Stjörnufræðingar og aðdáendur leiðangursins hafa búið sig undir endalok Cassini með trega síðustu misserin. Hann hefur enda verið einn best heppnaði geimkönnunarleiðangur sögunnar.
Geimfarið, sem bandaríska geimvísindastofnunin NASA smíðaði, komst á braut um Satúrnus árið 2004 og hefur farið nærri því þrjú hundruð hringi um reikistjörnuna á þessum þrettán árum.
Það hefur safnað gríðarlegu magni gagna sem hefur orðið vísindamönnum efniviður í um það bil 4.000 fræðigreinar og gerbreytt skilningi manna á gasrisanum, að því er kemur fram í umfjöllun Washington Post um endalok leiðangursins.
Cassini var skotið á loft frá Canaveral-höfða í Flórída 15. október árið 1997 en geimfarið var nefnt í höfuðið á Ítalanum Giovanni Cassini sem uppgötvaði fjögur tungl reikistjörnunnar.
Sjö árum síðar, í júlí árið 2004, komst Cassini á braut um Satúrnus eftir hátt í tveggja milljarða kílómetra ferðalag frá jörðinni. Geimfarið var þó ekki eitt á ferðinni.
Um borð var lendingarfarið Huygens sem Evrópska geimstofnunin (ESA) byggði. Því var ætlað að lenda á Títani, stærsta tungli Satúrnusar, og var nefnt eftir hollenska stjörnufræðingnum sem kom auga á það fyrstur manna.
Huygens varð fyrsta geimfarið til að lenda á öðru tungli en okkar eigin árið 2005 og var lending þess jafnframt sú fyrsta í ytra sólkerfinu. Það sendi til baka einu myndirnar sem til eru af yfirborði Títans.
Heimsókn Cassini markaði tímamót en það var fyrsta geimfarið til að komast á braut um Satúrnus. Áður höfðu Pioneer- og Voyager-geimförin þotið fram hjá árin 1979, 1980 og 1981.
Árangurinn lét heldur ekki á sér standa. Cassini hefur varpað nýju ljósi á hringina sem eru helsta kennileiti Satúrnusar, hvernig þeir breytast og mótast af litlum tunglum sem smala þeim í mismunandi lög.
Einhverjar merkilegustu uppgötvanir Cassini-leiðangursins voru þó vafalaust á fjölskrúðugum hópi rúmlega sextíu tungla Satúrnusar, fyrst og fremst Títani og Enkeladusi.
Títan er eitt tungla sólkerfisins hulinn þykkum lofthjúpi úr köfnunarefni og metani. Á yfirborðinu renna ár í vötn líkt og á jörðinni en á Títan eru þau úr fljótandi metani.
Cassini uppgötvaði lífræn efnasambönd í mistrinu á Títani sem gætu verið undirstaða fyrir líf.
Enkeladus, sjötta stærsta tungl Satúrnusar, sem fyrir tíma Cassini hafði verið talin fremur óspennandi eyðimörk kom einnig heldur betur á óvart þegar geimfarið flaug fram hjá honum fyrst.
Í ljós komu strókar vatnsíss og gufu djúpt úr iðrum Enkeladusar sem spýtast upp um sprungar í ísilögðu yfirborði hans. Í ísnum sem þeytist þannig út í geim leynast sölt og lífræn efni sem falla að hluta til aftur niður á íshelluna en mynda einnig hluta af hringjum Satúrnusar.
Á jörðinni lifa örverur á efnaorku djúpt á hafsbotni frá neðansjávarstrýtum. Sú uppgötvun breytti sýn vísindamanna á hvar líf gæti mögulega þrifist utan jarðarinnar verulega.
Hafið á Enkeladusi gæti hafa verið til í milljarða ára og framandi lífverur hefðu því getað haft nægan tíma til að myndast.
Cassini beindi myndavél sinni að Satúrnusi í 44 klukkustundir og úr varð myndskeið NASA-JPL hér fyrir neðan. Það sýnir snúning reikistjörnunar í fjóra sólahringa hennar í apríl í fyrra.
Eftir að ljóst varð að Cassini væri að klára eldsneyti sitt eftir að hafa ferðast um 3,5 milljarða kílómetra á tuttugu ára ferðalagi sínu ákváðu stjórnendur farsins að binda endi á leiðangurinn með bókstaflegum hvelli.
Ákveðið var að nýta síðustu mánuðina til að færa Cassini á hættulegri braut sem færði geimfarið á milli Satúrnusar og hringja hans. Þessi svaðalegu nærflug eiga að færa vísindamönnum frekari upplýsingar um uppruna hringja Satúrnusar og nákvæmari mælingar á snúningstíma plánetunnar.
Leiðangrinum lýkur með því að Cassini steypist niður í ský Satúrnusar og brennur þar upp til agna. Búist er við því að staðfesting fáist á því að samband við farið hafi rofnað kl. 11:55 að íslenskum tíma á morgun.
Í myndbandi NASA hér fyrir neðan er fjallað um lokahnykk og endalok Cassini-leiðangursins.
Ekki er nefnilega útilokað að harðgerðar örverur frá jörðinni geti hafa lifað af utan á geimfarinu í tvo áratugi. Til að forðast þann fjarlæga möguleika að Cassini gæti brotlent á Enkeladusi eða Títan og „smitað“ tunglin með þessum jarðnesku örverum stefnir geimfarið því nú beint á Satúrnus.
Lítið sem ekkert súrefni er að finna í lofthjúpi Satúrnusar og því mun Cassini tæknilega ekki brenna upp þegar það þýtur á rúmlega 122.000 km/klst hraða í gegnum skýin án hitaskjaldar. Þess í stað mun könnunarfarið bráðna og loftið rífa það í sundur þar til ekkert stendur eftir. Ljósið sem myndast í þessum ógnarhita verður hins vegar svo skært að áhorfendum myndi virðast sem geimfarið brynni.
Þar með mun þetta sögulega geimfar fórna lífi sínu til að vernda hugsanlegt líf á tunglunum sem það sjálft uppgötvaði að gæti verið möguleiki.
Myndasafn NASA frá Cassini-leiðangrinum er aðgengilegt hér.
