er orðið hættulegt heilsu fjölda fólks og er ekki að sjá að núverandi heilbrigðisráðherra muni hafa nokkra leiðandi sýn inn í framtíðina fyrir hina veikustu úr hópi aldraðra. Það þarf ekki að teygja lopann lengur, íslensk stjórnvöld hafa vel heppnaða fyrirmynd fyrir augunum þar sem Sóltún er, enda voru þau beinn aðili að þessu mikla framfaraskrefi í vistunarmálum aldraðra eins og gefur að skilja. Það þarf ekki að kasta umræðunni út og suður til þess eins að tefja framvindu í málaflokki sem þegar er búið að gera metnaðarfulla áætlun fyrir. Á 12 til 24 mánuðum má klára framkvæmdir sem breyta þjóðarskömm í þjóðfélagslegan sóma. Hjúkrunarheimilið Sóltún er fyrirmyndarverkefni um það hvernig samstarf virkrar pólitískrar stefnumótunar og einkarekstrar getur farið fram. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Skoðun Mest lesið Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Sjá meira
Fyrsta grein af fjórum eftir Jóhann Óla Guðmundsson um heilbrigðis- og öldrunarmál. Þingmönnum, embættismönnum í heilbr.- og tryggingaráðuneytinu og reyndar öllum áhugamönnum um málefni aldraðra, er vinsamlegast bent á að lesa greinar eftir framkvæmdastjóra Sóltúns, Önnu Birnu Jensdóttur, sem birtust af og til á síðum Morgunblaðsins seinni hluta síðasta árs og auðvelt er að nálgast. Fjallar hún í umræddum greinum um helstu þætti vistunarmála aldraðra og þjónustumat í því sambandi, en svo virðist sem mikillar vanþekkingar gæti um þessi mikilvægu atriði meðal aldraðra og ættingja þeirra. Í þessum greinum er að finna allan nauðsynlegan fróðleik um þau atriði sem máli skipta, þ.á m. upplýsingar um svokallað RAI-mat, sem er eina samræmda matið fyrir þjónustu- og meðferðarmagn íbúa á hjúkrunarheimilum. Síðan eru til opinberar upplýsingar hjá Landlæknisembættinu, um meðal þjónustuþunga (RAI-stuðull) á öllum hjúkrunarheimilum landsins. Vegna opinberrar umræðu um þessi mál er eðlilegt að fram komi, að af þessum samanburði má sjá að þjónustuþungi er langmestur á Sóltúni, enda beinlínis til þess ætlast í þjónustusamningi við ríkið. Í allri umfjöllun um rekstur hjúkrunarheimila er nauðsynlegt að gera greinarmun á þessu mikilvæga atriði af augljósum ástæðum, bæði faglegum og fjárhagslegum. Ég legg ekki mat á það hvert þjónustudaggjald á öðrum hjúkrunarheimilum skuli vera, en fullyrði að það er engin fagleg forsenda fyrir því að öll hjúkrunarheimilin fái sama daggjald án tillits til hjúkrunar- og umönnunarþunga, hvað þá að bera saman daggjöld fyrir hjúkrunarheimili annars vegar og almenn dvalarheimili hins vegar. Efnislega virðist málflutningur sumra stjórnenda hjúkrunarheimila, sem ekki vilja sjá augljósar staðreyndir í þessum efnum, ganga út á það að hafa af ríkissjóði fé, mjög mikið fé, með villandi og órökstuddum málflutningi. Ef hjúkrunarheimili telja sig þurfa aukið rekstrarfé má fara faglegar leiðir til að rökstyðja kröfuna um slíka aukningu, RAI-matið er viðurkennd leið til þess. Þann 26. ágúst sl. birtist mjög athyglisverð grein í Morgunblaðinu eftir Dagbjörtu Þyri Þorvarðardóttur, hjúkrunarfræðing, lektor og fyrrverandi hjúkrunarforstjóra Hrafnistu, sem greinir frá dæmum um greidda þjónustu til aldraðra, af almannafé annars vegar, og hins vegar vanefndir á að umrædd og greidd þjónusta sé veitt af þjónustusala, sjálfseignarstofnunni Hrafnistu í þessu tilviki. Ef marka má orð Dagbjartar um þetta mikilvæga mál, þá fæ ég ekki betur séð, en að brýn þörf sé á að opinber rannsókn sé látin fara fram til að leiða sannleikann með formlegum hætti í ljós. Trúverðugleiki í meðferð almannafjár liggur undir í þessari umræðu. Í sömu grein er borið lof á rekstur Sóltúns sem andstæðu hins fyrra. Tilurð Hjúkrunarheimilisins Sóltúns er engin tilviljum. Þar fer saman metnaðarfullur ásetningur stjórnvalda þess tíma og mikill umönnunarmetnaður starfsmanna Sóltúns. Meðferðar- og umönnunarniðurstöður eru sláandi góðar á heimilinu. Heilbrigðisstarfsmenn bíða á biðlistum eftir að komast í starf hjá Sóltúni, á sama tíma og heilbrigðisstofnanir á Reykjavíkursvæðinu virðast víðast hvar glíma við starfsmannaskort. Hvað veldur? Það skyldi þó ekki m.a. liggja í rekstrarforminu? Allur rekstur Sóltúns og umönnunarþjónusta er þegar kostnaðargreind og útfærð niður í smæstu agnir. Erlendir sérfræðingar koma í hópum til Íslands til að kynna sér rekstur og umönnunaraðferðir heimilisins, enda verið um það fjallað í fjölmörgum blaða- og fræðigreinum erlendis og heimilið hlotið einróma lof. Sóltún er nú þegar orðið fyrirmynd uppbyggingar í vistunarmálum erlendis, á meðan íslensk stjórnvöld halda áfram ráðvilltri gandreið sinni yfir tímann og aðhafast annað tveggja, mikið af engu og lítið af viti. Á meðan deyja margir ótímabærum dauða, því í þeirra tilviki leysir biðtíminn engan vanda heldur þvert á móti. Síðustu ráðstafanir í málefnum aldraðra virðast ekki taka mið af mismunandi vistunar- og umönnunarþörf, heldur eru úthlutanir framkvæmdar án samhengis við fyrirliggjandi forsendur og enginn skilgreindur greinarmunur gerður á umönnunarþunga og því sem honum fylgir. Ráðþrot heilbrigðisráðuneytisins er meira en bara slæmt, það er orðið hættulegt heilsu fjölda fólks og er ekki að sjá að núverandi heilbrigðisráðherra muni hafa nokkra leiðandi sýn inn í framtíðina fyrir hina veikustu úr hópi aldraðra. Það þarf ekki að teygja lopann lengur, íslensk stjórnvöld hafa vel heppnaða fyrirmynd fyrir augunum þar sem Sóltún er, enda voru þau beinn aðili að þessu mikla framfaraskrefi í vistunarmálum aldraðra eins og gefur að skilja. Það þarf ekki að kasta umræðunni út og suður til þess eins að tefja framvindu í málaflokki sem þegar er búið að gera metnaðarfulla áætlun fyrir. Á 12 til 24 mánuðum má klára framkvæmdir sem breyta þjóðarskömm í þjóðfélagslegan sóma. Hjúkrunarheimilið Sóltún er fyrirmyndarverkefni um það hvernig samstarf virkrar pólitískrar stefnumótunar og einkarekstrar getur farið fram.
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun